Standplaatsfactor

Een standplaatsfactor is een fysische eis die organismen als planten en schimmels, maar ook levensgemeenschappen stellen aan de omgeving waar deze groeien. De standplaatsfactoren die van belang zijn voor de mate van ontwikkeling van levensgemeenschappen en van het voorkomen van soorten kunnen verdeeld worden in twee groepen: de abiotische en de biotische milieufactoren.

Algemeen

De Duitse bioloog Ellenberg heeft waardes (indicatiewaarden) gekoppeld aan de standplaatsfactoren. Deze factoren zijn de voedselrijkdom, de zuurgraad, het vochtgehalte en het zoutgehalte van de bodem. Deze hebben direct betrekking op de fysische gesteldheid van de bodem.

Naast de vier standplaatsfactoren die betrekking hebben op de bodem heeft Ellenberg ook een aantal standplaatsfactoren bepaald die niet direct met de bodem te maken hebben. Dit is de temperatuur, de hoeveelheid licht en de resistentie tegen maaien. Er wordt ook weleens naar de standplaatsfactoren gerefereerd als Ellenberg-indicatorwaarden.

Naast deze waardes kan er ook gekeken worden naar de grondwaterstand en de aanwezige ionen in de grond. De indeling in verschillende typen freatofyten naar afhankelijkheid van grondwater is mede afhankelijk van de korrelgrootteverdeling van de vaste bodemdeeltjes. Ook de samenstelling van het grondwater speelt een grote rol. Sommige soorten zijn gebonden zijn aan basenrijke omstandigheden (kalk). Deze waardes zijn bepaald door Ger Londo.^[1]

Toepassing

De indicatiewaarden van plantensoorten kunnen bijvoorbeeld gebruikt worden om een inschatting te maken van de standplaatsfactoren van de plantengemeenschap, afhankelijk van de mate van voorkomen van de soorten en de indicatiewaarden voor de verschillende abiotische en biotische milieufactoren.

In het programma SynBioSys heeft Alterra de Ellenberg-indicatorwaarden geïntegreerd als een informatiesysteem om de standplaatsfactoren te bepalen. In eerste instantie zijn er vier standplaatsfactoren.

Schaalverdeling standplaatsfactoren met betrekking tot de bodem

Voedselrijkdom

Zuurgraad

Vochtgehalte

Zoutgehalte

Schaalverdeling standplaatsfactoren met betrekking tot de omgeving en de mens

Licht

Temperatuur

Resistentie tegen maaien

Freatofyten

Zie Freatofyt

Planten kunnen naar Ger Londo ook verdeeld worden naar hun afhankelijkheid van de grondwaterspiegel (freatisch vlak) en de kwaliteit van het grondwater. Sommige soorten zijn gebonden zijn aan basenrijke omstandigheden (kalk), zoals zeegroene zegge, gewone es en parnassia. Samengevat is de indeling als volgt:

• hydrofyten of waterplanten.
• freatofyten: gebonden aan bereikbaar grondwater.
  • obligate freatofyten
    • permanent water aan het maaiveld nodig voor een goede ontwikkeling en een volledige levenscyclus
    • soorten van vochtige bodem, met grondwater net onder het maaiveld
  • niet-obligate freatofyten
• afreatofyten: niet gebonden aan de invloedssfeer van grondwater.
• halofyten: soorten die uitsluitend op zilte gebieden voorkomen.