1916

1916
Eeuwen: 19e eeuw · 20e eeuw · 21e eeuw
Decennia: 1900-1909 · 1910-1919 · 1920-1929
Jaren: << · < · 1915 · 1916 · 1917 · > · >>
Maanden: jan · feb · mrt · apr · mei · jun
jul · aug · sep · okt · nov · dec
Jaartelling in verschillende culturen
Ab urbe condita: 2669 MMDCLXIX
Armeense jaartelling: 1365 – 1366
ԹՎ ՌՅԿԵ – ՌՅԿԶ
Chinese jaartelling: 4612 – 4613
壬卯 – 癸辰
Christelijke jaartelling: 1916 MCMXVI
Ethiopische jaartelling: 1908 – 1909
Hebreeuwse jaartelling: 5676 – 5677
Hindoekalenders:
- Vikram Samvat 1971 – 1972
- Shaka Samvat 1838 – 1839
- Kali yuga 5017 – 5018
Iraanse jaartelling: 1294 – 1295
۱۲۹۴ – ۱۲۹۵
Islamitische jaartelling: 1334 – 1335
١٣٣٥ – ١٣٣٤
Maçonnieke jaartelling: 5915 – 5916
1916 naar onderwerp
Lijst van landen
Auto's
Film
Sport (categorie)
Juliaanse kalender van 1916
Overgangskalenders:
Bulgarije
Gregoriaanse kalender van 1916

Het jaar 1916 is een jaartal volgens de christelijke jaartelling.

Gebeurtenissen

januari
  • 1 - Rusland opent een aanval op Oostenrijk-Hongarije. Hoewel de gevechten de komende dagen aan beide zijden veel doden oplevert, zijn de gebiedswinsten van beide partijen verwaarloosbaar.
  • 6-7 - Slag bij Mojkovac: De Montenegrijnen onder een Janko Vukotić weten een aanval van een bijna 5 keer zo groot Oostenrijks leger op Mojkovac af te slaan en terug te drijven, daarmee de Serviërs meer tijd gevend om zich richting Albanië terug te trekken.
  • 6-8 - Slag bij Sheikh Saad: Britse troepen onder George Younghusband, bestemd om het beleg van Al Koet open te breken en de troepen onder Charles Townshend te ontzetten, verslaan de Ottomanen, die zich stroomopwaarts moeten terugtrekken, echter met groot verlies aan manschappen.
  • 8 - De laatste geallieerde soldaten worden geëvacueerd van de kust van Gallipoli.
  • 8 - Oostenrijk-Hongarije valt Montenegro binnen.
  • 13 - Slag aan de Wadi - George Younghusband weet opnieuw door te stoten ondanks Ottomaanse tegenstand, maar lijdt opnieuw zware verliezen aan manschappen.
  • 13 en 14 - Watersnood rond de Zuiderzee. Veel dijken breken door waardoor veel plaatsen en uitgestrekte landerijen in Noord-Holland, Utrecht en Gelderland onder water komen te staan. Deze ramp leidde tot de Zuiderzeewet van 1918, dijkverzwaring, en uiteindelijk tot de aanleg van de Afsluitdijk.
  • 16 - De Russen gaan in de aanval in Transkaukasië.
  • 17 - De Russen nemen Köprüköy in. De Turken trekken zich terug naar Erzurum.
  • 18 - De Duitsers verlaten Zuid-Kameroen en trekken zich terug naar (het Spaanse) Equatoriaal-Guinea.
  • 19 - De Britse onderzeeboot HMS H6 loopt vast in het Friesche zeegat bij Schiermonnikoog. Omdat het Verenigd Koninkrijk in oorlog is en Nederland neutraal wordt de H6 in beslag genomen.
  • 19 - Koning Nicolaas I van Montenegro vlucht naar Frankrijk, dit betekent het einde van de Montenegrijnse campagne. Honderdduizenden burgers en soldaten vluchten naar Albanië. 155 000 overlevenden zullen met geallieerde schepen worden overgezet naar het eiland Korfoe. Eind van de maand zullen Servië, Montenegro en Albanië in handen zijn van de Centrale mogendheden.
  • 21 - Slag bij Hanna: De Britse troepen in Mesopotamië onder Fenton Aylmer, uitgezonden om het beleg van Al Koet open te breken, worden verslagen door de Ottomanen, waarbij een kwart sneuvelt, en trekken zich terug naar Ali Gharbi.
  • 23 - De Oostenrijkers bezetten Scutari.
  • 26 - Montenegro capituleert tegen Oostenrijk-Hongarije. De Oostenrijkers zetten hun opmars voort en vallen Albanië binnen.
  • 29 - De eerste Britse tank, de Mark I, begint zijn eerste tests.
februari
  • 1 - Het Britse vrachtschip Franz Fischer is het eerste schip dat tot zinken wordt gebracht door een luchtbombardement.
  • 1 - De Russische premier Ivan Goremykin treedt af en wordt vervangen door Boris Stürmer. (exacte datum onzeker)
  • 5 - (Zwitserland) - In Zürich opent het Cabaret Voltaire, het ontmoetingspunt van de dadaïsten, zijn deuren.
  • 10 - De evacuatie van de Servische troepen van Albanië naar Corfu en Italië wordt voltooid.
  • 14 - Het Bulgaarse leger bezet Fier, en claimt het zuidelijke 1/3e deel van Albanië volledig in handen te hebben.
  • 14 - Roemenië verklaart dat haar mobilisatie is voltooid.
  • 16 - De Russen nemen Erzurum in.
  • 20 - Het raakt bekend dat de Russische minister van binnenlandse zaken Aleksej Chvostov betrokken is in een complot om Raspoetin te vermoorden.
  • 21 - (Frankrijk) - Met de aanval van het Duitse vijfde leger op de vesting Verdun begint een van de bloedigste slagen van de Eerste Wereldoorlog, de Slag om Verdun. Op deze ene dag vuren de Duitsers 1 miljoen schoten artillerie af.
    • februari-juli - In de Slag om Verdun sneuvelen in totaal 600.000 soldaten zonder noemenswaardige militaire voortgang.
  • 24 - De Duitsers bereiken een doorbraak ten noorden van Verdun. Voor het eerst sinds de Eerste Slag bij de Marne boekt een van beide partijen significante gebiedswinst aan het westfront.
  • 25 - De Duitsers nemen Fort Douaumont in en komen tot op 3 kilometer van Verdun.
  • 26 - Philippe Pétain neemt het commando over in Verdun, vastbesloten de stad te verdedigen.
  • 27 - De Oostenrijkers bezetten Durazzo, de hoofdstad van Albanië. Essad Pasha vlucht naar Italië.
  • 28 - De Duitse troepen in Kameroen capituleren.
  • 29 - Een zeeslag vindt plaats tussen de Duitse Greif, die onder Noorse vlag de Britse blokkade probeert te omzeilen, en de Britse Alcantara, waarbij beide schepen tot zinken worden gebracht.
maart
  • 1 - Duitsland verklaart alle (ook civiele) schepen van vijandelijke mogendheden met enige bewapening, hoe weinig ook, tot rechtmatige doelen om zonder waarschuwing vooraf getorpedeerd te worden.
  • 2 - Bij de slag bij Douaumont wordt Charles de Gaulle gewond en gevangengenomen.
  • 3 - De Russen nemen Bitlis in.
  • 3 - In protest tegen het Duitse besluit van 1 maart, neemt Portugal 38 Duitse en Oostenrijkse schepen in beslag die in Portugese havens liggen.
  • 7 - De Bayerische Flugzeugwerke (BFW) opgericht, een onderneming waar de Otto-Werke in opgaat.
  • 7- De Russen veroveren Rize.
  • 8 - De Britten onder Fenton Aylmer slagen er niet in de troepen van Charles Townshend te ontzetten in het Beleg van Al Koet.
  • 9 - Duitsland verklaart Portugal de oorlog.
  • 9 - Aanval op Columbus in New Mexico door de Mexicaanse opstandeling Pancho Villa.
  • 9 tot 17 - Vijfde gevecht aan het Isonzofront tussen Oostenrijk en Italië.
  • 15 - De Duitse generaal Von Bissing vaardigt het besluit uit dat de Universiteit van Gent vernederlandst wordt.
  • 15 - Invasie van Amerikaanse troepen in Mexico; de revolutionaire generaal Pancho Villa wordt verjaagd.
  • 16 - Het Russische hospitaalschip Portugal wordt getorpedeerd voor de kust van Turkije, waarbij 85 mensen om het leven komen.
  • 16 - Een Duitse onderzeeër torpedeert het Nederlandse passagiersschip Tubantia nabij Harwich.
  • 18 - Het Nederlandse schip SS Palembang wordt door de Duitsers getorpedeerd. Nederland protesteert heftig bij de Duitse autoriteiten tegen het zinken van de Tubantia en de Palembang.
  • 18 - De Russen vallen de Duitsers aan bij Dvinsk en op vele andere plaatsen langs het front, het Narotsjoffensief.
  • 20 - Albert Einstein publiceert zijn algemene relativiteitstheorie.
  • 20 - De Duitsers onder Paul von Kneussl breken het Franse front bij Avocourt, ten westen van Verdun.
  • 21 - In Tullamore, Ierland komt het tot ongeregeldheden tussen aanhangers van Sinn Féin en loyalisten, waarbij politieagenten door eerstgenoemde beschoten worden.
  • 21 - De Britten bezetten Arusha en de Kilimanjaro.
  • 22 - Bij Ierland wordt de Duitse onderzeeboot U 68 vernietigd in de eerste succesvolle toepassing van een dieptebom.
  • 24 - De Britse veerboot Sussex wordt onderweg van Folkestone en Dieppe door een Duitse onderzeeër, die het aanziet voor een troepenschip, de grond ingeboord. Een van de minstens 50 slachtoffers is de Spaanse componist Enrique Granados.
  • 25 - (VS) - In een gevecht om het wereldkampioenschap in het zwaargewicht gaan de boksers Jess Willard en Frank Moran uiteen met een "onbeslist". Willard blijft daardoor wereldkampioen.
  • 27 - De Duitsers ondernemen een bombardement op de geallieerde vloot in de haven van Saloniki. De vloot wordt niet getroffen, maar 20 burgers vinden de dood. Dit leidt tot sterke anti-Duitse sentimenten in Griekenland.
  • 29 - De Russische minister van Oorlog Alexei Polivanov wordt afgezet en vervangen door Dmitry Shuvayev.
  • 30 - In Den Haag arriveert een telegram van de Nederlandse gezant te Berlijn, waarin deze waarschuwt voor een op handen zijnde Britse invasie in Zeeuws-Vlaanderen. Alle militaire verloven worden ingetrokken.
  • 31-5 april - De Duitsers voeren op grote schaal acties uit tegen de Engelse kust met zeppelins.
Loopgravenoorlog in het westen
april
  • 1 - De Belgische verzetsstrijder Gabrielle Petit sterft voor een Duits vuurpeloton. Ze is veroordeeld voor verspreiding van de illegale krant La Libre Belgique en het smokkelen van Belgische rekruten naar de Belgische kant van het front.
  • 5 - Yusuf al-Hani wordt opgehangen in Beiroet voor het maken van plannen om Libanon met Franse hulp af te scheiden van het Ottomaanse Rijk.
  • 6 - In hun opmars richting Trabzon steken de Russische legers de Kara Dere over.
  • 7 - Oostenrijk-Hongarije en Bulgarije bombarderen de Franse en Australische legerkampen bij Saloniki.
  • 10 - De Duitse chirurg Ferdinand Sauerbruch construeert een handprothese die bediend kan worden door de spieren in de armstomp van de patiënt.
  • 14 - Het Franse Syndicalistische dagblad La Bataille publiceert het Manifest van de Zestien, waarin vooraanstaande anarchisten als Peter Kropotkin en Jean Grave oproepen tot steun aan de geallieerden tegen het Duitse militarisme.
  • 24 - Begin van de Paasopstand in Dublin. De Irish Volunteers komen in opstand tegen de Britse overheersers. De opstand wordt na zes dagen neergeslagen.
  • 29 - De Britse troepen onder Charles Townshend, die al sinds december belegerd worden in de Mesopotamische stad Al Koet (zie Beleg van Al Koet), geven zich over aan de Turken.
mei
  • 1 - Een dag na Duitsland voert Nederland de zomertijd in.
  • 1 - Het Scheepvaarthuis in Amsterdam komt gereed. Het is het eerste gebouw in de stijl van de Amsterdamse School.
  • 4 - Sussex-belofte: Duitsland belooft op Amerikaans verzoek om geen civiele schepen meer tot zinken te brengen zonder dat eerst bemanning en passagiers in veiligheid zijn.
  • 8 - In het geheim sluiten Engeland en Frankrijk het Sykes-Picotverdrag over de toekomst van het Midden-Oosten. Een Arabisch Rijk zal na een nederlaag van het Osmaanse Rijk niet worden toegelaten. In plaats daarvan zullen de Fransen de landen aan de Middellandse Zee (Syrië en Libanon) bezetten en Engeland Irak aan de Perzische Golf en het aangrenzende Transjordanië. Palestina zal een speciaal statuut krijgen.
  • 15 - In Waco (Texas) wordt Jesse Washington, een zwarte boerenknecht, op gruwelijke wijze gelyncht door een massa blanken. Hij zou de vrouw van zijn werkgever vermoord hebben, hoewel dat nooit bewezen is.
  • 15 - (Duitsland) - In Rodleben worden de Duitse Hydreerfabrieken opgericht, die synthetische brandstoffen produceren.
  • 15 - Begin van de Slag bij Asiago: De Oostenrijkers, tot nog toe steeds in de verdediging in het front tegen Italië, vallen aan zuidwaarts vanuit Tirol.
  • 22 - De Fransen beginnen een zware tegenaanval in de Slag bij Verdun in een mislukte poging Fort Douaumont terug te veroveren.
  • 27 - (VS) - In Cambridge, Massachusetts, loopt de Amerikaan Ted Meredith met een tijd van 47,4 seconden een nieuw wereldrecord op de 440 yard (400 meter).
  • 28 - (Duitsland) - Duitsland lanceert de R-type Zeppelin.
  • 30 - (Duitsland) - De kleurstoffenfabrieken van Hoechst beginnen met de massaproductie van aceetaldehyde voor de aanmaak van azijnzuur en azijnester.
  • 30 - (VS) - Met de Italiaan Dario Resta wint voor de derde keer een niet-Amerikaanse coureur de 500-mijlsrace van Indianapolis.
  • 31-1 juni - Slag bij Jutland of Slag voor het Skagerrak: Zeeslag tussen de Britse en Duitse vloot in de Noordzee. De Britse verliezen zijn groter dan de Duitse, maar de slag is onbeslist, en de Britse suprematie op zee is onaangetast.
juni
juli
  • 1 - De gezamenlijke Britse en Franse legers beginnen langs de rivier de Somme een grootscheepse aanval op de Duitse stellingen, de Slag aan de Somme. Alleen al op deze dag verliezen vele tienduizenden soldaten het leven. Dit is de dag waar de meeste Britse slachtoffers vielen in de Britse militaire geschiedenis, circa 57.000 slachtoffers waarvan 19.240 gesneuvelden. De bereikte gebiedswinst is slechts gering.
  • 2 - De Russische generaal Alexei Evert valt aan nabij Baranavitsjy, om zo te voorkomen dat de Duitsers meer troepen zuidwaarts kunnen sturen om te helpen het Broesilovoffensief te stoppen. De aanval is een mislukking.
  • 4 - Het Broesilovoffensief, dat enkele dagen halt heeft gehouden, wordt opnieuw ingezet, met de bedoeling Lemberg in te nemen.
  • 4 - Einde van de Slag bij Mekka. De Arabische opstandelingen veroveren Mekka op het Ottomaanse Rijk.
  • 17 - Het Uruguayaans voetbalelftal wint in Argentinië de eerste Copa America.
  • 19-20 - Vandaag vindt de Slag bij Fromelles (Noord Frankrijk) plaats, waarbij meer dan 5000 Australische soldaten sneuvelen.
augustus
september
  • 10 - In Turku loopt de Fin Einari Anttila een wereldrecord op de 2000 meter: 5'36,2".
  • 13 - In Erwin (Tennessee) wordt de circusolifant Mary aan een kraan opgehangen omdat ze een nieuwe oppasser heeft vertrapt. De executie vindt plaats onder massale publieke belangstelling.
  • 14 - De kunstenaarsvereniging Die Münchener Secession opent ter ere van de 4 maart bij Verdun gesneuvelde kunstenaar Franz Marc een expositie van zijn werken.
  • 15 - Sven Hedin voltooit zijn ontdekkingsreis van zes maanden door Syrië, Mesopotamië en Arabië.
  • 15 - Voor het eerst worden tanks ingezet op een slagveld. Tijdens de Slag aan de Somme zetten de Britten 49 Mark I-tanks in. Van de 36 die werkelijk de frontlijn bereiken zijn de meeste binnen korte tijd uitgeschakeld.
  • 15 - Eerste verschijning van de Britse editie van Vogue.
  • 16 - Drie vliegmachines van het Nederlandse leger landen op het vliegkamp Schiphol, dat daarmee in gebruik wordt genomen.
  • 19 - Onder leiding van de Belgische generaal Charles Tombeur verovert de Force Publique, Tabora in Tanzania, het toenmalige Duits-Oost-Afrika.
  • september - In de Amerikaanse stad Memphis gaat de kruidenier Clarence Saunders zijn levensmiddelen wegens personeelstekort voorverpakt en geprijsd aanbieden. Hij introduceert zo het systeem van zelfbediening.
oktober
november
december
zonder datum

Beeldende kunst

Bouwkunst

Literatuur

Film

Zie Film in 1916 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Muziek

Premières

Geboren

januari

Gerrit Schulte
7 januari

februari

Toon Kortooms
23 februari

maart

Christian Anfinsen
26 maart

april

Ferruccio Lamborghini
28 april

mei

Bert Haanstra
31 mei

juni

juli

Olivia de Havilland
1 juli
Reg Varney
11 juli

augustus

José Manuel Moreno
3 augustus

september

Roald Dahl
13 september

oktober

Jeanne Roos
12 oktober

november

december

Toon Hermans
17 december

datum onbekend

Overleden

Arnold Aletrino
overleden 17 januari
Ivan Franko
overleden 28 mei
januari
februari
maart
april
mei
juni
juli
augustus
september
oktober
november
december

Weerextremen in België

  • winter: Winter met hoogst aantal neerslagdagen: 74 (normaal 55,2).
  • 22 mei:Hagelbuien veroorzaken belangrijke schade in de streek rond Brussel.
  • 20 juni: Koudste juni-decade van de eeuw: gemiddelde temperatuur: 10,2 °C in Ukkel.
  • juni: Juni met hoogst aantal neerslagdagen: 26 (normaal 15).
  • 13 augustus: Tussen 19 juli en 13 augustus slechts 1 mm neerslag in Ukkel, gespreid over verschillende dagen.
  • 29 augustus: 63 mm neerslag in Brugge.
  • 31 december: Natste december-decade van de eeuw: totale neerslaghoeveelheid van 93,7 mm in Ukkel.

Bron: KMI Gegevens Ukkel 1901-2003 met aanvullingen

Bronnen, noten en/of referenties
  1. Annals of an active life, pagina 258. Gearchiveerd op 12 november 2020.
Mediabestanden
Zie de categorie 1916 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.