1915

1915
Eeuwen: 19e eeuw · 20e eeuw · 21e eeuw
Decennia: 1900-1909 · 1910-1919 · 1920-1929
Jaren: << · < · 1914 · 1915 · 1916 · > · >>
Maanden: jan · feb · mrt · apr · mei · jun
jul · aug · sep · okt · nov · dec
Jaartelling in verschillende culturen
Ab urbe condita: 2668 MMDCLXVIII
Armeense jaartelling: 1364 – 1365
ԹՎ ՌՅԿԴ – ՌՅԿԵ
Chinese jaartelling: 4611 – 4612
辛寅 – 壬卯
Christelijke jaartelling: 1915 MCMXV
Ethiopische jaartelling: 1907 – 1908
Hebreeuwse jaartelling: 5675 – 5676
Hindoekalenders:
- Vikram Samvat 1970 – 1971
- Shaka Samvat 1837 – 1838
- Kali yuga 5016 – 5017
Iraanse jaartelling: 1293 – 1294
۱۲۹۳ – ۱۲۹۴
Islamitische jaartelling: 1333 – 1334
١٣٣٤ – ١٣٣٣
Maçonnieke jaartelling: 5914 – 5915
1915 naar onderwerp
Lijst van landen
Auto's
Film
Sport (categorie)
Juliaanse kalender van 1915
Overgangskalenders:
Litouwen
Gregoriaanse kalender van 1915
Oostenrijkse krijgsgevangenen in Rusland op een vroege kleurenfoto van Sergej Prokoedin-Gorski
Misdaaddrama uit 1915 The Good in the Worst of Us (vertaald als Haar verleden vergeten) geregisseerd door William J. Humphrey voor de Vitagraph Studios.

Het jaar 1915 is een jaartal volgens de christelijke jaartelling.

Gebeurtenissen

januari
  • 1 - De Druivelaar, een populaire Belgische dagscheurkalender wordt voor het eerst uitgegeven.
  • 2 - Vier Duitse vliegtuigen bombarderen Duinkerke.
  • 4 - Slag bij Sarikamish: De Russen verslaan het binnengevallen Turkse leger bij Sarıkamış, en de Turken slaan op de vlucht.
  • 6 - Opening van het Museumpark Heilig Landstichting waarin leven en sterven van Jezus Christus in beeld wordt gebracht vanuit de Rooms-Katholieke geloofsleer.
  • 6 - De Russische troepen, optrekkend in de Karpaten, bereiken de grens van Hongarije.
  • 13 - Einde van de Eerste Slag bij Artois, een weinig succesvolle geallieerde aanval aan het westfront.
  • 14 - Zuid-Afrikaanse troepen veroveren Swakopmund, Duits Zuidwest-Afrika.
  • 19 - De Duitsers in Duits Oost-Afrika onder Paul von Lettow-Vorbeck verslaan de Britten in de Slag bij Jassin, en heroveren het door de Britten bezette fort Jassin. Hij realiseert zich echter dat hij niet de manschappen heeft om meer van dergelijke veldslagen te voeren, en gaat de rest van de oorlog over tot een succesrijke guerrilla-strategie.
  • 19 - De eerste uit een lange serie van Duitse bombardementen op Brits grondgebied met behulp van zeppelins treft Great Yarmouth, Sheringham en King's Lynn.
  • 20 - De Russen bezetten Skępe.
  • 22 - De Oostenrijkers heroveren de Kirlibaba-pas op de Russen.
  • 23 - De Oostenrijkers, met Duitse steun, beginnen een offensief in de Karpaten.
  • 24 - De Engelse en Duitse marine raken slaags in de slag bij de Doggersbank.
  • 25 - (VS) - Tussen New York en San Francisco wordt de eerste transcontinentale telefoonlijn in bedrijf genomen.
  • 27 - De Britten geven een grote lening aan Roemenië in de hoop het land in de oorlog tegen Oostenrijk te betrekken.
  • 30 - De Russen veroveren Tabriz.
  • 30 - Een Duitse onderzeeboot zinkt vier Britse koopvaardijschepen bij de kust van Lancashire. De Admiraliteit adviseert Britse schepen onder neutrale vlag te varen.
  • 31 - Slag bij Bolimov tussen de Duitsers en de Russen. De Duitsers maken hier voor het eerst op grote schaal gebruik van gifgas. Het gifgas bleek echter onsuccesvol, en geen van beide partijen behaalt een overwinning.
februari
  • 1 - William Fox sticht de Fox Film Corporation, die ook actief wordt in de filmverhuur.
  • 3 - Turkse troepen, geleid door de Duitse luitenant-generaal Friedrich Kress von Kressenstein vallen het Suezkanaal aan, maar worden teruggeslagen.
  • 6 - De Australische Fanny Durack zwemt de 100 m vrije slag in 1'16,2". Ze is houdster van het wereldrecord vrije slag 100 en 200 meter en over 400, 800 en 1500 yard.
  • 7 - De Duitsers vallen aan in Oost-Pruisen, en drijven de Russen terug in de Tweede Slag bij de Mazurische Meren.
  • 8 - de film Birth of a Nation, het epos over de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865), van David Wark Griffith gaat in New York in première.
  • 9 - De Britten sluiten het Suezkanaal voor neutrale landen.
  • 14 - De Duitsers bezetten Lyck. Oost-Pruisen is nu geheel vrij van Russische troepen.
  • 14 - De eerste Canadese soldaten arriveren in Frankrijk en begeven zich naar het front in Vlaanderen.
  • 15 - Een muiterij van Brits-Indische soldaten in het garnizoen van Singapore wordt de kop ingedrukt met behulp van Japanse mariniers. Van de muiters, die 39 Britten en Singaporezen hebben vermoord, worden 37 man door de Britten geëxecuteerd.
  • 18 - Duitsland beschouwt de territoriale wateren rondom de Britse Eilanden als oorlogszone. Het begin van de onbeperkte duikbotenoorlog. In deze wateren kunnen ook neutrale schepen worden aangevallen, en koopvaardijschepen worden aangevallen zonder de bemanning de gelegenheid te geven eerst te ontkomen.
  • 19 - De Britten en Fransen beginnen bombardementen op de forten aan de Dardanellen, in voorbereiding van de slag om Gallipoli.
  • 20 - Onder het motto Panama-Pacific wordt in San Francisco de 25e wereldtentoonstelling geopend.
  • 21 - Het Turkse leger gijzelt in Urmia 61 belangrijke christelijke Assyriërs van wie ze grote losgelden eisen. De Franse missie brengt genoeg geld op om de Ottomanen te overtuigen 20 van de mensen te laten gaan. Op 22 februari worden de overige 41 geëxecuteerd en worden hun hoofden bij de trappen van de Charbachshpoort afgesneden. Onder hen is de bisschop Mar Denkha.
  • 21 - Het Russische 20e legerkorps onder Pavel Boelgakow geeft zich over na 2 weken van verzet, volledig omringd door het Duitse leger. Hun weerstand heeft de rest van het uiteengeslagen en vluchtende Russische leger de kans gegeven zich te hergroeperen, en de volgende dag wordt de Duitse opmars tot staan gebracht.
  • 26 - De Duitsers gebruiken nabij Verdun voor de eerste keer vlammenwerpers.
  • februari - Dokter Charles S. Myers, kapitein-arts van het Royal Army Medical Corps gebruikt voor het eerst de benaming shellshock in zijn artikel in het medische tijdschrift The Lancet, voor de psychische gesteldheid van soldaten die een granaatexplosie hebben overleefd. En vanaf maart worden in de veldhospitalen speciale afdelingen ingericht voor getraumatiseerden.
  • februari - Opening van Vluchtoord Uden, een van de voor de Belgische vluchtelingen gebouwde woonvoorzieningen in Nederland.
  • februari - Opening van het Concertgebouw De Vereeniging in Nijmegen.
maart
  • 3 - In de Verenigde Staten wordt het National Advisory Committee for Aeronautics opgericht, het eerste nationale instituut voor luchtvaarttechniek.
  • 10 - Na een relatieve kalme winter, barst de strijd aan het westfront weer in alle hevigheid los. In de Slag bij Neuve-Chapelle veroveren de Britten het dorp Neuve-Chapelle, maar ondanks een aanvankelijk succes wordt er door vertraging in de opmars maar weinig winst geboekt.
  • 11 - De Duitse chemische industrie begint met de grootschalige productie kunstmatig salpeter, dat gebruikt wordt bij de vervaardiging van kogels en granaten, en bij de conservering van levensmiddelen.
  • 18 - In de Dardanellen gaat een aantal Britse oorlogsbodems in een mijnenveld verloren.
  • 21 - In Utrecht komt het tot ongeregeldheden van gemobiliseerde dienstplichtigen, die zich verzetten tegen hun behandeling door de officieren.
  • 23 - Het Oostenrijkse fort Przemyśl geeft zich over aan de Russen na een belegering van 4,5 maand, de langste belegering uit de Eerste Wereldoorlog.
  • 28 - De Duitsers hervatten hun offensief in het noordoosten, en nemen (29 maart) Tauroggen in.
april
mei
  • 1 - De Duitsers en Oostenrijkers onder August von Mackensen beginnen een succesvol offensief in Galicië, het Gorlice-Tarnów-offensief. Nog diezelfde dag wordt Gorlice heroverd.
  • 3 - Italië zegt het drievoudig bondgenootschap met Duitsland en Oostenrijk-Hongarije op.
  • 7 - Het Britse semi-militaire passagiersschip Lusitania wordt tijdens een reis van New York naar Liverpool door de Duitsers tot zinken gebracht in de Ierse Zee tijdens de duikbotenoorlog. Bijna twaalfhonderd van de opvarenden komen om het leven, onder wie 128 Amerikaanse staatsburgers.
  • 9 - Begint de Tweede Slag om Artesië.
  • 10 - 950 Armeense leiders worden gearresteerd in Diyarbakır.
  • 12 - Zuid-Afrikaanse troepen bezetten Windhoek, de hoofdstad van Duits Zuidwest-Afrika.
  • 14 - Duits-Oostenrijkse troepen heroveren Jaroslaw.
  • 15 - In Keulen worden voor het eerst proeven gedaan met het op grote schaal invriezen van levensmiddelen, om de voedselvoorziening voor de bevolking te kunnen waarborgen.
  • 19 - De liberale Britse premier Herbert Henry Asquith vormt een coalitieregering met de Conservatieven. Winston Churchill wordt als First Lord of the Admiralty (minister van Marine) opgevolgd door Arthur Balfour.
  • 19 - Russische troepen bereiken de stad Van en ontzetten de belegerde Armeniërs aldaar.
  • 20 - De Bataafse Petroleum Maatschappij begint met oliewinning bij Maracaibo in Venezuela. Ook besluit ze tot de bouw van een raffinaderij op Curaçao met zijn diepzeehaven en politiek rustige klimaat.
  • 24 - Het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk veroordelen de Armeense Genocide.
  • 23 - Italië verklaart Oostenrijk-Hongarije de oorlog.
  • 25 - Japan en China sluiten een verdrag:
    • Japan krijgt nieuwe verdragshavens in Shandong en Binnen-Mongolië.
    • Japan huurt Port Arthur voor 99 jaar.
    • De voormalige Duitse kolonie Qingdao, nu bezet door Japan, wordt aan het eind van de oorlog aan China teruggegeven
  • 27 - De mislukte geallieerde landing bij Gallipoli leidt tot het ontslag van de Britse minister van marine Winston Churchill.
  • 28-29 - Vier IJmuidse vissersschepen (IJM 156, IJM 186, IJM 193 en IJM 215) lopen in de Noordzee op mijnen. Alle opvarenden komen hierbij om het leven.
  • 31 - Londen wordt voor de eerste keer succesvol gebombardeerd vanuit zeppelins.
juni
  • 1 - Een miljoen Franse dienstplichtigen, bestemd voor het front, moeten in plaats daarvan werken in munitiefabrieken.
  • 3 - De Duitsers en Oostenrijkers trekken het fort Przemyśl binnen, dat de voorgaande nacht door de Russische verdedigers is verlaten.
  • 3 - De Britten bezetten Amarah in Irak.
  • 3 - San Marino verklaart Oostenrijk-Hongarije de oorlog.
  • 10 - (Osmaanse rijk) - Regeringstroepen vermoorden in de Kemachkloof 25.000 Armeniërs. Bij de vernietigingsveldtocht tegen de Armeniërs vallen in de jaren 1915-1916 ongeveer een miljoen doden.
  • 15 - Via door de Fransen onderschepte radioberichten worden 15 Duitse spionnen in Engeland geïdentificeerd en gearresteerd.
  • 20 - Tsaar Nicolaas II belooft dat op 1 augustus een nieuwe regering geïnstalleerd zal worden, die de steun van de liberalen heeft.
  • 20 - De Russische minister van defensie, Vladimir Soechomlinov, wordt afgezet.
  • 22 - De Oostenrijkers heroveren Lemberg.
  • 24 - De fabrikant van Pyrex hittebestendige glazen ovenschalen krijgt patent in de Verenigde Staten.
  • 30 - (Italië) - De eerste van vier slagen aan de Isonzo tussen Oostenrijks-Hongaarse en Italiaanse troepen begint.
juli
De Nederlander Albert Hahn tekende de gruwel van de Dodendraad; voor het eerst gepubliceerd in tijdschrift De Notenkraker van 24 juli 1915.
  • 1 - Op de citadel van Namen wordt een openluchttheater geopend met een opvoering van het toneelstuk Iphigenia auf Aulis van Goethe.
  • 4 - De Serviërs bezetten de Albanese hoofdstad Durrës.
  • 4 - De Turken vallen Al Houta aan. Een deel van de stad wordt vernietigd, maar de Britten weten de aanvallers terug te slaan. De sultan van Lahej overlijdt enkele dagen later aan verwondingen opgelopen in deze strijd.
  • 7 - De Ottomanen beginnen een massamoord onder de Armeniërs in Trabzon.
  • 9 - De Duitse koloniale troepen in Duits Zuidwest-Afrika capituleren bij Otawi voor de troepen van de Zuid-Afrikaanse generaal Louis Botha.
  • 11 - De Turkse regering doet een bevel uitgaan dat de Armeense dorpen waarvan de bewoners gedeporteerd of vermoord zijn, herbevolkt moeten worden met islamitische immigranten.
  • 14 - De Duitsers beginnen een tweede offensief, vanaf de Oostzee zuidwaarts, dat zich moet voegen bij het bestaande offensief in Galicië en zuid Polen.
  • 15 - (Duitsland) - De atletiekvereniging van Hamburg neemt het handgranaatwerpen in haar sportprogramma op.
  • 16 - (De Amerikaanse atleet Norman Taber vestigt in Cambridge (Massachusetts) een wereldrecord over de mijl, in 4'12,6".
  • 17 - De Centrale mogendheden en Bulgarije sluiten een geheim verbond. Bulgarije ontvangt Turks gebied in Thracië.
  • 17 - De Serviërs verlaten Durrës op Italiaans verzoek.
  • 19 - Bulgarije verklaart opnieuw neutraal te blijven in de Eerste Wereldoorlog.
  • 22 - De Turken zenden wapens naar de anti-Italiaanse rebellen in Libië.
  • 22 - De Franse politicus en uitvinder Jules-Louis Bréton demonstreert een mechanische draadknipper, om aan het front de grote hoeveelheden prikkeldraad te lijf te gaan. Het is een soort verticale heggenschaar, achter een tractor gehangen. Zijn voorstel wordt aangenomen
  • 24 - De Amerikaanse excursieboot Eastland kapseist op de Chicago River. Meer dan 840 van de ruim 2500 opvarenden komen om het leven.
  • 25 - De Russen beginnen de evacuatie van Warschau en Riga.
  • 25 - Zuid-Afrika annexeert Duits Zuidwest-Afrika (het huidige Namibië).
  • 25 - Britse troepen onder G. F. Gorringe bezetten Nasiriya.
  • 28 - Amerikaanse mariniers bezetten Haïti om te voorkomen dat Frankrijk of Duitsland dat zal doen.
  • 30 - Op de binnenplaats van de Londense Tower worden de Nederlandse zeelui Janssen en Roos wegens spionage voor Duitsland terechtgesteld.
  • 30 - De Oostenrijkers bezetten Lublin.
  • 30 - In de strijd bij Hooge gebruiken de Duitsers voor het eerst met succes vlammenwerpers.
augustus
  • 4 - De Oostenrijkers nemen het Russische fort Ivangorod in.
  • 5 - (Duitsland) - Een Kondor-vliegtuig vestigt met 3.280 meter een nieuwe hoogterecord.
  • 5 - De Duitsers bezetten Warschau.
  • 15 - De Aramese en Armeense bewoners van de Anatolische stad Mardin worden het slachtoffer van massale executies en deportaties, waarbij vrouwen worden verhandeld. De stad, die een inwonertal heeft van ±35.000, onder wie 14.000 Arameeërs en 9.000 Armeniërs, wordt bijna volledig van christenen gezuiverd.
  • 16 - De Zwitsers-Belgische firma Neuhaus krijgt patent op de Ballotin of pralinedoos.
  • 17 - De Duitsers nemen Kaunas in.
  • 20 - Italië verklaart het Ottomaanse Rijk de oorlog.
  • 20 - Einde van de belegering van Novogeorgievsk. De Duitsers nemen het fort in, en de 90.000 verdedigers worden gevangengenomen. Het totale aantal Russen in Duitse of Oostenrijkse krijgsgevangenschap stijgt hiermee tot boven 1.5 miljoen.
  • 24 - (Polen) - De legers van kolonel-generaal Paul von Hindenburg - de latere president van Duitsland (1925-1934) - hebben Polen veroverd. De Centrale mogendheden verdelen het land in twee bezettingszones: het Duitse generaal-gouvernement Warschau en het Oostenrijkse generaal-gouvernement Kielce.
  • 25 - De Oostenrijkers en Duitsers veroveren Brest-Litowsk.
september
  • In september 1915 wordt voor het eerst een stalen helm gebruikt, dit door het Franse leger , de Adrianhelm.
  • 2 - De Duitsers nemen Grodno in.
  • 5 - Tsaar Nicolaas II wordt zelf opperbevelhebber van het Russische leger.
  • 6 - In een verdrag met de Centrale mogendheden belooft Bulgarije binnen 30 dagen oorlog te starten tegen Servië.
  • 14 - De gemeente Amsterdam stelt de Gemeentelijken Woningdienst in, met Arie Keppler als directeur, die wordt belast met het aanpakken van de woningnood en van de krottenwijken in de binnenstad.
  • 18 - De Duitsers veroveren Vilnius.
  • 22 - (Duitsland) - In het Berlijnse Rose-theater wordt het toneelstuk Die Kriegsbraut van Hedwig Courths-Mahler voor het eerst opgevoerd.
  • 23 - Bulgarije mobiliseert.
  • 25 - Aan het Westfront gaan de Fransen en Britten op drie plaatsen in de aanval: De Derde Slag om Artesië, de Tweede Slag in de Champagne en de Slag bij Loos beginnen.
    • Na de Duitsers gebruiken nu ook de Engelsen in de Slag bij Loos gifgas in de strijd aan het westfront.
    • De aanvallen leiden tot grote verliezen bij de aanvallers, maar slechts kleine gebiedswinst.
  • 30 - De Duitse opmars aan het Oostfront is volledig tot staan gekomen.
oktober
november
  • 4 - De Duitse onderzeeboot UC-8 loopt vast bij Terschelling.
  • 5 - Bulgaarse troepen bezetten Niš. Hiermee ontstaat er een railverbinding tussen Berlijn en Constantinopel die geheel op door de Centralen gecontroleerd grondgebied ligt.
  • 6 - De Tweede Slag in de Champagne wordt beëindigd. Omdat de Derde Slag om Artesië eindigde op 4 november, en de Slag bij Loos al eerder, zijn hiermee de geallieerde herfstoffensieven aan het Westfront afgesloten.
  • 6 - De Britten verslaan de Duitsers in de Slag bij Banyo in Kameroen. De Britten nemen het fort bij Banyo in, en het Duitse verzet in Noord-Kameroen is gebroken.
  • 7 - (Duitsland) - Burgers winnen de 'Kronprinzen-Armeegepäckmarsch' , een mars met volle bepakking over 30 km.
  • 10 - Slechts een week na het einde van de derde slag aan het Isonzofront vallen de Italianen opnieuw aan en begint de vierde slag.
  • 11 - De Britse minister van Oorlog Lord Kitchener bezoekt het front in Gallipoli. Als hij de desperate situatie van de geallieerde troepen daar ziet, wordt hij een voorstander van evacuatie van het front, iets wat hij tot dan toe steeds had tegengehouden.
  • 14 - De Senussi komen met Ottomaanse hulp in opstand tegen de Italianen in Libië.
  • 17 - De Fransen besluiten aan het Westfront gifgas te gaan gebruiken, zoals de Duitsers en Britten voor hen al deden.
  • 21 - In hun opmars naar Bagdad vallen de Britten onder Charles Townshend Ctesiphon aan. De aanval mislukt en vanaf 25 november beginnen de Britten aan hun terugtocht richting Al Kut.
  • 28 - Omdat de Servische troepen over de grens naar Albanië zijn gevlucht, verklaart de Duitse legerleiding de veldtocht in de Balkan voor voltooid.
december
  • 3 - De Britten onder Charles Townshend bereiken in hun terugtrekking langs de Tigris Al Kut. De Ottomanen beginnen de belegering van Al Kut.
  • 5 - In Macedonië komt het voor de eerste keer tot gevechten tussen Bulgaarse en Britse troepen.
  • 5 - De hoofdredacteur van De Telegraaf, Schröder, wordt gearresteerd op verdenking van het in gevaar brengen van de Nederlandse neutraliteit. De zaak zorgt voor grote beroering in de Nederlandse samenleving en voor internationale publiciteit.
  • 10 - Vader William en zoon Lawrence Bragg krijgen samen de Nobelprijs voor natuurkunde.
  • 11 - Als het sterk uitgedunde 48e regiment terug naar het front gestuurd wordt, leidt dit tot de eerste serieuze Italiaanse muiterij in de oorlog.
  • 11 - Opening van het Talbot House, een Britse militaire club zonder onderscheid van rang, te Poperinge.
  • 12 - Het eerste eendekker-vliegtuig dat geheel van metaal is, de Junkers J1, volbrengt zijn eerste vlucht.
  • 12 - Na een grote nederlaag tegen de Bulgaren de voorgaande dag, trekken de Franse en Britse troepen in Macedonië zich terug over de grens naar Griekenland.
zonder datum
  • (Nederland) - Minister van Defensie Mr. van de Mey en Hofland laat een zangbundel drukken voor het Nederlandse leger.
  • Albert Einstein ontwikkelt zijn algemene relativiteitstheorie.
  • De archeoloog Davis verklaart dat de Vallei van de Koningen in Egypte nu uitgeput is en geeft zijn concessie aldaar op. Dit geeft Howard Carter de kans om daar te gaan graven.
  • Samen met Paul Scherrer ontwikkelt de Nederlandse (tot Amerikaan genaturaliseerde) scheikundige Peter Debye een procedé voor het onderzoeken van de structuur van kristallijne poeders.
  • Servië wordt getroffen door een tyfus-epidemie.

Film

Zie Film in 1915 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Muziek

Première

Literatuur

Beeldende kunst

Bouwkunst

Geboren

januari

februari

Alicia Rhett
1 februari

maart

april

Piet de Jong
3 april

mei

Jan de Cler
18 mei
Mario del Monaco
27 mei

juni

juli

augustus

september

oktober

november

december

Prins Takahito
2 december

datum onbekend

Overleden

Karol Olszewski
24 maart
Frank Bramley
10 augustus
Alois Alzheimer
19 december
januari
februari
maart
april
mei
juni
juli
augustus
september
oktober
november
december

Weerextremen in België

  • 7 mei: 98 mm neerslag in 1h30 in Forges (Chimay).
  • 8 juni: Maximumtemperatuur tot 30,9 °C in Oostende en 36,9 °C in Hoogstraten. Bliksem treft school in Durnal (Yvoir) waarbij kind wordt gedood.
  • 10 juni: Tornado in Chastre, nabij Gembloers.
  • 25 december: Tot op deze dag 380 mm neerslag in Chiny, met in het Maasbekken overstromingen.

Bron: KMI Gegevens Ukkel 1901-2003 met aanvullingen

Mediabestanden
Zie de categorie 1915 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.