Powiat wilejski
| powiat | |||||
| Państwo |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | wileńskie | ||||
| Siedziba | Wilejka | ||||
| Powierzchnia | 3427 km² | ||||
| Populacja (1931) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość | 38 os./km² | ||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Położenie na mapie województwa | |||||
Powiat wilejski – powiat w województwie wileńskim II Rzeczypospolitej. Jego siedzibą było miasto Wilejka. 7 listopada 1920 r. pod Zarządem Terenów Przyfrontowych i Etapowych z powiatu wyłączono gminy: Łuczaj, Norzyca, Porpliszcze, Parafianowo, Wołkołata, Duniłowicze, Mańkowicze, Miadzioł, Zaśno i Budsław do nowo utworzonego powiatu duniłowickiego[1]. W skład powiatu wchodziło 13 gmin, 1 miasto i 10 miasteczek. Początkowo powiat znajdował się w województwie nowogródzkim, 13 kwietnia 1922 r. został przyłączony do Ziemi Wileńskiej[2] przemianowanej 20 stycznia 1926 r. na województwo wileńskie[3].
Wcześniej powiat guberni wileńskiej, utworzony w 1795. Częściowo pokrywa się z dzisiejszym rejonem wilejskim na Białorusi.
Demografia
Według tezy Alfonsa Krysińskiego i Wiktora Ormickiego, terytorium powiatu wchodziło w skład tzw. zwartego obszaru białorusko-polskiego, to znaczy prawosławna ludność białoruska zamieszkiwała jedynie tereny wiejskie, zaś w większych miejscowościach dominowali Polacy[4].
W grudniu 1919 roku powiat wilejski okręgu wileńskiego ZCZW zamieszkiwały 213 424 osoby. Na jego terytorium znajdowało się 2161 miejscowości, z których 5 miało 1–5 tys. mieszkańców, a jedna ponad 5 tys. mieszkańców. Była nią Wilejka z 5893 mieszkańcami[5].
Oświata
W powiecie wilejskim okręgu wileńskiego ZCZW w roku szkolnym 1919/1920 działały 92 szkoły powszechne, 1 szkoła średnia i 1 kurs. Ogółem uczyło się w nich 5187 dzieci i pracowało 128 nauczycieli[6].
Gminy
- Wilejka (miejska)
- Budsław (wiejska)[7]
- Chocieńczyce (wiejska)
- Dołhinów (wiejska)
- Ilia (wiejska)
- Kłowicze (wiejska)
- Kościeniewicze (wiejska, siedziba Kościeniewicze Wilejskie)
- Krzywicze (wiejska)
- Kurzeniec (wiejska)
- Wiazyń (wiejska)
- Wiszniew (wiejska, siedziba Wiszniew Świrski)[8]
- Wojstom (wiejska)[8]
- Żodziszki (wiejska)[8]
- Mołodeczno[9]
- Krasne[9]
- Radoszkowicze[9]
- Lebiedziew[9]
- Gródek[9]
Miasta
- Wilejka
Miasteczka
Zobacz też
- podział administracyjny II RP
- województwo wileńskie (II Rzeczpospolita)
- województwo nowogródzkie (II Rzeczpospolita)
Linki zewnętrzne
- Powiat wilejski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 464 .
- Powiat wilejski (gubernia wileńska). Mapa administracyjna.
Przypisy
- ↑ Dz. Urz. ZTPiE z 1920 r. Nr 3, poz. 24
- ↑ Dz.U. z 1922 r. nr 26, poz. 213
- ↑ Dz.U. z 1926 r. nr 6, poz. 29
- ↑ Marek Wierzbicki: Stosunki polsko-białoruskie przed wrześniem 1939. W: Marek Wierzbicki: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939–1941. Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, s. 25–43, seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2.
- ↑ I. Tablice ogólne. W: Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). Lwów – Warszawa: Książnica Polska T-wa Naucz. Szkół Wyższych, 1920, s. 25, seria: Prace geograficzne wydawane przez Eugenjusza Romera.
- ↑ Joanna Gierowska-Kałłaur: Rozdział VII. Szkolnictwo na ziemiach podległych Zarządowi Cywilnemu Ziem Wschodnich. W: Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 242. ISBN 83-88973-60-6. (pol.).
- ↑ Przyłączona 1 stycznia 1926 r. z powiatu postawskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472)
- ↑ a b c Przyłączona 1 stycznia 1926 r. z powiatu święciańskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472)
- ↑ a b c d e 1 stycznia 1926 r. wyłączona z powiatu wilejskiego i przyłączona do powiatu mołodeczańskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472)
Bibliografia
- Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). Lwów – Warszawa: Książnica Polska T-wa Naucz. Szkół Wyższych, 1920, s. 50, seria: Prace geograficzne wydawane przez Eugenjusza Romera.
- Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 447. ISBN 83-88973-60-6.
- p
- d
- e
Powiat wilejski (do 1939)
- Siedziba powiatu – Wilejka
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta (1919-39) |
|
| Gminy wiejskie (1919-39) |
|
- p
- d
- e
Województwo nowogródzkie (II Rzeczpospolita)
- miasto wojewódzkie – Nowogródek
| Powiaty ziemskie |
|
|---|
- p
- d
- e
Ziemia Wileńska (II Rzeczpospolita)
- miasto wojewódzkie – Wilno
| Powiat miejski | |
|---|---|
| Powiaty ziemskie |
|
- p
- d
- e
Województwo wileńskie (II Rzeczpospolita)
- miasto wojewódzkie – Wilno
| Powiat miejski | |
|---|---|
| Powiaty ziemskie |
|
- p
- d
- e
Budsław (gmina) (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Budsław
| Miasteczko | |
|---|---|
| Wsie |
|
| Zaścianek |
|
| Kolonia |
|
| Folwarki | |
| Osada | |
| Majątek |
|
| Koszarka kolejowa |
|
| Leśniczówki |
|
- p
- d
- e
Gmina Dołhinów (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Dołhinów
| Miasteczko | |
|---|---|
| Wsie |
|
| Zaścianek |
|
| Kolonie |
|
| Folwarki |
|
| Majątki |
|
| Leśniczówka |
|
| Osada |
|
| Osada młyńska |
|
- p
- d
- e
Gmina Gródek (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Gródek Mołodecki
- p
- d
- e
Gmina Ilia (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Ilia
| Miasteczko |
|
|---|---|
| Wsie |
|
| Zaścianek |
|
| Kolonie | |
| Folwarki |
|
| Majątki |
|
| Leśniczówka |
|
| Smolarnia |
|
| Osada fabryczna |
|
| Parcele |
|
- p
- d
- e
Gmina Iża (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Iża
| Wsie |
|
|---|---|
| Zaścianek |
|
| Kolonie |
|
| Folwarki |
|
| Osada |
|
- p
- d
- e
Gmina Kołowicze (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Kołowicze
| Miasteczko | |
|---|---|
| Wsie |
|
| Zaścianek |
|
| Folwarki | |
| Kolonie |
|
| Majątki |
|
| Leśniczówka |
|
| Futor |
|
| Koszarka kolejowa |
|
| Smolarnia | |
| Osada młyńska |
- p
- d
- e
Gmina Kościeniewicze (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Kościeniewicze Wilejskie
| Miasteczko |
|
|---|---|
| Wsie |
|
| Zaścianek |
|
| Kolonie |
|
| Folwarki |
|
| Majątki |
|
| Leśniczówka | |
| Futor |
|
| Osada kolejowa |
|
- p
- d
- e
Kraśne (gmina) (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Kraśne
| Miasteczko | |
|---|---|
| Wsie |
|
| Zaścianek |
|
| Folwarki |
|
| Kolonie |
|
| Majątki |
|
| Osada |
|
| Leśniczówka |
|
| Uroczysko | |
| Osada kolejowa |
|
| Koszarka kolejowa | |
| Okolica szlachecka |
- p
- d
- e
Gmina Krzywicze (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Krzywicze
| Miasteczko |
|
|---|---|
| Wsie |
|
| Zaścianek |
|
| Folwarki | |
| Kolonie |
|
| Majątki |
|
| Osada |
|
| Leśniczówka |
|
| Futor |
|
| Koszarka kolejowa |
|
- p
- d
- e
Gmina Kurzeniec (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Kurzeniec
| Miasteczko |
|
|---|---|
| Wsie |
|
| Zaścianek | |
| Folwarki |
|
| Kolonie |
|
| Majątki |
|
| Osada |
|
| Leśniczówka |
|
| Futor |
|
| Osada kolejowa |
|
| Smolarnia |
|
| Koszarka kolejowa |
|
| Osada młyńska |
|
- p
- d
- e
Gmina Lebiedziewo (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Lebiedziewo
| Miasteczko |
|
|---|---|
| Wsie |
|
| Zaścianek |
|
| Folwarki |
|
| Kolonie |
|
| Majątki |
|
| Osada |
|
| Osada kolejowa |
|
| Koszarka kolejowa |
|
- p
- d
- e
Gmina Mołodeczno (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Mołodeczno
| Miasteczko |
|
|---|---|
| Wsie |
|
| Zaścianek | |
| Folwarki |
|
| Kolonie | |
| Majątki |
|
| Osada |
|
| Leśniczówka | |
| Futor |
|
| Koszarka kolejowa |
|
| Osada młyńska |
|
- p
- d
- e
Gmina Olkowicze (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Olkowicze
- p
- d
- e
Gmina Rzeczki (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Rzeczki
- p
- d
- e
Gmina Wiazyń (II Rzeczpospolita)
- Siedziba gminy – Wiazyń
| Miasteczko |
|
|---|---|
| Wsie |
|
| Zaścianek |
|
| Folwarki |
|
| Kolonie |
|
| Majątki |
|
| Osada |
|
| Leśniczówka |
|
| Futor |
|
| Uroczysko | |
| Smolarnia |
|
| Osada wojskowa |
|
| Osada młyńska |
|
