Powiat święciański

Powiat święciański

powiat
Państwo	Polska
Województwo	wileńskie
Siedziba	Święciany
Powierzchnia	4017 km²
Populacja (1931) • liczba ludności	136.500
• gęstość	34 os./km²
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich 1 Liczba gmin wiejskich 14
Położenie na mapie województwa

Powiat święciański (pow. a. ujezd zawilejski) – jednostka administracji terytorialnej II stopnia, wchodząca w skład województwa wileńskiego w 1926–1939, z siedzibą w Święcianach.

Historia

Powiat został powołany 24 października 1795 jako ujezd zawilejski w guberni wileńskiej (Imperium Rosyjskie). 1 stycznia 1843 został przemianowany na święciański. W 1912 ujezdy otrzymały formalną nazwę powiatów. W 1919–1920 wchodził w skład okręgu wileńskiego w polskim Zarządzie Cywilnym Ziem Wschodnich. 12 października 1920 obszar powiatu znalazł się pod kontrolą tzw. Litwy Środkowej, którą inkorporowano do Polski 13 kwietnia 1922, tworząc z jej obszaru ziemię wileńską. Wraz z przekształceniem jej w województwo wileńskie powiat wszedł w jego skład (20 stycznia 1926).

Siedziby starosty i sejmiku powiatowego święciańskiego znajdowały się w Święcianach. Największym ośrodkiem były jednak Nowe Święciany (5 906 os. w 1931). Poza dwoma wymienionymi w powiecie znajdowało się 12 osiedli o statusie miasteczka. Powiat święciański składał się z jednego samodzielnego miasta, jednej gminy miejsko-wiejskiej, 12 gmin typu miejskiego (z siedzibami w miasteczkach) i 15 gmin wiejskich.

Powiat święciański przestał być kontrolowany przez polską administrację rządową w wyniku ewakuacji starostwa 17 września 1939. 26 października t.r. przeważający obszar powiatu jako znajdujący się w okręgu wileńskim został przekazany przez ZSRR Litwie. Z jego zachodnich ziem utworzono później rejon święciański z siedzibą w Nowych Święcianach. Część dawnego powiatu pozostająca po stronie Białorusi w 1940 została włączona do rejonu o tej samej nazwie z siedzibą w Święcianach. W wyniku aneksji Litwy przez ZSRR nieliczne gminy wschodniej-południowej części dawnego powiatu znalazły się w rejonie postawskim w Białorusi.

Obszar i ludność

Herb	Gmina	Powierzchnia	Ludność
			1909	1919[1]	1931
	Nowe Święciany (miasto)
	Święciany(w tym miasto: Święciany)			(3 900)
	Daugieliszkiw tym miasteczko: Daugieliszki Nowe
	Dukszty[2]w tym miasteczko: Dukszty
	Hoduciszkiw tym miasteczko: Hoduciszki
	Kiemieliszkiw tym miasteczko: Kiemieliszki		(395)
	Kołtynianyw tym miasteczko: Kołtyniany
	Komajew tym miasteczko: Komaje
	Łyntupyw tym miasteczko: Łyntupy
	Mielegianyw tym miasteczko: Mielegiany
	Podbrodziew tym miasteczko: Podbrodzie
	Szemetowszczyznaw tym miasteczko: Szemetowszczyzna
	Świrw tym miasteczko: Świr
	Twereczw tym miasteczko: Twerecz
	Jasiew[3]
	Kobylniki[3]
	Wiszniew[4]
	Wojstom[4]
	Zanarocze[3]
	Żodziszki[4]
	Żukojnie
Razem				139 692	136 500

Oświata

W powiecie święciańskim okręgu wileńskiego ZCZW w roku szkolnym 1919/1920 działały 62 szkoły powszechne i 1 szkoła średnia. Ogółem uczyło się w nich 4 102 dzieci i pracowało 108 nauczycieli^[5].

Starostowie

• 29 kwietnia 1930ː Stefan Mydlarz
• 26 czerwca 1934 – 26 października 1939: Stanisław Dworak (PPS).

Przypisy

Bibliografia

• Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). Lwów – Warszawa: Książnica Polska T-wa Naucz. Szkół Wyższych, 1920, s. 50, seria: Prace geograficzne wydawane przez Eugenjusza Romera.
• Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 447. ISBN 83-88973-60-6.