Luchtvaartverstoringen door vulkaanuitbarsting onder de Eyjafjallajökull 2010

Zie Vulkaanuitbarsting onder de Eyjafjallajökull 2010 voor het hoofdartikel over de vulkaanuitbarsting
Het aankomstbord op het Londense Heathrow op 16 april 2010
Verlaten incheckbalies op Schiphol op 17 april 2010

De vulkaanas, die ten gevolge van de vulkaanuitbarsting onder de gletsjer Eyjafjallajökull op 14 april 2010 in de atmosfeer was terechtgekomen, zorgde voor grote verstoringen in de luchtvaart in Europa, met name Noord- en West-Europa. Duizenden passagiers zijn gestrand door de vliegverboden die uitgevaardigd werden naar aanleiding van de vulkaanaswolken. De meeste West-Europese luchtruimen werden op donderdag 15 en vrijdag 16 april gesloten. Sindsdien werden er 63 000 vluchten afgelast.[1] De gevolgen voor het Oost-Europese vliegverkeer werden op zaterdag 17 april duidelijk. Zuid-Europa heeft, op annuleringen van vluchten naar het noorden na, niet te maken gehad met grote problemen.

De vulkanische as is namelijk gevaarlijk voor vliegtuigmotoren: er kan verglazing optreden van asdeeltjes door de hitte van de motor.[2] Daarom werden in 40 landen en territoria luchthavens volledig gesloten: Åland, België, Bosnië en Herzegovina, Bulgarije, Denemarken, Duitsland, Estland, de Faeröer, Finland, Frankrijk, Guernsey, Hongarije, Ierland, IJsland, Italië, Jersey, Kosovo, Kroatië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Man, Moldavië, Montenegro, Nederland, Noorwegen, Oekraïne, Oostenrijk, Polen, Roemenië, Rusland, Servië, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Wit-Rusland, Zweden en Zwitserland.

Door het stilleggen van het vliegverkeer in grote delen van Europa zijn er zeer grote economische gevolgen voor onder meer de luchtvaartmaatschappijen en grote vrachtbedrijven. Ook vele vakantiegangers werden gedupeerd door de vulkaanuitbarsting. Een aantal touroperators stuurden bussen naar Spanje, Italië en Frankrijk om gestrande reizigers op te halen. De Nederlandse minister van Financiën Jan Kees de Jager verklaarde niets te voelen voor financiële steun voor de KLM, zoals dat eerder wel gebeurde bij banken zoals SNS REAAL bij het begin van de kredietcrisis.[3]

Het Londense Volcanic Ash Advisory Center was belast met de taak voor het leveren van informatie over vulkaanas aan civiele luchtvaartautoriteiten, zoals Belgocontrol en de Inspectie Verkeer en Waterstaat.[4]

Testvluchten en hervatting vliegverkeer

Na de geslaagde test van de KLM op 17 april, waarbij een Boeing 737 een hoogte van 13 000 meter bereikte (en daarmee door de vulkanische aswolk vloog),[5] betwijfelde Peter Hartman, president-directeur van de KLM, of het Europese vliegverbod eigenlijk wel nut had.[6] Volgens hem hadden experts van Delta Air Lines en NASA dezelfde mening.[6] Eerder op de dag vloog ook een Boeing 747-400 van Lufthansa een testvlucht van München naar Frankfurt am Main, hierbij raakte het toestel niet beschadigd.[5]

Hartman opperde ook het plan om op zondagochtend 18 april lege toestellen vanuit Düsseldorf terug te vliegen naar Amsterdam, die handmatig bestuurd zullen worden en niet hoger zullen vliegen dan 3000 meter.[7] Lufthansa wou dit eveneens met haar Boeing 747's en Airbus A340's die vastzaten in München.[5]

Zondag 18 april

KLM liet op zondagochtend een toestel overvliegen naar luchthaven Düsseldorf met twintig bemanningsleden aan boord,[8] om direct de zeven vliegtuigen terug te kunnen vliegen zodra daarvoor toestemming wordt verleend. Dat toestel keerde direct terug naar Amsterdam.[9] Om 10:00 op diezelfde ochtend vertrok het lege eerste toestel richting luchthaven Schiphol.[8] In de middag had KLM alle toestellen, drie Boeing 737's, één Boeing 747-400 en één Boeing 777 teruggevlogen.[9][10] Daarnaast maakte ander toestel vanuit Düsseldorf een testvlucht via het het oosten van Nederland, over de Wadden naar Schiphol.[10] Op zondagavond liet de KLM weten dat het toestemming had gekregen om met drie vrachttoestellen vluchten naar Azië uit te voeren.[11] Op zondagavond vertrokken twee toestellen, waarvan een 747-400 Combi naar Bangkok en vervolgens Taipei (met extra bemanning) en één 747-400F naar Sharjah.[10][12] De vluchten verliepen normaal.[13] Op maandagochtend werd er wederom een testvlucht met een Boeing 737 gemaakt, ditmaal van Schiphol naar Parijs.[13]

Op zondag 18 april voerde ook Air France een testvlucht uit, van Parijs naar Toulouse.[14] Lufthansa vloog tien toestellen terug vanuit München naar Frankfurt am Main.[14]

Intussen vond de Vereniging van Nederlandse Verkeersvliegers ook dat het vliegverkeer weer kon worden hervat, omdat de testvluchten succesvol waren verlopen.[15]

Op zondagavond meldde persbureau AP dat de Europese Unie dacht dat de helft van het Europese luchtruim op 19 april opengesteld kan worden.[12]

Maandag 19 april

Op maandag 19 april liet Lufthansa weten dat het 15 000 passagiers in het buitenland ging terugvliegen.[16] In de middag van 19 april vertrokken de eerste toestellen vanuit Frankfurt am Main en München. Ook de KLM maakte bekend dat toestellen uit Paramaribo en Curaçao richting Europa liet vertrekken. Bij vertrek was echter nog onduidelijk op welke luchthaven geland zou worden.[17]

De Britse marine zette op 19 april twee marineschepen in om gestrande landgenoten over Het Kanaal naar het Verenigd Koninkrijk te brengen.[16]

Na overleg tussen Europese ministers van Transport, maakte Nederlands minister van Verkeer en Waterstaat Camiel Eurlings tijdens een persconferentie bekend dat KLM toestemming had gekregen om op maandagavond 3 vluchten uit te voeren. Deze vluchten gingen naar Dubai, New York en Shanghai.[18]

Dinsdag 20 april

In België werd om 09:50 de luchthaven in Zaventem weer opengesteld. Er werden meer dan 270 vliegbewegingen uitgevoerd, waarin totaal 24 000 passagiers werden teruggebracht naar België.[19]

Er werd weer beperkt gevlogen vanaf Schiphol.[20] KLM was in staat om de helft van haar Europese vluchten en bijna alle intercontinentale routes te hervatten, er werden slechts zes intercontinentale vluchten geschrapt.[20] Transavia.com was nog niet zo ver, slechts een beperkt deel van de geplande vluchten kon worden uitgevoerd.[20] Luchthaven Rotterdam werd eveneens geopend, alhoewel er maar twee toestellen per uur mochten vertrekken.[20] Ook luchthaven Eindhoven werd heropend, maar de grootgebruikers waren nog niet begonnen met het hervatten van de vluchten naar Eindhoven.[20]

Woensdag 21 april

De meeste West-Europese luchthavens waren op 21 april open.[21] De meeste dienstregelingen waren echter nog niet op orde[21] en de Scandinavische landen hadden nog last van de aswolk. EUROCONTROL verwachtte dat het vliegverkeer vanaf 22 april weer op schema ligt,[22] alhoewel niet alle gestrande passagiers dan weer thuis zijn.[21] De luchtvaartorganisatie IATA had berekend dat het totale omzetverlies 1,26 miljard euro bedroeg.[23]

Donderdag 22 april

Doordat de windrichting veranderde, kreeg de Luchthaven Keflavík ook last van de aswolk.

Vrijdag 23 april

Zowel het belangrijkste internationale vliegveld van IJsland in Keflavík bij Reykjavik als de kleinere internationale luchthaven in Reykjavik zelf werden vanwege de asneerslag gesloten. De vliegvelden van Akureyri en Egilsstaðir bleven geopend, waardoor er nog wat internationaal vliegverkeer mogelijk was.

Dinsdag 4 mei

Ierland werd opnieuw getroffen door de aswolk: het gehele Ierse luchtruim werd gesloten. Verschillende luchthavens in Schotland werden ook gesloten. Onder andere KLM en Aer Lingus moesten verschillende vluchten annuleren.

Woensdag 5 mei

Het luchtruim van Ierland en Schotland waren nog steeds gesloten, één vlucht vanaf Eindhoven Airport en twee vluchten vanaf luchthaven Schiphol werden geannuleerd. EUROCONTROL maakte bekend dat ongeveer 300 vluchten deze dag geannuleerd waren.

Donderdag 7 mei

Het westen van Ierland kreeg opnieuw last van de aswolk. Veel luchthavens, waaronder de luchthaven van Shannon, sloten opnieuw.

Zaterdag 8 mei

Regionale luchthavens in het noorden van Spanje werden gesloten; op zondag 9 mei werd het luchtverkeer hervat.

Kaarten

  • ■ Luchtruim volledig gesloten ■ Beperkt vliegverkeer
    ■ Luchtruim volledig gesloten
    ■ Beperkt vliegverkeer
  • De verspreiding van de vulkanische aswolk boven Europa op 15 april 2010.
    De verspreiding van de vulkanische aswolk boven Europa op 15 april 2010.
  • De verspreiding van de vulkanische aswolk boven Europa op 17 april 2010.
    De verspreiding van de vulkanische aswolk boven Europa op 17 april 2010.
  • De verspreiding van de vulkanische aswolk boven Europa en Amerika op 19 april 2010.
    De verspreiding van de vulkanische aswolk boven Europa en Amerika op 19 april 2010.

Gevolgen per land

Land
 Gevolgen
 Gebied(en)/luchthaven(s)
 Ingangsdatum
 Einddatum
 Details
 
Vlag van België België Sluiting luchtruim Hele luchtruim 15 april 16:30 (UTC+1) 20 april 08:00 (UTC+1)[24] Brussels Airlines schrapte op 17 april uit voorzorg alle vluchten tot maandag 19 april 12:00.[25], op 18 april volgde een verlenging tot dinsdag 20 april, 12:00 u. Op zondag 18 april zette Jetair 34 bussen in om 1500 vakantiegangers terug te halen naar België.[26] Vanaf 18 april konden wel lege vliegtuigen teruggevlogen worden: de eerste twee lege vliegtuigen landden op 19 april. Op 20 april werd het luchtruim gedeeltelijk opengesteld en de dag erna volledig. De totale schade voor de Belgische reissector werd door de Vlaamse Vereniging van Reisbureaus geschat op 25 miljoen euro.[27]
Vlag van Bosnië en Herzegovina Bosnië en Herzegovina Sluiting luchtruim Hele luchtruim 17 april 8:00 (UTC) 17 april 22:00 (UTC)[28]
Vlag van Bulgarije Bulgarije Sluiting luchthaven Alle luchthavens 18 april 00:00 (UTC)[29] 18 april 12:30 (UTC+2) Op 18 april om 12:30 u (UTC+2) werd het luchtruim geopend voor vluchten op hoogtes boven de 8000 m.
Vlag van Denemarken Denemarken Sluiting luchtruim Hele luchtruim 15 april 16:00 (UTC)[30] 20 april 8:00 (UTC) Door de vulkaanuitbarsting waren niet alle gasten in staat om de verjaardag van Koningin Margrethe II te bezoeken.[31][32]
Vlag van Duitsland Duitsland Sluiting luchthavens[33] Internationale luchthavens 16 april 21 april 9:00 (UTC) Lufthansa voerde tijdens de sluiting wel enkele testvluchten uit. Op 19 april werd begonnen met het terughalen van gestrande passagiers in het buitenland.
Vlag van Estland Estland Sluiting luchtruim Luchtruim boven 6,5 km 16 april 19 april 18:00 (UTC+2) Internationale vluchten werden reeds op 15 april afgelast.[34]
Vlag van Faeröer Faeröer Het as is boven het Faeröerse luchtruim.[35]
Vlag van Finland Finland Sluiting luchtruim Hele luchtruim 16 april 00:00 (UTC+3) 19 april 18:00 (UTC+2) Noordelijke, westelijke en centrale delen van Finland waren al eerder gesloten voor luchtverkeer.[36]
Vlag van Frankrijk Frankrijk Sluiting luchthavens 18 april vroege namiddag: alle luchthavens in la France métropolitaine (Europees Frankrijk) behalve op Corsica
18 april late namiddag: alle luchthavens ten noorden van lijn Nice-Bordeaux		 15 april 23:00 (UTC+2)
17 april
18 april 14:00 (UTC+1)		 21 april 9:00 (UTC+2) Op 18 april werd vanaf 14:00 u een verbod van kracht voor de luchthavens in het zuidwesten die nog open waren (Biarritz, Pau, Montpellier, Perpignan, Tarbes en Toulouse). De nationale maatschappij Air France had net passagiers voor de Martinikaanse hoofdstad Fort-de-France, het Guadeloupse Pointe-à-Pitre en het Canadese Montreal in bussen naar Toulouse overgebracht om van daar te vertrekken naar Amerika. Later op de namiddag werden alle luchthavens ten zuiden van de lijn Nice-Bordeaux echter opnieuw geopend, met name Marseille, Perpignan, Toulouse, Bordeaux en Nice.
Vlag van Hongarije Hongarije Sluiting luchtruim Gehele luchtruim 16 april 17:00 (UTC)[37] 19 april 10:00 (UTC)
Vlag van Ierland Ierland Sluiting luchtruim Gehele luchtruim 15 april
17 april[38]		 16 april 06:00 (UTC+1)
19 april 13:00 (UTC)		 Het Ierse luchtruim werd op 16 april opengesteld voor binnenlandse vluchten en de trans-Atlantische vluchten vanaf luchthaven Dublin.[39] Ryanair schrapte op 18 april alle vluchten tot 21 april 13:00.
Vlag van IJsland IJsland Sluiting luchthavens Luchthavens Reykjavik (Keflavíkurflugvöllur en Reykjavíkurflugvöllur) 23 april 06:00 (UTC) onbekend Luchtvaartautoriteit ISAVIA kondigt op haar website aan dat de beide internationale luchthavens van Reykjavik voor onbepaalde tijd gesloten zullen zijn, maar dat twee andere vliegvelden internationaal verkeer kunnen afhandelen.[40] Icelandair meldt op haar website dat gebruikgemaakt zal worden van de luchthaven van Glasgow in Schotland voor vluchten van Europa naar Noord-Amerika en vice versa. Reizigers met bestemming IJsland zullen met vluchten van Glasgow naar IJslands vierde stad Akureyri worden vervoerd.[41] Lagekostenmaatschappij Iceland Express heeft enkele vluchten vervroegd naar de avond voorafgaand aan de sluiting.[42]
Vlag van Italië Italië Sluiting luchtruim Noord-Italië 17 april 6:00 (UTC+2) 20 april 6:00 (UTC) Vluchten van hulpdiensten en vluchten onder de 35000 ft zijn uitgezonderd van de maatregel.[43] 200 tot 400 vluchten werden op de luchthaven van Rome en Milaan geannuleerd door sluitingen elders.[44] Op 19 april was het luchtruim twee uurtjes geopend.
Vlag van Kosovo Kosovo Sluiting luchtruim Hele luchtruim 18 april 0:00 (UTC+2) 18 april 14:00 (UTC+2)
Vlag van Kroatië Kroatië Sluiting luchtruim Noord-Kroatië 17 april 2:00 (CET)[45] 18 april Op 18 april werden alle luchthavens behalve die van Osijek, in het oosten, opnieuw geopend.
Vlag van Letland Letland Sluiting luchtruim Hele luchtruim 15 april 21:00 (UTC)[46] 18 april 15:00 (UTC+2)
Vlag van Litouwen Litouwen Sluiting luchtruim Hele luchtruim 18 april 9:00 (UTC+2)
Vlag van Luxemburg Luxemburg Sluiting luchthaven Luchthaven Luxemburg-Findel 16 april 2010 14:00[47] 18 april 10:00 (UTC+1)
Vlag van Moldavië Moldavië Het luchtruim boven Moldavië kreeg te maken met het vulkaanas in de middag van 16 april[48]
Vlag van Montenegro Montenegro Sluiting luchtruim Gehele luchtruim 17 april 14:00 (UTC)[49]
Vlag van Nederland Nederland Sluiting luchtruim voor IFR-verkeer. VFR-verkeer toegestaan. Gehele luchtruim 15 april 18:00 (UTC+1)[50] 19 april 20:00 (UTC+2)[51]
 KLM maakte na 20:00 (UTC+1) een testvlucht met een Boeing 737 om de effecten van de vulkaanas te zien. De test verliep zonder problemen en het toestel bereikte zelfs een hoogte van 13 000 meter en vloog daarmee door de aswolk.[5][6] Op 18 april 2010 is VFR-verkeer ontheven van deze sluiting. Er zijn voorwaarden door IVW aan verbonden, zoals het verplicht versturen van een vluchtrapport. Alle VFR-vluchten zijn op eigen risico.[52][53] KLM heeft al zijn Europese vluchten vanuit Amsterdam geschrapt.
Vlag van Noorwegen Noorwegen Sluiting luchtruim Gehele luchtruim 14 april Luchthavens in Nord-Trøndelag, Nordland, Troms en Finnmark werden enkele malen heropend, met name op 17 april tijdens de ochtend.[54] Door het vliegverbod werden ambulances en medisch personeel uit het Zuiden naar het noorden van Noorwegen gestuurd, omdat de helikopters en search and rescue-teams geen werk meer konden verrichten. In het noorden van Noorwegen werden op 17 en 18 april geleidelijk het vliegverbod opgeheven. De Britse acteur John Cleese nam de taxi vanuit Oslo naar Brussel.
Vlag van Oekraïne Oekraïne Sluiting luchtruim Gehele luchtruim 17 april 15:00 (EEST) De overgrote meerderheid van het luchtruim was al gesloten om middernacht op 17 april (UTC+3).
Vlag van Oostenrijk Oostenrijk Sluiting luchthavens[55] Innsbruck, Linz, Salzburg en Wenen
Graz en Klagenfurt		 16 april 2010 18:00 en 21:00 (UTC) 19 april 2:00 (UTC)
Vlag van Polen Polen Sluiting luchtruim Gehele luchtruim 16 april[56] Het noordelijke deel was al om zes uur 's avonds (UTC) op 15 april gesloten. Door de sluiting waren niet alle hooggeplaatste buitenlandse gasten in staat om de uitvaartdienst van de Poolse president Lech Kaczyński en zijn vrouw bij te wonen. In Centraal- en Noord-Polen werden op 18 april om 16:00 u zes luchthavens voorlopig opnieuw geopend.
Vlag van Roemenië Roemenië Sluiting luchtruim Gehele luchtruim 17 april 18:00 (UTC+3) 19 april 12:00 (UTC+3) Het noordwestelijke deel van het luchtruim was al op 17 april om 00:00 (UTC+3) gesloten.[57] Vanaf 18 april 12:00 u (UTC+3) mochten vliegtuigen wel over het territorium vliegen, zonder er te landen of op te stijgen.
Vlag van Rusland Rusland Sluiting luchtruim Exclaveoblast Kaliningrad
Vlag van Servië Servië Sluiting luchtruim Gehele luchtruim 17 april 14:00 (UTC)[49] 17 april 16:00
Vlag van Slowakije Slowakije Sluiting luchtruim Gehele luchtruim 16 april 15:00 (UTC)[58]
Vlag van Slovenië Slovenië Sluiting luchtruim Luchtruim boven 35.500 ft 17 april 06:00 (UTC+1) 17 april 22:59 (UTC+1)[59] Op 16 april 22:00 (UTC+1) werd het luchtruim boven de 46e breedtegraad noord gesloten. Het was voor het eerst sinds de Tiendaagse Oorlog dat het Sloveense luchtruim werd gesloten.[60]
Vlag van Spanje Spanje Sluiting luchthavens 7 luchthavens in Noord-Spanje 17 april 20:00 (UTC+1) 18 april 10:00 (UTC+1)[61] Op 18 april om 15:30 u (UTC+1) werden de luchthavens die in het Noorden dezelfde morgen nog waren gesloten opnieuw geopend.
Vlag van Tsjechië Tsjechië Sluiting luchtruim Hele luchtruim 16 april 19 april 12:00 (UTC) Het as bereikte Tsjechië al om 22:00 op 15 april.
Vlag van Verenigd Koninkrijk Verenigd Koninkrijk Sluiting luchtruim Gehele luchtruim 14 april 11:00 (UTC)[62] 20 april 20:00 (UTC+1) Schotland was het eerste gebied in Europa dat te maken kreeg met het as; de Schotse luchthavens werden om 3:00 (UTC) op 14 april gesloten. Gedurende de sluiting van het luchtruim vertrokken enkele vluchten, die toestemming kregen omdat de weersomstandigheden dat toestonden.[63] De Royal Air Force heeft een uitzonderingspositie en mag onder 3000 ft wel opereren. Nationale maatschappij British Airways heeft alle vluchten tot en met 19 april geschrapt.
Vlag van Zweden Zweden Sluiting luchtruim Gehele luchtruim 15 april 20:00 (UTC)[64] 17 april Op 18 april was het luchtruim ten noorden van de 67e breedtegraad open (tot Kiruna). Op 19 april was bijna het gehele luchtruim geopend.
Vlag van Zwitserland Zwitserland Sluiting luchtruim Gedeeltelijke sluiting 16 april 21:59 (UTC) 20 april 06:00 (UTC) De luchtvaartautoriteiten vaardigden een notam[65] uit, waarin stond dat het Zwitserse luchtruim gesloten werd voor VFR- en IFR-vluchten. Dit gold niet voor de hulpdiensten.[66] De vluchten van Swiss International Air Lines annuleerde alle vluchten op 16 april, omdat de grote internationale luchthavens gesloten waren.[67]

Landen met volledig open luchtruim

De enige Europese landen en territoria met luchthavens waar het luchtruim op zondag 18 april nog volledig open was, waren Albanië, Gibraltar, Griekenland, Macedonië, Malta en Portugal.

Doordat de vulkaan zich bevindt aan de zuidoostkant van IJsland en de aswolk naar het zuidoosten wegwaaide, kon er in IJsland gevlogen blijven worden naar bestemmingen die niet door de aswolk waren versperd. Het vliegverkeer tussen IJsland en Amerika was niet verstoord. Deze situatie veranderde op 22 april, toen de windrichting draaide. Vanaf 23 april om 6:00 UTC zijn de belangrijkste twee van de vier internationale luchthavens voor onbepaalde tijd gesloten.[68]

Zie ook

  • KLM-vlucht 867 – Een Boeing 747 van de KLM verloor het vermogen van alle vier motoren op 15 december 1989 doordat het vliegtuig door een aswolk gevlogen was.
  • British Airways-vlucht 9 – Een Boeing 747 van British Airways verloor het vermogen van alle vier motoren op 24 juli 1982 doordat het vliegtuig door een aswolk gevlogen was.
Bronnen, noten en/of referenties
  • Overlast vliegverkeer duurt zeker tot zondag, NRC Handelsblad, 17 april 2010
  1. ↑ 63.000 vluchten werden al geannuleerd, deredactie.be, 18 april 2010
  2. ↑ Waarom een aswolk zo riskant is, NRC Handelsblad, 16 april 2010
  3. ↑ De Jager voelt niks voor steun aan KLM, nu.nl, 20 april 2010
  4. ↑ Zie ook de aswolk-voorspellingskaartjes van de eerdergenoemde VAAC op http://www.metoffice.gov.uk/aviation/vaac/data/VAG_1271591498.png
  5. ↑ a b c d KLM maakt "probleemloze" testvlucht, NOS, 17 april 2010
  6. ↑ a b c KLM-topman betwist sluiting luchtruim[dode link], NRC Handelsblad, 17 april 2010
  7. ↑ “Geen vuiltje aan de lucht”, De Telegraaf, 17 april 2010
  8. ↑ a b KLM-vlucht met bemanning in Duitsland, Luchtvaartnieuws, 18 april 2010
  9. ↑ a b Zeven KLM-toestellen terug uit Düsseldorf, Luchtvaartnieuws, 18 april 2010
  10. ↑ a b c Casper - live aircraft tracking, geraadpleegd op 18 april 2010
  11. ↑ Vrachttoestellen KLM naar Azië, NOS, 18 april 2010
  12. ↑ a b Eerste vluchten KLM vertrokken, NRC Handelsblad, 18 april 2010
  13. ↑ a b Testvlucht KLM veilig in Parijs aangekomen, NOS, 19 april 2010
  14. ↑ a b Air France, Lufthansa Test Flights as Ban Is Extended (Update2), Business Week, 18 april 2010
  15. ↑ Piloten willen weer vliegen, NOS, 18 april 2010
  16. ↑ a b Lufthansa haalt gestrande reizigers op, NOS, 19 april 2010
  17. ↑ KLM: geen vluchten uit NL tot minimaal 20.00 uur maandagavond, het Financieele Dagblad, 19 april 2010
  18. ↑ Eurlings: vanavond eerste vluchten Schiphol[dode link], NRC Handelsblad, 19 april 2010
  19. ↑ "Nooit zo goed safety-instructions gevolgd", deredactie.be, 20 april 2010
  20. ↑ a b c d e Vliegverkeer komt langzaam op gang, BNR Nieuwsradio, 20 april 2010
  21. ↑ a b c Alle Europese luchthavens zijn weer open, NRC Handelsblad, 21 april 2010
  22. ↑ Eurocontrol:vluchten morgen normaal[dode link], NOS, 21 april 2010
  23. ↑ Luchtvaart raamt vulkaanschade op 1,26 miljard, NRC Handelsblad, 21 april 2010
  24. ↑ Sluiting Belgische luchtruim verlengd tot morgen 8 uur, Het laatste nieuws, 18 april 2010
  25. ↑ Geen vluchten Brussels Airlines tot maandagmiddag, deredactie.be, 17 april 2010
  26. ↑ Jetair zet 34 bussen in om Belgen terug te halen, deredactie.be, 18 april 2010
  27. ↑ Aswolk kostte de reissector 25 miljoen euro, deredactie.be, 14 april 2011
  28. ↑ (en) Bosnia closes airspace to 2200 GMT: official[dode link] Agence France-Presse, 17 april 2010
  29. ↑ http://www.dnes.bg/stranata/2010/04/17/zatvariame-vyzdushnoto-prostranstvo-nad-varna.89544
  30. ↑ Denmark plans to close airspace due volcanic ash. Reuters (9 februari 2009). Geraadpleegd op 15 april 2010.
  31. ↑ https://web.archive.org/web/20100418041952/http://jp.dk/blitz/kongelige/article2041030.ece
  32. ↑ http://www.dr.dk/Nyheder/Indland/2010/04/15/104739.htm
  33. ↑ The Earthtimes, EXTRA: Ash to ground planes in Germany, Belgium, Netherlands | Earth Times News. Earthtimes.org. Gearchiveerd op 14 september 2012. Geraadpleegd op 15 april 2010.
  34. ↑ Estonian Air tühistas Kopenhaageni, Oslo ja Londoni lennud. Tarbija24 (15 april 2010).
  35. ↑ Photo - Iceland volcano ash flow from space
  36. ↑ Disruption in air traffic due to volcanic eruption in Iceland. Gearchiveerd op 20 april 2010. Geraadpleegd op 17 april 2010.
  37. ↑ (hu) Este hétkor lezárják a magyar légteret. Index.hu. Geraadpleegd op 16 april 2010.
  38. ↑ Irish air space closed until 6pm
  39. ↑ Irish airspace restrictions lifted. RTÉ. 16 april 2010.
  40. ↑ The flight zone for Keflavik and Reykjavík Airports will be closed for a certain period of time, ISAVIA. Geraadpleegd op 23 april 2010.
  41. ↑ Icelandair. Geraadpleegd op 23 april 2010.
  42. ↑ Kef. Geraadpleegd op 23 april 2010.
  43. ↑ (it) Nube di cenere, stop ai voli nel Nord Italia fino alle 20. SKY TG24 (17 april 2010). Geraadpleegd op 17 april 2010.
  44. ↑ (it) Vulcano Islanda, la nube arriva in Italia Al Nord stop ai voli fino a lunedì. Corriere della Sera (17 april 2010). Geraadpleegd op 17 april 2010.
  45. ↑ Gearchiveerde kopie. Gearchiveerd op 18 april 2010. Geraadpleegd op 17 april 2010.
  46. ↑ Īslandes vulkāna dēļ pusnaktī slēgs lidostu «Rīga». Apollo.lv (15 april 2010). Geraadpleegd op 16 april 2010.
  47. ↑ (de) Keine Flüge vor 14 Uhr, Luxemburger Wort, 16 april 2010
  48. ↑ Noinvite - Moldova
  49. ↑ a b Vazdušni prostor zatvoren u 16h
  50. ↑ Luchtruim boven Nederland vanavond dicht, NOS, 15 april 2010
  51. ↑ Luchtruim zeker tot zondag 14.00 gesloten, NRC, 18 april 2010
  52. ↑ Nederlands luchtruim gesloten tot zondag 20.00 uur, Inspectie Verkeer & Waterstaat, 18 april 2010
  53. ↑ Luchtruim vrij voor VFR[dode link], Koninklijke Nederlandse vereniging voor de luchtvaart, 18 april 2010
  54. ↑ (no) Helsevesenet får utvidede fullmakter. The Norwegian government (16 april 2010). Geraadpleegd op 17 april 2010.
  55. ↑ Austria starts closing airspace due to volcano ash. Business Week. 16 april 2010.
  56. ↑ Zamknięta przestrzeń powietrzna nad północną Polską — Wiadomości — WP.PL. Wiadomosci.wp.pl. Gearchiveerd op 23 april 2012. Geraadpleegd op 16 april 2010.
  57. ↑ UPDATE Opt aeroporturi din tara sunt inchise de sambata dimineata. Guvernul da asigurari ca norul de cenusa vulcanica nu reprezinta un risc pentru populatie, desi OMS sustine contrariul - Esential. HotNews.ro. Geraadpleegd op 16 april 2010.
  58. ↑ Slovakia closes its airspace. Spectator.sme.sk. Geraadpleegd op 17 april 2010.
  59. ↑ (sl) "Zaprtje zračnega prostora Republike Slovenije", Slovenia Control, 16 april 2010. Gearchiveerd op 22 april 2010. Geraadpleegd op 17 april 2010.
  60. ↑ (sl) "Slovenija zapira zračni prostor", 24ur.com, 17 april 2010. Geraadpleegd op 17 april 2010.
  61. ↑ http://www.aena.es/csee/Satellite?Language=EN_GB&SiteName=Home&c=Modulo&cid=1237544941761&pagename=Comunes%2FModuloPopUp
  62. ↑ BBC News 19:40 UTC, 15 april 2010
  63. ↑ Hope for passengers? Flight arrives in Toronto from Glasgow
  64. ↑ Reuters AlertNet – Sweden to shut airspace due to Iceland volcano. Alertnet.org. Geraadpleegd op 15 april 2010.
  65. ↑ NOTAM: LSSN-A0182/10
  66. ↑ BAZL - Aschenwolke: Schweizer Luftraum aus Sicherheitsgründen vorübergehend geschlossen. Bazl.admin.ch. Gearchiveerd op 7 augustus 2011. Geraadpleegd op 16 april 2010.
  67. ↑ Latest Flight Update. Swiss.com. Geraadpleegd op 16 april 2010.
  68. ↑ Isavia, 22 april 2010.