Den Helder

Den Helder

Gemeente in Nederland
(Details) (Details)
Situering
Provincie	Noord-Holland Noord-Holland
COROP-gebied	Kop van Noord-Holland
Coördinaten	52° 57′ NB, 4° 46′ OL
Algemeen
Oppervlakte	178,80 km²
- land	45,25 km²
- water	133,55 km²
Inwoners (1 januari 2024)	56.452? (1248 inw./km²)
Bestuurscentrum	Den Helder
Naam inwoners	Nieuwedieper
Bijnaam	Jutter
Belangrijke verkeersaders	N9 N99 N250 N502, spoorlijn K
Station(s)	Station Den Helder, Station Den Helder Zuid
Partnerstad	Lüdenscheid (Noordrijn-Westfalen), sinds 1980
Politiek
Burgemeester (lijst)	J.A. de Boer (D66)
Economie
Gemiddeld inkomen (2019)	€ 24.900 per inwoner
Gem. WOZ-waarde (2019)	€ 153.000
WW-uitkeringen (2014)	30 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s)	1780-1789
Netnummer(s)	0223
CBS-code	0400
CBS-wijkindeling	zie wijken en buurten
Website	www.denhelder.nl
Bevolkingspiramide (2023)
Topografische kaart
Topografische kaart van de gemeente
Portaal    Nederland

Den Helder (uitspraak^ⓘ) is de noordelijkste plaats en gemeente op het vasteland van de Nederlandse provincie Noord-Holland. De gemeente ligt in de regio Kop van Noord-Holland of Noordkop. Ten noordwesten van de stad ligt de zandplaat Noorderhaaks, ten noorden het Marsdiep met aan de overkant het eiland Texel en ten oosten de uitgestrekte waddenplaat Balgzand.

De gemeente telt 56.452 inwoners (1 januari 2024, bron: CBS) op een oppervlakte van 178,83 km², waarvan 133,42 km² water. De gemeente bestaat uit drie kernen; Den Helder met circa 41.000 inwoners, Julianadorp (ca 14.000 inwoners) en Huisduinen (ca 600 inwoners).

Den Helder is de thuishaven van de Koninklijke Marine en een knooppunt in de offshoreactiviteiten op het Nederlandse deel van de Noordzee. Den Helder Airport is een van de grootste offshoreluchthavens in Noordwest-Europa wat personenvervoer van en naar productieplatformen betreft. Er komen pijpleidingen aan land en er is een grote gasbehandelingsinstallatie van de NAM.

Etymologie

Tot 1928 was Helder de officiële naam van de gemeente. Omdat ook naar de plaats werd verwezen met 't Nieuwediep of Willemsoord, en er geen uniformiteit was, werd in 1920 door burgemeester en wethouders aan de minister verzocht erop te wijzen dat de naam van de gemeente Helder was en niet anders. Dit had tot gevolg dat daarna de benamingen 't Nieuwediep en Willemsoord nagenoeg niet meer gebruikt werden om de plaats aan te duiden. Wel werd den Helder, met lidwoord, nog veel gebruikt, voornamelijk door de bevolking zelf. Verder traden er vergissingen op waarbij brieven voor de gemeente Helder in de Limburgse gemeente Helden belandden en andersom. Nadat er vanuit het Rijk een interdepartementale commissie kwam om eenheid te krijgen in aardrijkskundige namen in Nederland werd in 1928 besloten de naam te veranderen in Den Helder.^[1][2][3]

De exacte herkomst van de naam Helder is niet helemaal duidelijk. Waarschijnlijk verwijst de naam naar 'helle' of 'helde', wat helling of aflopend stuk land betekent, of 'helre', wat een kleine zandigere rug betekent.^[4] Een andere verklaring kan zijn dat het afstamt van 'Helsdeur', wat de benaming is van het diepste zeegat in het Marsdiep. Wegens de strategische ligging van dit zeegat, zou dit een hel zijn geweest voor de vijandelijke schepen die de Zuiderzee op wilden varen.^[5] Deze verklaring is echter meer dan waarschijnlijk ontstaan uit een sterk verhaal of een enkele gebeurtenis en stamt wellicht uit de 18e of 19e eeuw.

Bijnamen inwoners

Inwoners van de stad worden Nieuwediepers genoemd, vernoemd naar de geul en haven Nieuwediep en naastgelegen woonkern.^[6] Een bijnaam voor iemand uit Den Helder is Jutter, hiervoor is echter geen eenduidige definitie. Volgens sommigen moet iemand in Den Helder zijn geboren en getogen om te worden aangeduid met Jutter, volgens anderen mogen mensen zich pas Jutter noemen wanneer ook beide ouders in Den Helder zijn geboren en getogen.^[7] De bijnaam Jutter verwijst naar het strandjutten dat in vroegere tijden regelmatig voorkwam. De termen Nieuwedieper en Jutter worden door nieuwsmedia regelmatig door elkaar gebruikt of vervangen door de later bedachte termen Heldernaren of Heldenaren.

Inwoners van de Visbuurt worden Piloërs genoemd^[7] en naar mensen uit Julianadorp wordt met Dorpers verwezen.^[8][9] Inwoners van het nabijgelegen eiland Texel die, vanwege het ontbreken van een ziekenhuis op Texel, zijn geboren in Den Helder worden op het eiland soms (op enigszins pejoratieve wijze) aangeduid als Helderse kraaien.^[10][11][12] Dit stamt van de bijnaam 'kraaien' waaronder zeelieden uit de ouwe Helder bekend stonden.^[7][13][14]

Verouderde locofaulismen waarmee spottend naar lieden uit de ouwe Helder of 't Nieuwediep werd verwezen zijn traanbokken^[15][16], trossensnijders^[17] en dievediepers.^[18]

Geschiedenis

Vroegste geschiedenis

Het grondgebied van de huidige gemeente Den Helder behoorde in de vroege middeleeuwen tot de gouw Texla. De oudste kern van de huidige gemeente is Huisduinen, waarvan de oudste vermelding van halverwege de 9e eeuw dateert. Na grote stormvloeden aan het einde van de 12e eeuw bleven Huisduinen en het zuidelijker gelegen Callantsoog achter als eilanden. In het waddengebied ten oosten van Huisduinen ontstonden hoge zandheuvels die bij hoog water droog bleven. Deze nollen hadden de namen De Schooten (tegenwoordig bekend als De Nollen), 't Torp, de Gast, Ringelsant, 't Quelderen, Henesant en Koegras.^[19] In de late middeleeuwen waren de graven van Egmont heren van het gebied.^[20] Het wapen van Den Helder is afgeleid van het wapen van deze graven.

Rond 1500 ontstond die Helder buyrt een paar kilometer ten noorden van Huisduinen, op hetzelfde eiland. Tijdens de Allerheiligenvloed van 1570 werden stukken duin weggeslagen en gingen de kernen van Huisduinen en Helder verloren. De dorpen werden verder landinwaarts opnieuw opgebouwd.^[20] Sinds de aanleg van de Zanddijk tussen Huisduinen en Callantsoog in 1610 is het gebied verbonden met het vasteland.^[21]

Groei tot havenstad

Het nieuwe dorp Helder lag ter hoogte van wat nu de wijk Oud-Den Helder is. De bevolking leefde van de visserij en het loodswezen.^[20] De eerste kerk van het dorp werd in 1624 van hout gebouwd op een plaats genaamd "de malle Croft". Door het verdwijnen van kustland kwam deze kerk op het strand te staan; in 1679 heeft men deze protestantse stolpkerk verplaatst naar "de Conijnsbergh".^[22] Later werden een vermaning,^[23] een katholieke schuilkerk, een Oud-Katholieke kerk en een synagoge in gebruik genomen.

Ten oosten van het dorp Helder lag een geul, het Nieuwediep, die door uitdieping uitstekend kon worden omgevormd tot haven. Deze haven zou veel meer bescherming bieden dan de Rede van Texel. In 1779 liet stadhouder Willem V de mogelijkheden van een nieuwe haven onderzoeken. Er was veel tegenstand vanuit de steden Hoorn, Enkhuizen en Medemblik, die in een concurrerende haven een serieuze bedreiging zagen voor de toch al kwakkelende economie in de Zuiderzeehavens. Toch werd in 1781 besloten het Nieuwe Diep voor zeeschepen geschikt te maken en in 1782 waren de eerste werkzaamheden al gedaan. In de jaren erna werd de haven verder uitgediept tot er een moderne getijhaven ontstond.^[24] Er kwam een kielplaats voor oorlogsschepen, genaamd 'Het Nieuwe Werk'. In 1795 gaf de Nederlandse vloot zich op het Nieuwediep over aan de Franse cavalerie die over ijs de schepen kon bereiken. Ruim vier jaar later, in 1799, tijdens de Tweede Coalitieoorlog, werd de Nederlandse vloot in Den Helder door een Brits-Russische invasiemacht veroverd.

Het Nieuwe Diep werd oorspronkelijk ingericht als veilige haven voor de koopvaardij. Hoewel de Helderse bevolking van de nieuwe haven profiteerde, kwam het niet tot een stadsuitbreiding omdat er langs het Nieuwe Diep officieel niet gebouwd mocht worden. In de Franse tijd werd voor het eerst begonnen met de aanleg van een marinehaven. Na een bezoek van Napoleon aan Den Helder in 1811 werd de Stelling Den Helder gebouwd, een retranchement (ring van forten) rond Den Helder en de havens.^[25] Huisduinen viel buiten deze bescherming, maar kreeg een eigen fort, Fort Kijkduin. Na het vertrek van de Fransen in 1814^[26] bleef de marine in Den Helder, die de haven uitbouwde tot haar belangrijkste steunpunt.

In 1824 werd de haven door de aanleg van het Noordhollandsch Kanaal met het binnenland verbonden.^[27] Daardoor werd Den Helder een voorhaven van Amsterdam. De gevolgen bleven beperkt door de status van "onvrij territoir", die in de napoleontische tijd aan Den Helder was gegeven ter voorkoming van smokkel. Goederen mochten alleen uit de zeeschepen worden overgeladen op lichters om dan naar Amsterdam te worden gevaren. Elke andere havenactiviteit was verboden. In 1844 wilde de regering de status opheffen, maar Amsterdam wist een besluit nog te traineren tot 1851.^[28]

Het Helders Kanaal was in 1829 gereed. Het verbond het dorp met het Noordhollandsch Kanaal. Arbeiders hadden zich tijdens de aanleg van beide kanalen langs het kanaal gevestigd waardoor de woonkern Nieuwstad (ook Strooien Dorp genaamd, de huidige Visbuurt) ontstond. De woonkernen Helder en Nieuwstad breidden zich uit langs het kanaal en raakten met elkaar verbonden. Er werden nieuwe kerken gebouwd en het centrum verplaatste zich naar het gebied tussen Willemsoord en de Oude Helder.^[29] In 1845 werd een stoombootdienst naar Amsterdam geopend door Gebr. Zur Mühlen. De adelborstenopleiding van de Koninklijke Marine vestigde zich in Den Helder en in 1865 kwam er op initiatief van koning Willem III een spoorverbinding met Amsterdam.

Door de ingebruikname van het Noordzeekanaal in 1876 verloor de stad een groot deel van de inkomsten. De schepen die bestemd waren voor Amsterdam kwamen niet langer langs Den Helder. Het aantal inwoners daalde met bijna 10%.^[30] Na het verlies van de koopvaardij ving de visserij een gedeelte van de verliezen op. Nadat in IJmuiden een nieuwe vissershaven geopend was, vertrokken na de kooplieden ook de vissers. Doordat de marine-instellingen naar Den Helder verhuisden, kwamen er arbeiders naar de stad die op de rijkswerf gingen werken, de "Wervianen". In 1898 opende de tramlijn Helder - Huisduinen naar badplaats Huisduinen, waar een badpaviljoen was. Deze reed tot en met 1917. In 1909 werd Julianadorp gesticht.

Vanwege de mobilisatie van de Eerste Wereldoorlog kwamen er honderden militairen naar Den Helder, wat goed was voor de middenstand. Tussen 1918 en 1921 werd een singel gegraven en in 1922 onthulde koningin Wilhelmina het marinemonument op het Havenplein.^[31] De stad binnen de linie kreeg haar huidige omvang in de jaren 30 van de 20e eeuw. Den Helder was een welvarende stad geworden met een druk uitgaansleven, zoals dat paste bij een havenstad, en een hoog voorzieningenniveau.^[32] De marine was een betrouwbare werkgever, wat juist in de crisistijd veel nieuwe inwoners naar Den Helder trok. Op 1 januari 1940 was het inwoneraantal tot 37.328 gestegen, waarmee Den Helder na Amsterdam, Haarlem, Hilversum en Zaandam de op vier na grootste plaats van Noord-Holland was.^[33]

Tweede Wereldoorlog

Aan de bloei van Den Helder kwam een abrupt einde in mei 1940, toen Nederland werd bezet door nazi-Duitsland. De bezetter nam de marinecomplexen in gebruik, wat voor de geallieerden aanleiding was de stad te bombarderen. De nachtelijke bombardementen troffen echter vaak burgerdoelen. De veiligheid van de bewoners kon niet langer worden gegarandeerd. Op 25 juni 1940 werd daarom besloten tot evacuatie. Inwoners moesten 's nachts elders onderdak vinden. Overdag ging, zeker in het begin van de evacuatie, het leven in de stad gewoon door. Maar hoe langer de evacuatie duurde, hoe vaker mensen wegbleven. Grote delen van de stad werden verlaten.

Den Helder werd regelmatig gebombardeerd, eerst door de Duitsers, later door de Engelsen en Amerikanen. Vooral de Marineterreinen waren doelwit, maar veel bommen vielen op de woonbebouwing. Op 19 februari 1943 was er een bombardement op Willemsoord waarbij 39 doden vielen.^[34] De stad werd de meeste gebombeerde plaats van Nederland.^[35][36] Vanaf 1943 werd de hele stad tot Sperrgebiet verklaard.^[37]

Ondertussen begon de afbraak van het oude centrum. De Duitsers hadden een vrij schootsveld nodig voor een eventuele Engelse invasie. De Atlantikwall vereiste de sloop van alle bebouwing langs de zeedijk. Niet alleen 19e-eeuwse panden langs de Kanaalgracht en de Weststraat werden afgebroken, ook de complete Oude Helder – de 18e-eeuwse binnenstad – viel ten prooi aan de slopershamer.

Toen de stad in 1945 bevrijd werd, keerde maar een klein deel van de bewoners terug. Niet alleen was een deel van hen slachtoffer geworden van de oorlogshandelingen en de holocaust, overlevenden stelden hun terugkeer veelal uit. Het was immers niet zeker of de marine – en dus de werkgelegenheid – na de oorlog in de gehavende stad zou terugkeren.

Wederopbouw en uitbreiding

Na de oorlog werd besloten dat Den Helder weer de marinehaven moest worden die het voor de oorlog was geweest. De wederopbouw kon beginnen. De Oude Helder, dat al bijna een eeuw niet meer het commerciële centrum van de stad was, werd nu een woonwijk met een eigentijdse architectuur. Elders werd de oorlogsschade zo goed mogelijk hersteld, al werden enkele belangrijke gebouwen als de Westerkerk en de synagoge niet herbouwd.

In de jaren 50 werd besloten om het centrum van de stad, dat uit 19e-eeuwse straatjes bestond, te moderniseren. Stedenbouwkundige Wieger Bruin bedacht het Centrumplan. Hiervoor werd de spoorlijn ingekort en voor een deel opgebroken, zodat het station zuidelijker kwam te liggen en er een betere verbinding tussen de verschillende wijken ontstond. Het nieuwe kopstation werd geopend in 1958. Ook werd de spoorlijn naar Alkmaar in dat jaar geëlektrificeerd.

De Beatrixstraat werd aangelegd, een moderne stadsstraat die het nieuwe station met de rijkswerf zou verbinden. Hiervoor werd een deel van de oorspronkelijke bebouwing opgeofferd. Nieuwe stedelijke blokken moesten het aanzien van Den Helder gaan bepalen. Niet alle plannen werden uitgevoerd, zodat de binnenstad veel van haar 19e-eeuwse bebouwing heeft behouden.

De stad binnen de linie was voor de oorlog al volgebouwd. Na de oorlog werden de wijken Nieuw-Den Helder en De Schooten aangelegd. Julianadorp groeide uit tot een dorp met veel nieuwbouw. Toen gemeente Callantsoog zich bij gemeente Zijpe voegde kwam een twee kilometer lange strook duinen en strand ten noorden van de Callantsogervaart bij gemeente Den Helder te horen. Zo kreeg de gemeente Den Helder haar huidige vorm.

21e eeuw

In het begin van de 21e eeuw maakte men plannen om de binnenstad van Den Helder op te knappen. Doel hiervan was om het centrum van Den Helder levendiger te maken. Om de vernieuwing van de binnenstad slagkracht te geven werd in 2008 Zeestad opgericht. Deze zelfstandige organisatie, met als aandeelhouders de gemeente Den Helder en provincie Noord-Holland, kreeg als opdracht om de stedelijke vernieuwing in Den Helder te ontwikkelen en uit te voeren.^[38] Op diverse plekken in het centrum waren door de sloop van vervallen panden gaten in de bebouwing ontstaan waardoor straten geen geheel meer vormden. Door het opvullen van deze plekken met nieuwbouw, het vervangen van vervallen panden en het in historiserende stijl renoveren van winkelgevels ontstond een aantrekkelijker centrum.^[39] Zeestad werd in 2020 genomineerd voor de Gouden Piramide vanwege de consistente en voortvarende aanpak van het centrumgebied.^[40] Een belangrijk onderdeel van het vernieuwde centrum is de oude rijkswerf Willemsoord. Nadat dit gebied was gerestaureerd in de jaren 90, werd in de 21e eeuw het plan opgevat om er horeca en uitgaansgelegenheden te realiseren. Dit leidde onder andere tot de bouw van een bioscoop en de nieuwe schouwburg.

In de zomer van 2009 was Den Helder in de ban van een aantal grote branden, zo gingen in ruim een maand tijd het replica VOC-schip Prins Willem, een bollenbedrijf^[41] en een grote sporthal van het Lyceum aan Zee in vlammen op. Ook een voormalig Duits logements- of administratiegebouw uit de oorlog, in de volksmond het Casino genoemd brandde af.^[42] In 2019 is de ruïne van het Casino verbouwd tot Atlantikwall Centrum^[43], een informatiecentrum over de Atlantikwall.

Tot omstreeks 2000 was het gebied in en rondom de Falgabuurt in Nieuw-Den Helder een achterstandsgebied. De buurt had te maken met drugsoverlast, werkloosheid, verloedering en misdaad. De overlast door de bewoners liep dermate uit de hand dat de gemeente eind jaren 90 besloot dat het zo niet langer kon. Er werd begonnen met de sloop van veel verpauperde flats. Deze flats werden vervangen door vrijstaande woningen in een duinachtig gebied. Op 18 mei 2011 opende koningin Beatrix het nieuwe winkelcentrum aan de Marsdiepstraat. Het even verderop gelegen winkelcentrum Falga werd opgeknapt, gemoderniseerd en kreeg de naam Duinpassage.^[44]

Rond dezelfde tijd werd begonnen met het opknappen van de Stelling Den Helder. Er was de laatste decennia weinig aan onderhoud gedaan. De gemeente besloot om de Stelling weer zichtbaar te maken. De bunkers en remises die in de linie te vinden zijn waren compleet overgroeid met bomen en struiken. Fort Dirks Admiraal was door vandalisme en het niet plegen van onderhoud in slechte staat; vrijwilligers hebben dit samen met Stichting Stelling Den Helder opgeknapt. Heden is het gedeelte tussen Sportlaan en Middenweg weer zichtbaar als een liniedijk.

Geografie

Aangrenzende gemeenten
		Texel Texel
		Schagen Schagen		Hollands Kroon Hollands Kroon

Den Helder ligt op het noordelijkste vasteland van de provincie Noord-Holland. Ten zuiden van de gemeente ligt de gemeente Schagen en ten zuidoosten de gemeente Hollands Kroon. In het westen ligt de Noordzee, in het oosten de Waddenzee en in het noorden de zeestraat het Marsdiep met aan de overkant het eiland Texel. Ongeveer twee kilometer noordwestelijk van het vasteland ligt zandplaat Noorderhaaks, ook wel Razende Bol genoemd, behorend tot het grondgebied van de gemeente Texel. Samen met de omliggende gemeenten maakt Den Helder deel uit van de Kop van Noord-Holland.

De gemeente heeft aan de Noordzeekust een duinenrij die ten noorden van Huisduinen overgaat op de zeedijk. In de Waddenzee ten oosten van Den Helder ligt de Laurens Brandligtdam. Het buitengebied van de gemeente is bekend om de in de lente kleurrijke bollenvelden.

Naast de stad Den Helder en de dorpen Huisduinen en Julianadorp heeft de gemeente nog enkele kleinere woonkernen. Ten westen van Julianadorp ligt de badplaats Julianadorp aan Zee, bestaande uit voornamelijk vakantiewoningen. Buurtschappen in de gemeente zijn De Kooy, de Friese Buurt en Noorderhaven.

Klimaat

Den Helder heeft, zoals heel Nederland, een zeeklimaat. Doordat de gemeente aan drie kanten is omgeven door water zijn de temperaturen in de zomer vaak lager en in de winter vaak hoger dan elders in het land. Net ten zuiden van de bebouwde kom, op vliegveld De Kooy, staat een weerstation. Dit verving het weerstation op de dijk die vanwege de dijkverzwaring in 1972 moest wijken.^[45] Den Helder is door het KNMI meermaals aangeduid als zonnigste plaats van Nederland en heeft met 2408.2 zonuren in 2022 het landelijk record van aantal zonuren per jaar in handen.^[46] Dit aantal verbrak het record van 2194 uit 2003 dat ook al in handen was van Den Helder.^[47][48] Gemiddeld scheen de zon 1887,8 uur, en viel er 786.6 mm neerslag per jaar over de periode 1991-2020.^[49]

Weergemiddelden voor Den Helder (vliegveld De Kooy)

Maand	jan	feb	mrt	apr	mei	jun	jul	aug	sep	okt	nov	dec	Jaar
Hoogste maximum (°C)	13,7	16,2	20,5	27,9	31,0	31,7	34,8	33,8	32,6	25,1	17,7	15,3	34,8
Gemiddeld maximum (°C)	6,0	6,2	8,7	12,4	15,8	18,5	20,8	22,1	18,3	14,3	10,0	7,0	13,3
Gemiddelde temperatuur (°C)	4,0	3,9	5,9	9,0	12,4	15,2	17,5	17,8	15,4	11,6	7,8	5,0	10,5
Gemiddeld minimum (°C)	1,7	1,4	3,0	5,5	9,0	11,8	14,1	14,4	12,1	8,7	5,2	2,6	7,5
Laagste minimum (°C)	−18,8	−20,0	−16,0	−5,1	−4,0	−0,3	4,2	3,9	0,9	−6,0	−11,9	−13,4	−20,0
Neerslag (mm)	65,6	50,1	43,7	34,9	42,0	58,7	62,5	89,1	84,7	96,5	83,5	75,3	786,6
Zonuren (uur/dag)	2,3	3,5	5,0	7,2	8,0	7,7	7,8	7,1	5,4	4,0	2,3	2,0	5,2
Regendagen (dag)	18,5	15,7	14,9	12,4	12,2	12,8	14,0	14,6	15,9	17,6	19,8	19,3	187,7
Relatieve luchtvochtigheid (%)	87,8	86,3	83,9	80,5	79,0	79,1	79,4	79,1	81,2	83,3	86,6	87,5	82,8
Bron: Klimaatviewer (gemiddelden, 1991-2020), Wetterzentrale.de (recordtemperaturen).

Wijken

Binnen woonkern Den Helder wordt in het dagelijks leven onderscheid gemaakt tussen drie woonwijken; Stad Binnen de Linie, Nieuw-Den Helder en De Schooten.^[50]

Stad binnen de Linie

De Stad binnen de Linie is het oudste deel en wordt in het zuiden en westen begrensd door de verdedigingslinie van Den Helder. In dit stadsdeel bevindt zich de na de oorlog heropgebouwde buurt Oud-Den Helder, het centrum met winkelstraten en horeca, het station en de uitgaansgelegenheden. In het oosten ligt de Visbuurt, een volksbuurt met kleine, lage huisjes.

Nieuw-Den Helder

De wijk Nieuw-Den Helder werd gebouwd vanaf de jaren 50 en is een wederopbouwwijk met flats en lage rijtjeshuizen. Er zijn drie winkelcentra. In de 21e eeuw werden delen van de wijk gesloopt en vervangen door vrijstaande huizen.

De Schooten

Vanaf de jaren 60 werd het land ten oosten van de spoorlijn bebouwd; er kwamen flats en rijtjeshuizen. De wijk De Schooten werd gebouwd rond een gelijknamige boerderij. Naast deze boerderij, die dienstdoet als buurthuis, staat een winkelcentrum. Er wonen overwegend ouderen in de wijk.

Wijkindeling

Volgens het CBS telt de gemeente acht wijken, die zijn onderverdeeld in 65 buurten.

Wijk Postcode(s) Inwoners (2020) 1. Stad binnen de Linie-Oost 1781 9.050 2. Stad binnen de Linie-West 1782 10.675 3. Nieuw-Den Helder-West 1783, 1789 3.205 4. Nieuw-Den Helder-Oost 1784 9.320 5. De Schooten 1785 9.180 6. Koegras 1784, 1786, 1787 1.520 7. Duinzoom 1783, 1787 355 8. Julianadorp 1787, 1788 12.980 Totaal 56.285

Indeling volgens het CBS. Sinds 2010 zijn Huisduinen en Julianadorp eigen woonkernen met een eigen postcode (1789 voor Huisduinen, 1787 en 1788 voor Julianadorp).

Natuur en recreatiegebieden

De duinen in Den Helder zijn onderdeel van een groter Natura 2000-gebied. Tegen de duinen aan ligt het bos de Donkere Duinen. Dit dennenbos is in 1917 aangelegd^[51], in de eerste plaats als werkvoorziening, maar met in het achterhoofd dat de volgroeide dennen mettertijd als stuthout voor de kolenmijnen konden dienen waardoor het bos geld zou opleveren. Anno 21e eeuw zijn naast naaldbomen ook veel loofbomen in het bos te vinden. Naast dit bos ligt het natuur- en recreatiegebied Mariëndal met onder andere een natuur- en milieueducatiefcentrum en kinderboerderij, een openluchttheater en een klimbos. In het oosten van de gemeente ligt natuurgebied Balgzandpolder met de daarin gelegen vogelrots.^[52]

De gemeente heeft zeven kilometer zandstrand waarop meerdere strandpaviljoens te vinden zijn. Bij strandslag Falga is een Naaktstrand. Sinds 2011 staan er in de zomermaanden strandhuisjes van Landal GreenParks bij Julianadorp aan Zee. Het strand werd van 1973 tot 2021 bewaakt door Reddingsbrigade Den Helder, sinds 2010 gebeurde dit in samenwerking met Stichting Strandexploitatie Noordkop (SSN).^[53] In 2021 besloot SSN de strandbewaking zelf op zich te nemen en werd deze stichting, die namens de gemeente ook het beheer over het strand en de strandopgangen uitvoert, lid van Reddingsbrigade Nederland.^[54][55]

De wandelroute Noord-Hollandpad loopt van noord naar zuid door de gemeente en daarbij langs een deel van de kanoroute tussen Den Helder en Julianadorp.^[56] Een lus van het Hollands Kustpad loopt over Helders grondgebied. Ook is het sinds 2019 mogelijk een NS-wandelroute te lopen met de naam Helderse Duinen.^[57] In Nieuw-Den Helder zijn vijf wandelroutes te vinden onder de naam Het Groene Lint.^[58]

Het Julianapark was een 19e-eeuws park bij het oude station van Den Helder. Toen dit station in 1958 werd gesloopt moest ook een groot deel van het park wijken voor nieuwbouwplannen voordat het een decennium later helemaal verdween. In het begin van de 21e eeuw werd begonnen met de aanleg van het nieuwe Stadspark op nagenoeg dezelfde plek als waar het Julianapark lag, tussen het huidige station en de zeedijk. Het in de jaren 30 aangelegde Timorpark ligt aan de westrand van de stad binnen de linie. Tussen 1965 en 2009 was de naam van dit park Churchillpark. In het park staat een muziekkoepel, die is nagemaakt naar voorbeeld van een vroegere muziekkoepel in het oude Julianapark. Andere parken in de gemeente zijn: recreatiepark Quelderduyn, het Rehorstpark en het Schooterduinpark in De Schooten, het Duinpark (op locatie van voormalig Kennedypark) en het Kreekpark in Nieuw-Den Helder en het Loopuytpark in Julianadorp.

In de gemeente staan een vijftal koningsbomen. Deze bomen zijn geplant ter gelegenheid van kroningen of jubilea van het Koninklijk Huis.^[59] Bij bomen die door de gemeente als monumentaal zijn aangewezen staan bordjes.^[60] Er bevinden zich drie Tiny Forests in de gemeente.^[61] In het centrum van Den Helder is Hortus Overzee te vinden.

Mens en maatschappij

Demografie

De gemeente Den Helder heeft per juli 2022 56.512 inwoners.^[62] Zo'n 41.000 inwoners wonen in de gelijknamige stad, de overige inwoners wonen grotendeels in de dorpen Julianadorp en Julianadorp aan Zee (rond de 14.000) en in Huisduinen (ongeveer 600). Het aantal inwoners daalde sinds 1985, toen het een piek van 64.000 bereikte. Vanaf 2019 is een lichte stijging in het aantal inwoners te zien.^[63]

Samenstelling

Per 2020 is 46,4% van de bevolking tussen de 30 t/m 64 jaar oud. De groep van 29 jaar of jonger bedraagt 31,1% en de groep ouder dan 64 jaar bedraagt 22,5% van de bevolking.^[62]

Van de inwoners in Den Helder heeft anno 2020 20,5% een migratieachtergrond.^[64]

Geloof

In Den Helder voelt 36,1% van de bevolking zich betrokken bij een geloof of levensbeschouwing. In 2015 was van de inwoners 15,1% katholiek, 6,3% hervormd, 3,2% protestants, 2,9% gereformeerd en 2,5% islamitisch.^{[65] [dode link]}

Organisaties

Religies

Religieuze kerkstromingen of -genootschappen die binnen de gemeente zijn te vinden zijn de Rooms-Katholieke Kerk, Oud-Katholieke Kerk, Protestantse Kerk in Nederland, Pinksterbeweging, Hersteld Hervormde Kerk, De Deur, Evangelische gemeenten, Rios De Vida^[66], New Song, Baptisme, Gereformeerde Gemeenten, GKv & CGK gezamenlijk, Nieuw-Apostolische Kerk, Apostolisch Genootschap, City Life Church, Leger des Heils en Jehova's getuigen.

Verder zijn er een Ganeshatempel, de moskee Nida ul Islam en een Turkse moskee van Islamitische Stichting Nederland.

Genootschappen

Vrijmetselaarsloge Willem Frederik Karel is een vereniging in Den Helder die werd opgericht in 1825 en is vernoemd naar Frederik der Nederlanden.^[67] De vereniging is alleen toegankelijk voor mannen. Een ander genootschap in de stad is de in 1928 opgerichte Odd Fellowloge Neptunus.^[68] Deze is ook enkel toegankelijk voor mannen. In 1959 werd de vrouwenloge Falga Rebekkah opgericht. Deze twee Odd Fellowloges zijn gevestigd in hetzelfde gebouw, het Odd Fellow Huis in Nieuw-Den Helder.^[69]

Serviceclubs

Binnen de gemeente zijn diverse serviceclubs te vinden, zoals Rotary Club Den Helder-Julianadorp, Lions Club Den Helder en JCI 't Nieuwe Diep. Verder zijn er Soroptimistenclub de Razende Bol, Inner Wheel Den Helder en Nederlandsche Tafelronde RT16. Deze clubs werken samen aan projecten onder de naam Interservice.^[70][71]

Taal

Den Helder heeft geen kenmerkend eigen dialect, maar kan tot het West-Friese dialectgebied gerekend worden. Bepaalde woorden uit het West-Fries zijn aanwezig, zoals 'piepers' (aardappels), 'boet' (schuurtje) en 'diggelegoed' (porselein). Daarnaast is de invloed van de marine zichtbaar op de taal. Onder andere de woorden 'eik' (hond, van het Engelse tyke), 'pendek' (onderbroek, Maleis), 'tjetten' (schilderen, Maleis) en 'blauwe hap' (Indische rijsttafel).

Wonen

Binnen de gemeente zijn Woningstichting Den Helder en Woontij actief als woningcorporaties. In Den Helder zijn 28.390 woningen, waarvan 54,2% koopwoningen en 72,9% eengezinswoningen. Tussen 2012 en 2021 kwamen er 1400 woningen bij. Na de kredietcrisis bleef vanaf 2008 de gemiddelde koopsom van huizen binnen de gemeente schommelen rond de 150.000 euro. Vanaf 2018 is een sterke stijging waarneembaar tot boven de 200.000 euro.

Vier vijfde van de woningen is gebouwd na de Tweede Wereldoorlog, waarvan ongeveer een kwart in de periode 1960-1970. Slechts een kleine 4 procent is gebouwd voor het jaar 1906.

Cultuur

Den Helder is vooral bekend om de vele bezienswaardigheden die met de marine te maken hebben. De stad heeft een aantal 19e-eeuwse kerken en opvallende gebouwen. Een deel van Den Helder is een beschermd stadsgezicht en in de gemeente staan verscheidene gemeentelijke-, provinciale- en rijksmonumenten (in gemeente en stad).

Op het gebied van cultureel erfgoed zijn sinds 1988 de Helderse Historische Vereniging en sinds 2014 Stichting Afgestoft actief. Van 1991 tot in 2022 bestond de Helderse Vereniging voor Sociale Geschiedenis.^[72] Bij Regionaal Archief Alkmaar zijn onder andere het krantenarchief en het gemeentearchief ondergebracht.

Bouwwerken

Aan de Kerkgracht staat het voormalige raadhuis van Den Helder. Het monumentale pand werd gebouwd in 1851 en deed tot de jaren 1920 dienst als weeshuis. Het gebouw onderging toen een verbouwing tot raadhuis en behield deze functie tot de jaren 80. Op 22 januari 2005 brak er brand uit in het pand; het werd inclusief het karakteristieke torentje in oorspronkelijke staat hersteld. Vanaf 2020 huizen de publieksbalies van de gemeente, tijdelijk, in het pand. Even verderop aan dezelfde gracht staat het gerechtsgebouw uit 1864. Schuin tegenover deze panden staat het Nationaal Monument voor het Reddingswezen, in de volksmond Het Carillon genoemd.

Op het marineterrein aan de Paleiskade/Het Nieuwe Diep staan het commandementsgebouw uit 1823 en het gebouw van het Koninklijk Instituut voor de Marine uit 1870. Aan Het Nieuwe Diep staat ook het gebouw voor het loodswezen uit 1847. Aangrenzend aan het marineterrein ligt de oude rijkswerf Willemsoord. Dit gebied is vanaf 1812 bebouwd voor de Koninklijke Marine en bevat vele bezienswaardige gebouwen.

De Nieuwe Kerk is ondanks de naam thans de oudste kerk van de stad en werd gebouwd in 1839. In de jaren 1860 was dichter Piet Paaltjens predikant van de kerk. Een jaar later werd aan de Kerkgracht de Petrus-en-Pauluskerk ingewijd, de oudste kerk van het Bisdom Haarlem-Amsterdam. Het is de enige katholieke kerk in de Helderse binnenstad sinds de sluiting in 1990 van de Onze-Lieve-Vrouw-Onbevlekt-Ontvangenkerk uit 1876, ontworpen door Theo Asseler. De OLVOO-kerk staat in de Visbuurt en in de voormalige kerk was tot in 2021 een klimmuur gevestigd. Niet ver van de Petrus-en-Pauluskerk aan de Kerkgracht staat de doopsgezinde Driemasterkerk uit 1853. Tot 2015 was deze in gebruik voor kerkdiensten. Hierna kreeg het een bestemming als cultureel centrum en anno 2022 wordt de kerk omgebouwd tot woonhuis.^[73] In september 2013 werd in Nieuw-Den Helder een ruim 17 meter hoge hindoeïstische tempel geopend. Het is de eerste Ganesh-tempel in Europa.^[74]

De vuurtoren van Den Helder heet in de volksmond Lange Jaap en staat bij Huisduinen. Met 63,45 meter is het de hoogste gietijzeren vuurtoren van Europa. De 16-zijdige toren is gebouwd in 1877 en het licht werd op 1 april 1878 ontstoken. In het centrum nabij rotonde De Vijfsprong staat de watertoren. Deze toren is gebouwd in 1908 ter vervanging van de oude watertoren, die werd gebouwd in 1856 als een van de eerste watertorens van Nederland en die werd gesloopt in 1908. In de jaren 1950 kreeg de nieuwe toren een betonlaag aan de buitenkant, in 2005 is hij in oorspronkelijke staat hersteld met bakstenen afwerking.

Oorlogsmonumenten

• 
  Marinemonument
• 
  Den Vaderlant ghetrouwe
• 
  Vliegersmonument

Sinds 2018 bestaat er een stichting die herdenkingsstenen aanbrengt in trottoirs bij woonadressen van in de Tweede Wereldoorlog vermoorde Joden.^[75][76]

Begraafplaatsen

Net buiten Huisduinen ligt de Algemene begraafplaats Den Helder uit de 17e eeuw, met onder meer een joodse begraafplaats. Aangrenzend ligt de RK begraafplaats Sint-Jozef. In vroegere tijden was er op de plek waar nu woonwijk De Schooten staat een begraafplaats van de oudkatholieken; die werd tot begin 19e eeuw gebruikt.^[77] De begraafplaats lag op een terp genaamd het Torp, waar in de 16e eeuw een kapel stond. Bij opgravingen en onderzoek in 1965 en 1997 werden er grafstenen en skeletten gevonden.

Musea en kunst

In de stad zijn voornamelijk nautische musea te vinden. Op de voormalige rijksmarinewerf Willemsoord is het Marinemuseum te vinden. Het laat de geschiedenis van de Koninklijke Marine zien. In het water buiten het museum liggen twee museumschepen en op het land staat onderzeeboot Hr.Ms. Tonijn tentoongesteld. Verder zijn op Willemsoord te vinden het museumlichtschip Texel en het Nationaal Reddingmuseum Dorus Rijkers, een museum over het Nederlandse reddingwezen op zee. Ook dit museum heeft museumschepen in het water liggen. Aan de rand van de binnenstad beheert Stichting Afgestoft het Helders Museum.^[78]

In Huisduinen ligt Fort Kijkduin, een in 1811 in opdracht van Napoleon Bonaparte gebouwd fort waar nu een museum is met onder andere een zeeaquarium en het skelet van een potvis. Ook het Atlantikwall Centrum, een museum over de oorlogsgeschiedenis van Den Helder en het Waddengebied, is in Huisduinen te vinden. In Julianadorp bevindt zich agrarisch museum Weten en Werken.^[79]

In natuurgebied De Nollen is een museum in aanbouw naar ontwerp van Ruud van de Wint. De grote kunstwerken van cortenstaal in het duinlandschap van De Nollen waren het levenswerk van deze beeldhouwer. Verspreid over de gemeente zijn meerdere galeries te vinden. Sinds 2016 wordt jaarlijks, in de donkere wintermaanden, een lichtkunstroute georganiseerd door Citymarketing Den Helder.^[80]

In april 2018 werd het Rob Scholte-museum, gevestigd in het voormalige postkantoor naast station Den Helder, ontruimd.^[81] Het internationaal bekende^[82] Käthe Kruse-poppenmuseum sloot in 2013, na 25 jaar, zijn deuren.^[83] Onder het politiebureau aan de Polderweg was het Politiemuseum gevestigd^[84] en in de Molenstraat was tot eind 2012 het Solexmuseum te vinden.^[85][86] In de watertoren bevond zich vanaf 1976 het Mineralogisch Museum.^[87]

Literatuur en muziek

In de gemeente bevinden zich vier bibliotheekvestigingen. Drie daarvan zijn te vinden in Den Helder en één in Julianadorp. Al deze vestigingen zijn onderdeel van KopGroep Bibliotheken. Bibliotheek School 7 is de hoofdvestiging van deze bibliotheekgroep en opende in 2016 in het centrum van Den Helder. De bibliotheek won in 2018 de internationale titel 'Public Library of the Year 2018' van de IFLA.^[88][89] Naast reguliere bibliotheken zijn er ook meerdere openbare boekenkasten aanwezig in de gemeente.^[90]

Sinds 2004 heeft Den Helder een stadsdichter.^[91] De stadsdichter maakt gedichten over gebeurtenissen in de stad en draagt deze voor tijdens openingen of andere gelegenheden. Vanaf 2012 stonden op diverse locaties in de stad paaltjes met een QR-code, deze konden worden gescand om een gedicht over de diverse locaties te lezen.^[92] Op een aantal gebouwen zijn bij de ingang gedichten van de stadsdichter te vinden in natuursteen.^[93][94]

Sinds 1976 exploiteert Stichting Helderse Draaiorgelvrienden het draaiorgel de Harmonica. Hiermee staan ze onder andere regelmatig op de zaterdagmarkt.^[95]

Film, theater en uitgaansleven

Rond 1920 telde de stad vijf bioscopen.^[96] Hiervan waren alleen nog Tivoli en de Witte Bioscoop over toen in de jaren 1930 een nieuwe bioscoop met de naam Rialto werd geopend. Dit pand raakte in de oorlog beschadigd en er kwam na de oorlog een nieuw bioscoopgebouw aan het Julianaplein. Na sluitingen van de andere bioscopen bleef Rialto na de jaren 1970 als enige bioscoop over. Deze sloot in 2001 de deuren nadat bekend werd dat er een grote bioscoop in de stad zou komen.^[97] In 2003 opende op Willemsoord multiplex Utopolis met 6 zalen met in totaal 776 stoelen, sinds 2017 bekend onder de naam Kinepolis. Daarnaast is filmhuis Cinema Zevenskoop te vinden in het gebouw van voormalig theater/bioscoop Rialto aan het Julianaplein. Het filmhuis ontleent zijn naam aan voormalig School 7 aan de Weststraat (thans bibliotheek) waar het tot 2009 zijn intrek had. Er worden voornamelijk artistieke en niet-mainstream films gedraaid.

De eerder genoemde bioscoop Tivoli was oorspronkelijk een theater. Daarnaast werden er voorstellingen gegeven in uitgaansgelegenheid Casino. Halverwege de jaren 1960 opende schouwburg De Kampanje aan het Bernhardplein. Sinds 2015 is het onder de naam Theater De Kampanje te vinden op Willemsoord in een voormalig ketelmakerij en machinebankwerkerij uit begin 20e eeuw. Het complex heeft een schouwburgzaal, een hal voor bijvoorbeeld concerten, een kleine zaal met café en een restaurant.

Het uitgaansgebied bevond zich van oudsher in de Koningstraat, er waren kroegen, coffeeshops en een dancing. In 2019 zijn een aantal van de populairste uitgaansgelegenheden verhuisd naar Willemsoord waardoor deze voormalige rijkswerf de uitgaansfunctie van de Koningstraat heeft overgenomen.

Evenementen

Tweemaal per drie jaar worden de Marinedagen gehouden op de Nieuwe Haven, het terrein van de Koninklijke Marine. Tijdens deze open dagen van de Koninklijke Marine zijn marineschepen voor publiek geopend en worden er demonstraties gegeven. In de haven van Den Helder en op Willemsoord heeft een aantal keer Sail Den Helder plaatsgevonden. Dat was in 1993, 1997, 2008, 2013 en 2017. Alle edities van Sail, behalve 2008, vielen samen met de Marinedagen. Op Maritiem Vliegkamp De Kooy wordt om de vijf jaar in september Heldair Show Maritiem gehouden. Het is de gezamenlijke open dag van Den Helder Airport en Maritiem Vliegkamp de Kooy. De hele dag zijn er vliegdemonstraties door teams uit binnen- en buitenland.

Op Willemsoord wordt sinds 1996 jaarlijks het Historisch Weekend gehouden met voorafgaand een optocht van oude en opvallende auto's door de stad. Van 2010 tot en met 2015 werden er in augustus de Visserijdagen gehouden. De Clipper Round The World Race heeft Den Helder meerdere keren aangedaan. Sinds augustus 2008 wordt jaarlijks op de dijk het evenement Racing Aeolus gehouden.^[98][99]

Sinds 1995 wordt jaarlijks eind mei of begin juni de Dag van de Muziek gehouden. Op deze dag zijn er, verspreid over circa twintig podia in de binnenstad, optredens van ruim 1800 (amateur)muzikanten.^{[100][101][102]} In juni wordt in Julianadorp het festival Julianapop gehouden. Het festival Last Minute Summer Event vond tot en met 2015 plaats in recreatiepark Quelderduyn. Carnavalsvereniging De Krabbetukkers organiseert jaarlijks een carnavalsfeest waarbij Den Helder de naam Waaienburg krijgt.^[103] Kleinere carnavalsverenigingen in de stad zijn De Bolledammers, De Kroftgeuzen en de Piet Hein Rakkers.^[104]

Sinds 1802 wordt begin juli in het centrum een jaarlijkse zomerkermis gehouden.^[105] Deze kermis concentreerde zich sinds de opening van het Helders Kanaal voornamelijk rond de Kanaalweg en het Koningsplein.^[106] Wegens het verdwijnen aldaar van horecazaken en vanwege ruimtegebrek door stadsontwikkelingen verhuisde de kermis in 2021 naar Willemsoord.^[107] Met Pinksteren is er kermis op het dorpsplein van Huisduinen. De kermis in Julianadorp vindt jaarlijks plaats in augustus.^[108] Op Willemsoord werden onder andere in 2007^[109] en 2009^[110] een voorjaarskermis en in 2016 een paaskermis gehouden.^[111] In 2022 werd er een voorjaarskermis gehouden op het parkeerterrein van FC Den Helder.^[112]

Media

De Helderse Courant is de regionale krant van Den Helder en wordt uitgegeven sinds 1873, tegenwoordig als onderdeel van het Noordhollands Dagblad, een uitgave van Mediahuis Nederland. Vanaf juli 2020 verschijnt iedere vrijdag het Helders Nieuwsblad, uitgegeven door Rodi Media.^[113] Dit huis-aan-huisblad verving het blad Den Helder op Zondag dat sinds 1988 werd uitgegeven.^[114]

Vanaf het midden van de 19e eeuw verschenen diverse kranten en weekbladen in de plaats Helder. Het Weekblad van den Helder en het Nieuwediep verscheen tussen 1843 en 1858 waarna het veranderde in de Heldersche en Nieuwedieper Courant die meerdere keren per week verdscheen. Vanaf 1894 werd de krant uitgegeven onder der naam Dagblad voor Helder en Hollands Noorderkwartier.^[115] De uitgave werd in 1919 stopgezet.^[116] In 1861 verscheen de Nieuwe Courant die vanaf 1866 de naam Heldersche Courant kreeg. Deze krant zou tot 1914 verschijnen, waarna het Vliegend Blaadje, een krant die sinds 1873 te verkrijgen was, de naam Heldersche Courant overnam.^[117] Tussen 1886 en 1914 verscheen ook het Nieuws- en advertentieblad Extra Tijding van Andries Staalman.^[118] Tot 2019 werden het Helders Weekblad en het Zondagochtendblad uitgegeven door HMC en later BDUmedia.^[119][120]

De LOS Den Helder (LOS) is sinds 1988 actief op radio en televisie. Radio wordt uitgezonden in de ether op 105.6 fm in Den Helder en omgeving. Vanaf 2019 werkte LOS samen met RTV Noordkop onder de naam Regio Noordkop met een gedeelde omroepwebsite en tv-kanaal en met gescheiden radiokanalen. Per 1 januari 2023 verkreeg Regio Noordkop de zendmachtiging voor de Noordkop en hielden de omroepen LOS Den Helder en RTV Noordkop op te bestaan.^[121]

Op internet was van 2008 tot en met 2021 de website Den Helder Actueel actief met nieuws en wetenswaardigheden over Den Helder.^[122] De plek die de website binnen de Helderse digitale omgeving innam werd grotendeel overgenomen door Regio Noordkop.

Economie en werkgelegenheid

Den Helder heeft een beroepsbevolking van ongeveer 28.000 mensen, hiervan zijn er zo'n 27.000 daadwerkelijk werkzaam.^[123] Er zijn ruim 3.100 bedrijven in de gemeente en ongeveer 26.000 banen.^[124]

Maritiem

Scheepsbouwconcern Damen Shipyards Group heeft in Den Helder een scheepswerf. Sinds 1923 hielden de broers Willem en Klaas Visser zich bezig met scheepsonderhoud en -reparatie. De eerste scheepswerf heette De Hoop en in 1928 kwam daar scheepswerf De Lastdrager bij. De werven lagen naast elkaar aan de Koopvaardersbinnenhaven en werden in 1968 samengevoegd tot Scheepswerf Visser. In 1993 werd de werf onderdeel van Damen Shipyards en sinds 2011 draagt de scheepswerf de naam Damen Shipyards Den Helder.^[125]

Marine

Sinds de Fransen in 1814 uit Nederland vertrokken, is Den Helder een belangrijke haven voor de Koninklijke Marine. De Nieuwe Haven aan het Marsdiep is de thuishaven van alle Nederlandse marineschepen. Daarnaast is er een (onderhouds-)werf en zijn er diverse werkplaatsen en opleidingen (onder andere het Koninklijk Instituut voor de Marine (K.I.M.) en de Defensie Duikschool). Maritiem Vliegkamp De Kooy is het vliegkamp van de Koninklijke Marine en is de thuisbasis voor de NH90's van Defensie.^[126]

Visserij en ecologie

Eeuwen geleden was Huisduinen een walvisvaardersdorp en tegenwoordig wordt er nog steeds visserij bedreven in Den Helder, al zij het op een kleinere schaal. Er zijn nog twee garnalenkotters en vijf kotters die op Noorse kreeft varen actief. De stad had zijn eigen visafslag aan Het Nieuwe Diep waar voornamelijk tong en schol binnenkwam. Op 22 december 2022 werd er voor het laatst vis afgeslagen op de Helderse visafslag. Doordat veel vissers gebruik maakten van de saneringsregeling van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit viel een groot deel van de aanvoer weg en moest de visafslag stoppen. Na de sluiting wordt er nog wel gelost op de Visserijkade in Den Helder, maar de vis zal vervoerd worden naar andere plaatsen.^[127]

De visafslag werd in 1995, een jaar nadat de nieuwe visafslag was geopend, door de Helderse Ondernemers Vereniging uitgeroepen tot ondernemer van het jaar. De visafslag bediende destijds dertig Helderse schepen en twintig kotters van Texel.^[127] In 2014 waren er 2.000 visserijscheepsbezoeken in de haven.^[128]

Wageningen Marine Research, een onderzoeksinstituut van de Wageningen Universiteit, heeft een vestiging in de voormalige Zeevaartschool.^[129]

Offshore

Vanaf vliegveld Den Helder Airport vertrekken veel helikopters naar boorplatformen in de Noordzee. In de haven van Den Helder zijn voornamelijk bedrijven te vinden gericht op offshore. De economie en werkgelegenheid in de offshoresector staat onder invloed van de olieprijs: bij een lage olieprijs zijn er minder helikoptervluchten en is er minder werk in de haven.

Op bedrijventerrein Oostoever heeft de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) een van de grootste gasbehandelingsinstallaties ter wereld. Onder andere de NOGAT- en de BBL-pijpleiding komen er aan land. De NAM behandelt het gas namens verschillende bedrijven die gas produceren op de Noordzee. De capaciteit bedraagt 92 miljoen m³ gas per dag. Na de behandeling wordt het gas aan de Nederlandse Gasunie geleverd.

Toerisme

Sinds bezuinigingen bij de Marine is toerisme een belangrijke inkomstenbron voor inwoners van Den Helder. Tussen 2006 en 2012 waren er gemiddeld zo'n 950.000 toeristische overnachtingen per jaar in de gemeente.^[130] Toeristen overnachten vooral in de badplaats Julianadorp aan Zee. Deze plaats bestaat voor het grootste deel uit vakantiebungalows en bungalowparken. In de vakantieperioden zijn er vooral Duitse toeristen te vinden.

Winkels en markten

De binnenstad van Den Helder kent een verscheidenheid aan winkels. Net als in andere delen van het land is er sinds de komst van webwinkels en door faillissementen een terugloop van het aantal fysieke winkels.^[131] Onder andere winkelketens zoals de V&D, H&M, Free Record Shop, Schoenenreus en Kijkshop verdwenen uit het straatbeeld. Naast de binnenstad zijn ook in Nieuw-Den Helder, De Schooten en Julianadorp winkelgebieden met detailhandel te vinden. In het winkelgebied Ravelijncenter in De Schooten zijn diverse bouwmarkten en meubelzaken te vinden. Het in Den Helder gestarte RataPlan is uitgegroeid tot een van de grootste kringloopwinkelketens van Nederland.

Den Helder kent drie bedrijven die het predicaat hofleverancier mogen voeren, dit zijn ijzerwarenhandel Buijtendijk, bakkerij Dunselman en ijssalon Wim Laan.^[132] Diverse andere bedrijven met dit predicaat zijn in de loop van de geschiedenis failliet verklaard, gestopt of overgenomen.^{[133][134][135]}

Elke zaterdag is er in de binnenstad een markt in de Beatrixstraat. Deze markt is in de 20e eeuw meermaals verhuisd, vanuit de Molenstraat via het Bernhard- en Julianaplein naar de huidige locatie.^[136] De koopavond in de binnenstad is op donderdag en elke laatste zondag van de maand is er een koopzondag. In de zomermaanden wordt iedere dinsdag de Juttersmarkt georganiseerd in de binnenstad. Deze markt bestaat sinds 1953.^[137] Naast professionele marktlui kunnen particulieren op deze markt hun gebruikte voorwerpen verkopen.

In Nieuw-Den Helder is iedere woensdag een markt in de Marsdiepstraat en in Julianadorp is er op donderdag een markt bij winkelcentrum Dorperweerth. In De Schooten vond tot en met 2020 iedere dinsdag een markt plaats in de Baljuwstraat.^[138] Naast deze markten met kramen worden er, in de zomermaanden, meerdere rommel- en kofferbakmarkten georganiseerd.^[139]

Bedrijvigheid

Er zijn in de gemeente meerdere bedrijventerreinen: Het Nieuwe Diep en Het Arsenaal in de Stad Binnen de Linie, Dirks Admiraal en De Dogger in Nieuw-Den Helder, Westoever en de Ambachtsweg in De Schooten en Kooypunt en Oostoever buiten de bebouwde kom van de stad.

Nutsbedrijven en energie

De gemeente valt onder het waterschap Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) die op Oostoever een rioolwaterzuiveringsinstallatie heeft. Het huisvuil wordt ingezameld en verwerkt door HVC die een afvalbrengstation nabij bedrijventerrein Westoever beheert.

In de 20e eeuw ontving Den Helder stroom van het Provinciaal Elektriciteitsbedrijf van Noord-Holland. Door de vele zonuren is de gemeente een geliefde locatie voor zonneparken, anno 2023 zijn er vier zonneparken te vinden.

Binnen de gemeente bevonden zich gedurende de eeuwen diverse windmolens die uiteindelijk allemaal zijn verdwenen. De Helderse Molenstichting heeft zich gedurende enkele decennia hard gemaakt voor herbouw van een molen binnen de gemeente, in 2023 is begonnen met de bouw van een replica houtzaagmolen.^[140] In natuurgebied Mariëndal bevindt zich een Bosman-molentje om watertoevoer naar het gebied te regelen.^[141] Verder zijn er een handvol windturbines binnen de gemeente waaronder twee in eigendom van HHNK.^[142]

Onderwijs, welzijn en sport

Onderwijs

Sinds 1854 is het K.I.M., het opleidingsinstituut voor toekomstige marineofficieren, in Den Helder gevestigd.^[143] Tussen 1933 en 1984 was de Kweekschool, later Pedagogische Academie, in de stad te vinden.^[144] In de jaren 2010 werden door verschillende hogescholen van buiten Den Helder, in samenwerking met de offshore-industrie, minoren verzorgd.^[145][146] Onderwijsorganisatie Vonk biedt diverse mbo-opleidingen aan in de gemeente.^[147]

Den Helder en Julianadorp hebben bij elkaar zo'n 25 basisscholen. Het voortgezet onderwijs in de gemeente wordt verzorgd door Stichting Scholen aan Zee. Onder deze stichting vallen de scholen Beroepsonderwijs aan Zee, Mavo aan Zee, Lyceum aan Zee en het Junior College. In november 2015 opende Schakel aan Zee, een school voor asielzoekersleerlingen. Daarnaast zorgen De Pijler voor praktijkonderwijs en De Spinaker en Antoniusschool de Pionier voor speciaal onderwijs.^[148][149]

Triade is een centrum voor kunsteducatie waar onder andere les wordt gegeven in muziek en dans. Dit centrum ontstond door de fusie in 1985 van de Helderse Muziekschool, een expressiecentrum en de Dienst Kunstzinnige Vorming.^[150] De Helderse Volksuniversiteit biedt als volksuniversiteit cursussen aan.^[151] Het Helderse departement van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen werd in 1822 opgericht met het doel onderwijs te bevorderen.^[67] Het is de oudste nog bestaande vereniging van de marinestad en richt zich tegenwoordig voornamelijk op culturele activiteiten.^[152]

Gezondheidszorg

In 1826 kreeg Den Helder zijn eerste ziekenhuis, een drijvend hospitaal: het fregat Zr. Ms. Maria Reigersbergen. In 1842 werd dit hospitaal vervangen door het Marine Hospitaal. Vanaf 1848 werd er gepleit voor een eigen ziekenhuis in de stad. Tot dan toe werden patiënten uit Den Helder opgenomen in het Buitengasthuis in Amsterdam. In 1862 werd er voor het eerst een "echt" ziekenhuis geopend in Den Helder; het telde 24 bedden.

Vanaf 1920 was het voortbestaan van zowel het Gemeentelijk Ziekenhuis als het Marine Hospitaal onzeker. Uiteindelijk werd in 1924 het Gemeente Ziekenhuis gesloten. Na een overeenkomst tussen de gemeente Den Helder en het Rijk mochten burgers ook verpleegd worden in het Marine Hospitaal.

In 1929 werd echter alweer een nieuw ziekenhuis opgericht, het katholieke Lidwina Ziekenhuis. In 1940, bij het begin van de Tweede Wereldoorlog, werd het Marine Hospitaal verwoest door oorlogsgeweld terwijl het Lidwina Ziekenhuis door de Duitsers gevorderd werd. Een noodhospitaal moest daarom uitkomst brengen. Na de oorlog werd in 1965 weer een gemeentelijk ziekenhuis opgericht, het Parkzicht Ziekenhuis.

De Ziekenhuizen Lidwina en Parkzicht fuseerden in 1982 en gingen verder onder de naam Gemini Ziekenhuis. In 2015 ging het Gemini samen met het Medisch Centrum Alkmaar. Deze ziekenhuizen dragen nu de naam Noordwest Ziekenhuisgroep.^[153]

Hulpverlening

De GGD in de gemeente wordt verzorgd door GGD Hollands Noorden. Den Helder zit samen met zestien andere gemeenten in een verzorgingsregio van 648.000 inwoners.^[154] Deze regio komt overeen met de Veiligheidsregio Noord-Holland-Noord. De GGZ wordt verzorgd door GGZ Noord-Holland-Noord.

De standplaats van de ambulancedienst van de veiligheidsregio is bedrijventerrein Kooypunt.^[155] In 2019 en 2020 had Noordwest Ziekenhuisgroep een zorgambulance beschikbaar voor vervoer van niet-spoedeisende patiënten.^[156]

Het politiebureau van Den Helder bevindt zich sinds 1998 in Nieuw-Den Helder.^[157] Het is gelegen aan de Bastiondreef nabij de invalsweg Waddenzeestraat. Eerder bevond het politiebureau zich sinds de jaren 1960 samen met de brandweerkazerne en de sociale dienst aan de Polderweg. Het hoofdbureau van de politie aan de Prins Hendriklaan werd in de Tweede Wereldoorlog vernietigd tijdens het Grote Bombardement.^[158]

De Helderse brandweerkazerne werd geopend in 2007 naast het politiebureau.^[159] Julianadorp beschikt over een vrijwillige brandweer. Daarnaast is het Korps Marinebrandweer van de Koninklijke Marine in de gemeente actief voor brandbestrijding op de Nieuwe Haven en Maritiem Vliegkamp De Kooy. Deze dienst, die onder meer beschikt over een crashtender, werkt samen met de civiele brandweer en de veiligheidsregio.^[160]

Een reddingstation van de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij bevindt zich bij de veerhaven.

Sport

Den Helder kent verscheidene sportverenigingen. De basketballers van Den Helder SUNS (heren), die door de jaren heen onder vele namen speelden, wonnen tussen 1989 en 1998 zesmaal het Nederlands kampioenschap.^[161] De basketbaldames, die een aparte vereniging vormen maar ook onder de naam Den Helder SUNS (dames) uitkomen, wonnen vijftien keer het landskampioenschap. Beide profclubs zijn afgesplitst van de amateurbasketbalclub BV Noordkop.

In oktober 1888 werd met de stichting van AFC Concordia de eerste Helderse voetbalclub opgericht, die zeven seizoenen uitkwam in de Tweede Klasse van de NVB. Begin 20e eeuw had de stad Den Helder voor haar grootte bijzonder veel voetbalverenigingen. Er bestond een Heldersche Voetbalbond en een Helders voetbalelftal, waarvan de laatste op traditionele wijze bleef bestaan en het district Den Helder nog altijd vertegenwoordigt in regionale en internationale wedstrijden. De bekendste en succesvolste voetbalclubs waren HFC Helder en HRC, die beiden tussen de jaren 20 en de jaren 50 op een hoog niveau van het Nederlands voetbal uitkwamen. De hedendaagse voetbalclubs in de gemeente zijn FC Den Helder, HCSC, MSV Zeemacht en JVC Julianadorp. Van 1981 tot en met 2012 werd het Maritiem Toernooi georganiseerd waaraan veel nationale en enkele internationale clubs meededen. Sinds 1927 wordt in Den Helder het schoolvoetbaltoernooi georganiseerd.

In het zuiden van de wijk De Schooten heeft wielerclub HRTC DOK een mountainbiketerrein met buitenwielerbaan. Atletiekverenigingen SV Noordkop en SV Sportlust hebben haar thuishaven op Sportpark Ruyghweg. Omnisportverenigingen Marine Sport Vereniging Zeemacht en SV OKK verzorgen trainingen in meerdere takken van sport. Sportcomplex De Dogger en Sportpark Julianadorp zijn de thuisbasis van respectievelijk handbalverenigingen D.S.O. en JHC. Rugby Club Den Helder en hockeyclub HSC Hermes hebben hun thuisbasis op Sportpark De Linie. Diverse verenigingen, waaronder MSV Zeemacht en Reddingsbrigade Den Helder maken gebruik van Zwembad Het Heersdiep.

De gemeente had in het verleden meerdere wandelverenigingen, daarvan is anno 2022 alleen de in 1932 opgerichte Eerste Helderse Wandel Vereniging De Jutter nog over.^[162] Verder zijn tafeltennisvereniging Noordkop, de in 1956 opgerichte Badmintonvereniging Dorus Rijkers^[163] en Golfclub Ooghduyne met golfbaan in de gemeente te vinden. Naast de golfbaan in Julianadorp is er een golfbaan op het terrein van Maritiem Vliegkamp De Kooy. Die wordt bespeeld door Marine Golfclub "Nieuwediep". De adelborsten van de marine hebben een roeivereniging, ARZV Panta Rhei. In park Quelderduyn heeft kanovereniging Phoenix haar thuisbasis. Ook zijn in Den Helder de in 1902 opgerichte schaakclub Morphy Schaakmat Combinatie en de in 1910 opgerichte Helderse Damclub te vinden. In de dartsport worden de Helderse Darts Competitie en het toernooi Marinestad Open georganiseerd. Het Europees kampioenschap bandstoten 1963-1964 vond plaats in Den Helder.

Daarnaast zijn er enkele jaarlijkse sportevenementen in Den Helder. De tweede zondag in april wordt de Halve van Den Helder, een halve marathon, georganiseerd. Sinds 1955 wordt de wielerronde Tour de Lasalle verreden. Op de atletiekbaan wordt in maart de Scholierenveldloop gehouden. Er worden twee avondvierdaagsen georganiseerd in de gemeente, namelijk in mei in Julianadorp en in juni in Den Helder. De ATB-toertocht Noord-Hollands Langste eindigt in Den Helder en de Beachclassic Hoek van Holland - Den Helder eindigt in Huisduinen. De sinds 1959 georganiseerde Strandzesdaagse en de sinds 2016 georganiseerde kitesurfmarathon Hoek tot Holland eindigen ook in Huisduinen.^[164]

Van 2013 tot en met 2017 werd de Ronde van Julianadorp georganiseerd, een fiets- en hardloopwedstrijd.^[165] Tussen 2010 en 2023 werd vijfmaal een strandrit met Friese paarden georganiseerd. Aan de laatste editie van dit evenement deden meer dan 500 ruiters mee uit diverse landen.^[166]

In de gemeente worden sinds de jaren 1970 sportprijzen uitgereikt aan sporters uit Den Helder die succesvol zijn binnen hun sport. Vanaf medio de jaren 00 van de 21e eeuw werd dit het jaarlijkse Sportgala Den Helder waarbij een ieder een Helderse sporter kan aanmelden die een grootse prestatie heeft neergezet binnen de sport.^[167][168]

Verkeer en vervoer

Wegvervoer

Den Helder wordt ontsloten door twee rijkswegen, namelijk de N9 naar Alkmaar (en verder als A9 richting Haarlem en Amsterdam) en de N99 naar Den Oever (waar ze aansluiting geeft op de autosnelweg A7). Aangezien dit enkelbaanswegen zijn, pleiten gemeente Den Helder en ondernemers voor een betere bereikbaarheid van Den Helder.^[169] Suggesties hiertoe zijn het opwaarderen van de N9 of N99 tot snelweg en het aanleggen van een geheel nieuwe aftakking vanaf de A7 bij Wieringerwerf richting Den Helder.^[170]

Vanaf de veerhaven naar Texel loopt dwars door Den Helder de provinciale weg N250, die bij De Kooy overgaat in de N9 richting Alkmaar. Deze provinciale weg is het onderwerp geweest van vele onderzoeken naar de doorstroming van Texelverkeer binnen de stad. In 2020 werden intelligente verkeerslichten aangebracht om de doorstroming te verbeteren.^[171] De provinciale weg N502 is een gebiedsontsluitingsweg langs de duinen vanuit het zuiden die eindigt in Julianadorp.

In Den Helder begint de landelijke fietsroute 1, die de Noordzee volgt naar Boulogne-sur-Mer. Ze is onderdeel van de Internationale Noordzeeroute. De gemeente heeft in 2020 een fietsvisie opgesteld met als doel de beste fietsstad van Nederland te worden.^[172]

Openbaar vervoer

In de gemeente Den Helder zijn twee stations te vinden. Het hoofdstation station Den Helder is kopstation van de spoorlijn Den Helder - Amsterdam. Het andere station is station Den Helder Zuid aan de westrand van de wijk De Schooten. Elk halfuur rijdt er een intercity van Den Helder naar station Nijmegen. Deze trein stopt tussen Den Helder en Alkmaar in alle stations.

Tussen Den Helder en 't Horntje op het eiland Texel onderhoudt de TESO een veerbootdienst. In Den Helder rijden bussen van station Den Helder naar de veerhaven en verder naar station Den Helder Zuid en Julianadorp via Nieuw-Den Helder en naar De Schooten.

Daarnaast vertrekken vanuit Den Helder drie door Connexxion geëxploiteerde regionale bussen. Dit zijn vanaf station Den Helder: lijn 135 (naar Hoorn), lijn 652 (naar Schagen, scholierenlijn) en in de zomermaanden lijn 851, de kustbus naar Petten.

Scheepvaart

Bij gemaal De Helsdeur is het begin van het Noordhollandsch Kanaal dat loopt via Alkmaar en Purmerend en eindigt in Amsterdam-Noord in het IJ. In de gemeente liggen twee bruggen over het kanaal, de Kooybrug en de Koegras-spoorbrug. Tussen de Rijksweg ter hoogte van Noorderhaven vaart veerboot Westeinde over het kanaal naar de Molenvaart in de gemeente Hollands Kroon. In de stad zelf is het Helders Kanaal gelegen. Via de Kooysluis en het Balgzandkanaal is het Amstelmeer te bereiken.

Over het Marsdiep tussen Den Helder en Texel onderhoudt de TESO sinds 1908 een veerdienst. Voor die tijd werd een veerverbinding door rederijen uitgevoerd, waaronder Zur Mühlen & Co. en Alkmaar Packet. Zur Mühlen voer ook op Amsterdam over het Noordhollandsch Kanaal. Tussen 1870 en 1879 voer de Stoomvaart-Maatschappij Nederland vanuit 't Nieuwediep naar Nederlands-Indië.

Naast de veerhaven is een reddingstation van de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij gevestigd. Het georganiseerde reddingwezen vindt zijn oorsprong in 1824 toen een schip verging voor de kust van Huisduinen. Vanaf 1826 bestond er een stoomsleepbootdienst om schepen veilig de haven binnen te loodsen.^[173]

Luchtvaart

De luchthaven Den Helder Airport ligt net ten zuiden van Den Helder. Verschillende bedrijven verzorgen chartervluchten en rondvluchten vanaf deze luchthaven. Zweefvliegclub Den Helder was sinds 1955 gevestigd in Den Helder maar huist sinds 1998 in de Wieringermeerpolder.

Politiek en bestuur

Politieke geschiedenis

Toen Huisduinen in 1805 de uitoefening van haar eigen recht verloor werd Helder verheven tot zetel van het bestuur. In 1824 werd Jan in 't Velt benoemd tot schout en op 21 december 1825 tot eerste burgemeester van, wat toen nog heette, gemeente Helder en Huisduinen. Hij was tevens opperstrandvonder.^[174] In 1835 verdween de naam Huisduinen definitief uit de gemeentenaam.^[175] In 't Velt was 25 jaar lang burgemeester, tot zijn dood in 1850.

In 1943, tijdens de Tweede Wereldoorlog, werd burgemeester Govert Ritmeester vervangen door Engelbert Frinking van de NSB. Na de oorlog trad Ritmeester weer aan. In 1968 en 1986 werden nieuwe ambtsketens in gebruik genomen.^[3]

De gemeenteraad van Den Helder kwam in 2005 landelijk in het nieuws toen burgemeester Staatsen een motie van wantrouwen niet overleefde nadat alle wethouders hun ontslag hadden ingediend.^[176] In 2009 trad burgemeester Hulman af nadat hij in opspraak was gekomen door zijn woonkostenvergoeding en zijn declaratiegedrag.^[177] In augustus 2010 stapte wethouder Paul Walgering op.^[178] Wethouder Geurt Visser werd in 2015 ontslagen nadat hij in opspraak was gekomen.^[179] Nadat wethouder Lolke Kuipers in september 2017 een motie van wantrouwen overleefd had,^[180] wilde hij in maart 2018 een nieuwe motie van wantrouwen niet afwachten. Hij nam daarom op 12 maart 2018, na ophef over een vergunning voor een coffeeshop, ontslag als wethouder.^[181] Na forse kritiek door de gemeenteraad stapte wethouder Chris de Koning in januari 2023 op.^[182] In het coalitieakkoord van 2022 was afgesproken dat wethouder Michiel Wouters na twee jaar vervangen zou worden voor Remco Duijnker. Tijdens twee stemronden in 2024 waren hiervoor te weinig voorstemmen waardoor de coalitie sneuvelde.^[183]

Gemeentehuis

In Huisduinen stond een in 1683 gebouwd raadhuis, dit pand deed ook dienst als rechthuis. Nadat het dorp Helder groeide werden er vanaf de jaren 1750 ook in die plaats vergaderingen gehouden, dit gebeurde in herberg De Roode Leeuw. In 1805, toen de Fransen het voor het zeggen hadden ging het raadhuis definitief naar Den Helder en het raadhuis in Huisduinen werd uiteindelijk in 1863 gesloopt.^[184] In de ouwe Helder was het raadhuis gevestigd in de Smidstraat en vanaf 1836 aan de Dijkstraat.^[20] Het raadhuis zou in de Dijkstraat blijven tot 1927.^[185] De gemeente verhuisde toen, na een renovatie, naar het voormalige weeshuis aan de Kerkgracht. Na de oorlog waren er plannen om een groot nieuw stadhuis te bouwen midden in het centrum van de stad, dit ging niet door. In de jaren 80 verhuisde de gemeente naar voormalige serviceflat Zuyderhorn in Nieuw-Den Helder.^[186]

Vanaf 2004 werd er gedacht over een nieuwe locatie voor het stadhuis.^[187] Vanaf 2010 waren er concrete plannen om een nieuw stadhuis op de locatie van het station te bouwen. Deze plannen gingen in 2014, nadat er een nieuwe coalitie aan de macht kwam, niet door. Vanwege de slechte staat van het gemeentehuis werd besloten tot renovatie.^[188] Na een mislukte aanbesteding en afstel verhuisde een groot deel van de gemeentemedewerkers in juli 2018 naar een gebouw van de Rabobank nabij De Kooy.^[189] Dit als tijdelijke oplossing, de publieksbalies bleven in het oude pand achter. In 2019 werd na vele jaren van discussie besloten om het nieuwe stadhuis van de gemeente op Willemsoord te vestigen. De publieksbalies verhuisden in mei 2020 tijdelijk naar het voormalige raadhuis aan de Kerkgracht. In september 2023 verhuisde de gemeente naar twee gerenoveerde gebouwen op Willemsoord. De publieksbalies en onder andere de raad- en trouwzaal bevinden zich in voormalige mastenloods en rijksmonument gebouw 66. In het ertegenover gelegen gebouw 72, de voormalige zeilmakerij, bevindt zich het stadskantoor. De officiële opening vond plaats op 28 september 2023.^[190]

• 
  Stadhuis op Willemsoord
• 
  Kantoor voor gemeentepersoneel
• 
  De raadzaal
• 
  De trouwzaal
• 
  Panorama met beide gebouwen

College van B&W

Het college van burgemeester en wethouders werd gevormd in augustus 2022 en viel in april 2024. Het bestond uit een coalitie van de partijen Beter voor Den Helder, VVD, CDA, D66, GroenLinks, de Stadspartij Den Helder, PvdA en de Seniorenpartij.^[191]

Het college van B&W bestond tot april 2024 uit de volgende personen:^[192]

• Burgemeester:
  • Jan de Boer (burgemeester, D66); openbare orde en veiligheid, toezicht en handhaving (alleen wettelijke taken burgemeester), bestuurlijke coördinatie op aanpak van ondermijning en regionale samenwerking, herdenken en onderscheiden

• Wethouders:
  • Michiel Wouters (1e locoburgemeester, Beter voor Den Helder); Willemsoord, Zeestad (2.0), omgevingsvisie (lange termijn), horeca, detailhandel, personeel en organisatie, juridische zaken, HVC, vergunningen, vastgoed en grondzaken en projectwethouder van; ontwikkeling Stadspark, ontwikkeling Bijlweg, Spoorhaven, Dijkzone, maritiem cluster
  • Petra Bais (2e locoburgemeester, VVD); ruimtelijke ordening, wonen, gebiedsontwikkelingen, openbare ruimte en projectwethouder van; ONS, Tillenhof en Station Zuid, Waddenzee
  • Fotigui Camara (3e locoburgemeester, CDA); arbeidsmarkt, Helders perspectief, cultuur en erfgoed, evenementen, jongerenparticipatie, toerisme en recreatie, sport
  • Peter de Vrij (PvdA); wmo, volksgezondheid, armoede, integratie, wijkgericht werken, kwetsbare wijken
  • Pieter Kos (Stadspartij Den Helder); onderwijs, participatiewet, jeugdzorg, haven
  • Tessa Augustijn (GroenLinks); mobiliteit (verkeer en vervoer), hub / transferium, economie, coördinerend wethouder inclusie, bestuurlijke vernieuwing, communicatie, energietransitie
  • Peter van Diepen (D66); financiën, duurzaamheid

• Interim gemeentesecretaris:
  • Koen van Veen, gemeentesecretaris; Hoofd van de gemeentelijke organisatie, De verbinding tussen het college van B en W en het ambtelijk apparaat

Gemeenteraad

De uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen in aantallen zetels.^[193][194]

Uitslagen gemeenteraadsverkiezingen en zetelverdeling

Partij	1982	1986	1990	1994	1998	2002	2006	2010	2014	2018	2022
Behoorlijk Bestuur**	-	-	-	-	-	-	1	1	1	1	7
Beter voor Den Helder	-	-	-	-	-	-	-	-	-	6	4
Christen-Democratisch Appèl (CDA)	8	7	7	5	5	6	4	3	4	5	3
Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD)	13	9	6	9	9	6	6	5	4	4	3
Partij voor de Vrijheid (PVV)	-	-	-	-	-	-	-	-	-	3	2
Democraten 66 (D66)	2	3	11	8	4	3	2	4	4	2	2
Seniorenpartij	-	-	-	-	-	-	-	-	-	2	2
Stadspartij Den Helder	-	-	-	-	-	3	2	3	11	2	2
Partij van de Arbeid (PvdA)	9	12	7	7	7	5	8	4	2	2	2
GroenLinks	-	-	1	2	3	2	1	1	1	1	2
ChristenUnie	-	-	-	-	-	2	2	2	1	2	1
Samen Actief Sr	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	1
Hart voor Vrijheid	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-*
Helders Geluid	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-*
Gemeentebelangen Den Helder	-	-	-	-	-	-	-	-	-	1	-
Helder Onafhankelijk!	-	-	-	-	-	-	-	-	2	-*	-*
Vrije Socialisten	-	-	-	-	-	-	-	-	1	-*	-
Sociaal Lokaal Den Helder	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-*	-
Trots op Nederland	-	-	-	-	-	-	-	5	-	-	-
Socialistische Partij (SP)	-	-	-	-	-	-	4	3	-	-	-
KiesKees	-	-	-	-	-	-	1	-	-	-	-
Den Helder Transparant	-	-	-	-	-	-	-*	-	-	-	-
Leefbaar Den Helder	-	-	-	-	-	5	-	-	-	-	-
Algemeen Ouderen Verbond	-	-	-	-	-	1	-	-	-	-	-
Algemeen Ouderen Verbond/Unie 55+	-	-	-	-	3	-	-	-	-	-	-
GPV/RPF	-	-	-	-	2	-	-	-	-	-	-
GPV/RPF/SGP	-	-	1	2	-	-	-	-	-	-	-
Rechtsgelijkheid voor iedereen	-*	1	-*	-	-	-	-	-	-	-	-
PPR/CPN/PSP	1	1	-	-	-	-	-	-	-	-	-
SGP/RPF	-*	-*	-	-	-	-	-	-	-	-	-
GPV	-*	-*	-	-	-	-	-	-	-	-	-
H SoLiPa	-	-*	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Opkomst in %	59,2	65,8	53,2	54,2	51,9	50,9	48,4	45,3	47,4	48,6	44,5

* Nam deel aan de verkiezingen maar behaalde geen zetel.
** Deed in 2006 en 2010 mee onder de naam PRINS-voor Behoorlijk Bestuur.

Zetelwijzigingen (vanaf 2006)

Tijdens de raadsperiode 2006-2010 splitsten drie leden van de SP-fractie^[195] en één lid van de Stadspartij zich af. In de periode 2010-2014 zijn twee leden van Trots overgestapt naar de Stadspartij. Op 1 juni 2014 splitste Helder Onafhankelijk! zich in twee afzonderlijke eenmansfracties, te weten 'Sociaal Lokaal Den Helder' en 'Fractie Vermooten'. In oktober 2015 werden vijf raadsleden uit de Stadspartij gezet, deze gingen met vijf zetels verder onder de naam 'Beter voor Den Helder'.^[196] In januari 2018 splitste een eenmansfractie zich af van 'Beter voor Den Helder'.^[197] In februari 2020 verliet Mirjam Dijk de VVD-fractie en ging zelfstandig verder.^[198] Raadslid Leo van Esdonk van de PVV stapte in juli 2020 over naar Behoorlijk Bestuur.^[199]

In april 2022 werd Kees Bazen uit de Seniorenpartij gezet, hij ging verder als Fractie Bazen.^[200] In juli 2022 gingen drie raadsleden van Behoorlijk Bestuur verder als Fractie Pastoor.^[201] In januari 2023 fuseerden Fractie Bazen en Samen Actief Sr en gingen zij verder als Samen Actief.^[202]

Coalitiesamenstellingen

• 2002-2005: VVD (6), CDA (6), Leefbaar Den Helder (5), D66 (3)^[203][204]
• 2006-2010: PvdA (8), VVD (6), CDA (4)^[205]
• 2010-2014: Trots op Nederland (5), VVD (5), D66 (4), CDA (3)^[206]
• 2014-2015: Stadspartij Den Helder (11), GroenLinks (1), ChristenUnie (1), Vrije Socialisten (1), Behoorlijk Bestuur (1), Fractie Vermooten (1)^[207]
• 2015-2017: Stadspartij Den Helder (6), VVD (4), D66 (4), CDA (4), PvdA (2)^[208]
• 2017-2018: Stadspartij Den Helder (6), D66 (4), CDA (4), PvdA (2)^[209]
• 2018-2020: Beter voor Den Helder (6), CDA (5), VVD (4), Seniorenpartij (2), Stadspartij Den Helder (2), ChristenUnie (2), PvdA (2)
• 2020-2020: Beter voor Den Helder (6), CDA (5), VVD (3), Seniorenpartij (2), Stadspartij Den Helder (2), ChristenUnie (2), PvdA (2)^[210]
• 2020-2022: Beter voor Den Helder (6), CDA (5), VVD (3), Stadspartij Den Helder (2), ChristenUnie (2), PvdA (2)^[211]
• 2022-2024: Beter voor Den Helder (4), VVD (3), CDA (3), D66 (2), GroenLinks (2), Stadspartij Den Helder (2), PvdA (2), Seniorenpartij (2)^[212]

Niet-gemeentelijke verkiezingen

Voor de verkiezingen van de Tweede Kamer, de Provinciale Staten en het Europees Parlement is gemeente Den Helder het hoofdstembureau van kieskring 11 (tot 1989 kieskring X). Dit omvat het grootste deel van de stemdistricten ten noorden van Amsterdam. Tussen 1888 en 1918 was Den Helder een kiesdistrict voor de Tweede Kamerverkiezingen, hieronder vielen naast Den Helder ook de gemeenten Anna Paulowna, Callantsoog, Petten, Terschelling, Texel, Vlieland, Wieringen en Zijpe.

Tweede Kamer

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1946 tot en met 1977 was de PvdA steeds de grootste partij binnen de gemeente Den Helder. Hierna was dit voornamelijk de VVD afgewisseld met enkele keren PvdA en CDA. Vanaf 2010 was de VVD de grootste partij tijdens de Tweede Kamerverkiezingen tot in 2023 de PVV ruim de grootste werd.^[213]

Enkele politici uit Den Helder die lid zijn geweest van de Tweede Kamer zijn A.P. Staalman, Henri ter Hall, Abraham Staalman, Ybeltje Berckmoes-Duindam en Harmen Krul.

Provinciale Staten

Tijdens de Provinciale Statenverkiezingen van 1946 tot en met 1978 was de PvdA de grootste partij, tijdens de verkiezingen hierna was dit tot en met de verkiezingen van 2011 meestal de VVD. Tijdens de Provinciale Statenverkiezingen 2015 werd de PVV nipt de grootste voor de VVD, in respectievelijk 2019 en 2023 haalden FVD en BBB een ruime overwinning.^[214]

Statenleden uit Den Helder waren tot 2023 onder andere Hanneke Kaamer van Hoegee (VVD) en Aukelien Jellema (PvdA).^[215]

Europees Parlement

De Europese parlementsverkiezingen kennen in Den Helder uitslagen met voornamelijk PvdA als grootste partij. Alleen in 1999 (VVD) en in 2009 en 2014 (PVV) was dit niet het geval.^[216]

Waterschap

In Den Helder wordt tijdens de Waterschapsverkiezingen het bestuur van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier gekozen. In 2015 en 2019 had Groen, Water & Land hierbij de meeste stemmen. In 2023 was de BBB de grootste partij, overeenkomstig met de Provinciale Statenverkiezingen die gelijktijdig werden gehouden.^[217]

Referenda

Bij het Nederlands referendum over het Verdrag tot vaststelling van een Grondwet voor Europa was 73,1% tegen dit verdrag.^[218] Tijdens het Nederlands referendum over de Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en Oekraïne in 2016 waren de stemgerechtigden in Den Helder in meerderheid tegen de wet tot goedkeuring van de Associatieovereenkomst. Bij het Referendum over de Wiv 2017 waren de stemmers in meerderheid voor de wet.

Stedenband

Den Helder heeft sinds 1980 een jumelage met het Duitse Lüdenscheid, gelegen in de deelstaat Noordrijn-Westfalen.

Symboliek

Het wapen van Den Helder vindt zijn oorsprong in het wapen van de graven van Egmond. Het is een rood en goudkleurig schild met een gouden kroon erboven. Het wapen werd in 1816 officieel aan de toenmalige gemeente Helder toegekend; voor die tijd was het al in gebruik als wapen van Huisduinen.

De vlag van Den Helder bestaat uit vier rode en drie gele horizontale banen die elkaar afwisselen, afgeleid van het gemeentewapen, met in de linkerbovenhoek twee gekruiste ankers. De gemeenteraad nam de vlag, naar een ontwerp door Kl. Sierksma uit Groningen, in 1962 aan. In 2017 stemde de gemeenteraad in met een motie om, in navolging van de Tweede Kamer, de Nederlandse vlag in de raadszaal neer te zetten; ook de vlag van Den Helder staat sindsdien in de raadszaal.^[219]

De gemeentelijke organisatie gebruikt daarnaast een beeldmerk in bijvoorbeeld brieven en op bedrijfsauto's. Het huidige logo bestaat uit een interpretatie van het gemeentewapen in verschillende blauwtinten met een goudkleurige kroon en de tekst "gemeente Den Helder". Het logo werd in december 2018 als onderdeel van een nieuwe huisstijl ingevoerd en verving het logo dat in 1997 werd geïntroduceerd.^[220] Het voormalige logo bestaat uit een horizontale blauwe golf en een verticale rode golf welke de contouren van de zuidelijke grens van Nederland en van de kust volgen. De rode golf eindigt bij een zwart vierkant dat de locatie van Den Helder weergeeft. Rechts naast de golven staat de tekst "gemeente Den Helder". De blauwe kleur verwijst naar de connectie met de zee en, samen met de rode kleur, naar de vlag van Nederland.^[221] Tussen 2016 en 2018 gebruikte de gemeente een volledig witte versie van het logo op hun website.^[222]

Slagzinnen

Vanaf 2002 werd door de gemeente Den Helder de slogan Den Helder, herkenbaar anders gebruikt.^[223] Later werden door Citymarketing Den Helder slogans bedacht om Den Helder te promoten. Zo werd in vanaf 2008 Den Helder kust de zee gebruikt.^[224] Deze slogan werd in 2012 ook op briefpapier van de gemeente gebruikt.^[225] Vanaf 2020 wordt de slogan Dít is Den Helder gebruikt.^[226]

Bekende Nieuwediepers

Als maritieme stad heeft Den Helder een aantal bekende zeevaarders voortgebracht, waaronder onderzeebootcommandant Jan van Dulm en mensenredder Dorus Rijkers. Rijkers redde honderden schipbreukelingen het leven en was een van de bekendste Nederlanders in de jaren 1920, toen zijn beeltenis bij vele wervingsacties van het Helden der Zee-fonds te zien was.

Bekende politici en bestuurders uit Den Helder zijn onder andere Ed Nijpels, Rijkman Groenink, Paul Rosenmöller, Léon de Lange en Ger Klein. Natuurkundige en Nobelprijswinnaar Gerard 't Hooft is in Den Helder geboren. Een aantal kunstenaars, zoals Ruud van de Wint, Anton Pieck en zijn broer Henri en ook muzikanten als Milly Scott, de bandleden van Van Dik Hout en Quintino zijn geboren in Den Helder. Noemenswaardige sporters zijn judoka Edith Bosch, kickbokster Jorina Baars, voetballer Sieme Zijm, roeister Elien Meijer, hockeyster Martine Ohr en rolstoelbasketbalster Mariska Beijer.

Een aantal bekende Nederlanders die in Den Helder hebben gewoond maar er niet zijn geboren zijn predikant en dichter Piet Paaltjens, tv-presentator Jaap Jongbloed, kunstenaar Rob Scholte en voetballer Mark de Vries. Bekende personen die, als adelborst, op de campus van het Koninklijk Instituut voor de Marine hebben gewoond zijn onder andere Karel Doorman en koning Willem-Alexander der Nederlanden.

Bronnen, noten en/of referenties Peter Hovestad & Jan T. Bremer 'Ach, ik bid en smeek u, laat mij terugkomen in Den Helder' 75 jaar Woningstichting, Woningstichting Den Helder, 1997, ISBN 90-9011-079-8 Regionaal Archief Alkmaar Den Helder in cijfers Helderse Historische Vereniging ↑ Wijziging van den naam der gemeente. Heldersche Courant, 25 februari 1928, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Korte berichten. Van Helder in Den Helder. Schager Courant, 11 augustus 1928, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 6 april 2023. ↑ a b Geschiedenis van Den Helder Regionaal Archief Alkmaar, via Archive.org. ↑ De plaatsnaam Den Helder. Levend Verleden, augustus 1988, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ De hel in Friesland. Studiën in Nederlandsche namenkunde, Johan Winkler, 1900, via Delpher. ↑ Het verdwenen Kuitje Levend Verleden, 1 maart 1996, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 5 april 2023. ↑ a b c Jutters of Nieuwediepers Den Helder kust de zee, 2017, editie 24. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Dorper van het jaar Culturele Vereniging Julianadorp vooruit. ↑ Dorpers werken toekomstplan Julianadorp 2040 verder uit NH Nieuws, 12 juni 2018. ↑ van Rijsselberghe, Dorian, Een Amerikaans kind, geen Texels schaap of Helderse kraai (23 januari 2015). Gearchiveerd op 26 februari 2018. Geraadpleegd op 26 februari 2018. ↑ Schepers, Job, Geboren als Texelaar. Texelse Courant (27 januari 2017). Gearchiveerd op 27 februari 2018. Geraadpleegd op 26 februari 2018. ↑ Lodewijk, Dros, Een Texelaar word je nooit, als je er niet bent geboren. Trouw (4 maart 2005). Gearchiveerd op 28 februari 2018. Geraadpleegd op 26 februari 2018. ↑ Cornelis Dito (1830 - '86): Een held in stormgevaar Levend Verleden, september 1996, pagina 29, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ De ouwe Helder Rodi Media, 15 februari 2017. Gearchiveerd op 8 april 2022. ↑ Spotnamen van steden en dorpen. Studiën in Nederlandsche namenkunde, Johan Winkler, 1900, via Delpher. ↑ Scheldnamen in West-Friesland Alkmaarsche Courant, 20 april 1936, via Regionaal Archief Alkmaar. ↑ Jan Mens: Vacantie-rhapsodie XX Heldersche Courant, 12 september 1939, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 5 april 2023. ↑ De dapperste blauwe zeeridder aan de tombe van den poilu inconnu, hoofdstuk 2 Heldersche Courant, 4 juni 1935, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 5 april 2023. ↑ Huisduinen: van vaste wal eiland naar kustdorp Duinen en mensen, blz 126. Gearchiveerd op 5 april 2023. ↑ a b c d De geschiedenis van Den Helder Levend Verleden, augustus 1988, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Ontwikkelingsgeschiedenis en beschrijving der gemeente Helder, pagina 11 D. Dekker, 1875. Gearchiveerd op 23 juni 2023. ↑ Ontwikkelingsgeschiedenis en beschrijving der gemeente Helder, blz. 194 D. Dekker, 1875. ↑ Ontwikkelingsgeschiedenis en beschrijving der gemeente Helder, blz. 199 D. Dekker, 1875. ↑ Ontwikkelingsgeschiedenis en beschrijving der gemeente Helder, blz. 14 D. Dekker, 1875. ↑ Het bezoek van Napoleon aan Den Helder Levend Verleden, september 2011, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ De Fransen vertrokken op 4 mei 1814 uit Den Helder. ↑ Verhaal Zaanstreek: het Noordhollands Kanaal Oneindig Noord-Holland, 15 december 2010, geraadpleegd 5 maart 2022. Gearchiveerd op 8 april 2022. ↑ Onvrij Territoir Levend Verleden, december 1990, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 6 april 2023. ↑ Verhaal Halverwege Nieuwe Diep en Oud Den Helder Oneindig Noord-Holland, 15 september 2011. ↑ Deel 3c. Van dorp tot provinciestadje hansonline.eu. Gearchiveerd op 5 april 2023. ↑ Verhaal Nederland in de Eerste Wereldoorlog Oneindig Noord-Holland, 22 juli 2014, geraadpleegd 5 maart 2022. Gearchiveerd op 8 april 2022. ↑ Crisisjaren 1920-1940 Ontdekdenhelder.nl, via archive.org. ↑ Bevolking en Oppervlakte der Gemeenten van Nederland op 1 Januari 1940 Centraal Bureau voor de statistiek, via dbnl.org. Gearchiveerd op 7 maart 2023. ↑ Piet Beers (92) was ooggetuige van het bombardement op Willemsoord in 1943 NH nieuws d.d. 19 februari 2023. Gearchiveerd op 20 mei 2023. ↑ Den Helder in puin: een vergeten geschiedenis NPO Focus, april 2018. Gearchiveerd op 11 november 2020. ↑ Lezing over luchtoorlog boven Den Helder Den Helder Actueel, 14 april 2015, via archive.org. ↑ Spookstad Den Helder, www.anderetijden.nl. Gearchiveerd op 5 april 2023. ↑ Stedelijke vernieuwing door Zeestad Rodi.nl, 14 juni 2016. ↑ En dat is nummer 33. Weer wordt een winkelgevel in het centrum van Den Helder opgeknapt. Dit keer is Keizerstraat 40 aan de beurt Noordhollands Dagblad, 17 februari 2021. Gearchiveerd op 9 april 2023. ↑ Zeestad grijpt naast prijs Gouden Piramide voor opknappen van stadshart Den Helder NH, 11 oktober 2021. Gearchiveerd op 9 april 2023. ↑ Bollenschuren Den Helder afgebrand NH Nieuws, 14 augustus 2009. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Casino Huisduinen wacht op metamorfose NH Nieuws, 20 september 2016. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Casino Huisduinen wordt Atlantikwall Centrum Den Helder Actueel, 9 juli 2018, via archive.org. ↑ Afghaanse familiezaak in winkelcentrum Duinpassage blijft al twintig jaar overeind. ’Het geheim? Aziatische kruiden en lekkernijen tegen lage prijzen’ (premium) Noordhollands Dagblad, 26 oktober 2021. Gearchiveerd op 9 april 2023. ↑ Weerstation Den Helder "de Windwijzer", Meteo-Julianadorp, geraadpleegd 23 januari 2021. ↑ Eindscore Helderse zonne-uren: record van 2408 Regio Noordkop, 4 januari 2023. Gearchiveerd op 4 februari 2023. ↑ Meeste zon en minste regen in Den Helder Noordhollands Dagblad, 27 december 2013. Gearchiveerd op 26 juli 2018. ↑ Zomer weet van geen wijken bliksemdetectie.nl, 22 juli 2018. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Klimaattabel De Kooy 1991-2020, KNMI.nl, geraadpleegd op 12 januari 2021. Gearchiveerd op 6 maart 2021. ↑ Denk mee over de toekomst van de Stelling in Den Helder - Omgevingsvisie Rodi.nl, 14 mei 2021. ↑ Donkere Duinen en het PWN-stuk. Gearchiveerd op 5 april 2023. ↑ Unieke vogelrots in de Balgzandpolder nu officieel natuurgebied Landschap Noord-Holland. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Reddingsbrigade heeft geen strand meer: "Het komt de veiligheid niet ten goede" NH, 26 februari 2021. ↑ Reddingsbrigade niet meer betrokken bij bewaking Helderse stranden Regio Noordkop, 25 februari 2021. ↑ Strandexploitatie Noordkop en Reddingsbrigade Nederland slaan de handen ineen voor nog beter toezicht op de stranden van Den Helder Noordhollands Dagblad, 4 juni 2021. ↑ Kanoroute van 14 kilometer Den Helder - Julianadorp officieel geopend NoordTopics, 13 juli 2012. ↑ Helderse duinen officiële wandelroute NS Den Helder Actueel, 25 maart 2019, via archive.org. ↑ Wandelen door Nieuw Den Helder: ’Buitenlucht doet goed. Zit je beter in je vel’ Noordhollands Dagblad, 20 april 2016. ↑ Website gemeente Den Helder, bomen ↑ Eerste bordje bij monumentale boom in Den Helder geplaatst Rodi Media, 29 juni 2021. Gearchiveerd op 8 april 2022. ↑ Het begin is er. Kinderen planten boompjes voor het derde minibos van Den Helder. Het komt langs de Texelstroomlaan Noordhollands Dagblad, 17 december 2021. Gearchiveerd op 6 april 2023. ↑ a b Actueel inwoneraantal Den Helder Website gemeente Den Helder, bevolking. Gearchiveerd op 23 juni 2023. ↑ Bevolkingsontwikkeling, regio per maand StatLine, cbs.nl. ↑ Kerncijfers gemeente Den Helder Website gemeente Den Helder, geraadpleegd 2 maart 2021. Gearchiveerd op 5 april 2023. ↑ RTL Nieuws - Religie Den Helder RTL Nieuws, 29 februari 2016, via archive.org. ↑ Kerk te koop. Maar niet omdat er te weinig gekerkt wordt. Rios de Vida groeit zo hard dat ze wil verhuizen naar het voormalige Kruisanker (Premium) Noordhollands Dagblad, 2 november 2022. Gearchiveerd op 16 november 2022. ↑ a b 'Helder' verlicht Levend Verleden, december 2016, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 10 november 2022. ↑ Geschiedenis Odd Fellows in Den Helder Via denhelder.oddfellow.nl, geraadpleegd 10 november 2022. Gearchiveerd op 5 december 2022. ↑ Zij was haar egocentrische man zat en stuurde hem naar de Odd Fellows. ’Maar we pasten niet bij elkaar’ (Premium) Noordhollands Dagblad, 8 mei 2022. Gearchiveerd op 10 november 2022. ↑ Vrijwilligers serviceclubs gaan overtollig groen in openluchttheater te lijf, na twee uur is de speelvloer weer piekfijn (Premium) Noordhollands Dagblad, 22 mei 2022. Gearchiveerd op 15 december 2022. ↑ Flinke donatie restauratie Dorus Rijkers Noordtopics, 24 december 2010. Gearchiveerd op 15 december 2022. ↑ Het doek is gevallen voor de Helderse vereniging voor Sociale Geschiedenis. ’Inmiddels doen we toch allemaal hetzelfde’ Noordhollands Dagblad, 29 oktober 2022. Gearchiveerd op 14 november 2022. ↑ Spencer en Gretha bouwen kerk uit 1853 om tot woonhuis (video) Regio Noordkop, 6 juli 2022. Gearchiveerd op 11 november 2022. ↑ nos.nl – Hoge hindoetempel in Den Helder, 16 september 2013. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Eerste Herdenkingsstenen Joodse slachtoffers onthuld Den Helder Actueel, 26 september 2018, via archive.org. ↑ Den Helder staat met herdenkingsstenen stil bij vermoorde stadsgenoten en oude synagoge NH Nieuws, 30 oktober 2019. Gearchiveerd op 6 april 2023. ↑ 1992-02: Het ontstaan van Buitenveld dezijpe.nl ↑ Foto’s en gebruiksvoorwerpen uit lang vervlogen tijden in Paviljoen van Toen. Stichting Afgestoft opent museum aan Helderse Borneolaan Noordhollands Dagblad, 10 december 2020. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Groen licht voor agrarisch museum, Noord Topics, 1 maart 2002. Gearchiveerd op 19 augustus 2022. ↑ In beeld: karakteristieke Helderse gebouwen worden sprookjesachtig verlicht NH Nieuws, 16 december 2019. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Kunstenaar Rob Scholte pand Den Helder uit gezet NOS.nl, 17 april 2018. Gearchiveerd op 6 april 2023. ↑ De poppen van Käthe Kruse Digibron, 13 oktober 1995. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ 'Ik lig er nachten wakker van' Rodi Media, 11 april 2013, via archive.org. ↑ Het Helders Politiemuseum Levend Verleden, september 1992, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Overzicht historische instellingen Levend Verleden, maart 1996, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Grondvlak – Solexmuseum weer kerk Digibron, 27 november 2012. Gearchiveerd op 5 april 2023. ↑ De jaren '70 aardvondsten in de watertoren denhelder.online, geraadpleegd 2 april 2022. Gearchiveerd op 19 januari 2022. ↑ De beste bieb ter wereld is een huiskamer in Den Helder De Volkskrant, 28 augustus 2018. Gearchiveerd op 6 april 2023. ↑ Helemaal overdonderd na pakken internationale bibliotheekprijs School 7 Noordhollands Dagblad, 28 augustus 2018. Gearchiveerd op 3 maart 2020. ↑ Minibibliotheken in Den Helder Minibibliotheek.nl, geraadpleegd 3 maart 2020. Gearchiveerd op 3 maart 2020. ↑ Met de stadsdichter op pad Commissie Stadsdichter Den Helder, via docplayer.nl ↑ Poëzieroute 'Met de stadsdichter op pad' in Den Helder Noordhollands Dagblad, 3 mei 2012. Gearchiveerd op 6 april 2023. ↑ School 7/nieuwe bibliotheek Den Helder website Woningstichting Den Helder, via archive.org. ↑ Zicht tot aan de Wieringermeer: Zestig procent van de kopers Over het Wad komt van buiten Den Helder Noordhollands Dagblad, 3 maart 2020. Gearchiveerd op 4 maart 2020. ↑ Draaiorgel ’De Harmonica’ voor Den Helder en regio behouden. ’Vrolijke klanken klinken over de markt’ Noordhollands Dagblad, 26 oktober 2021. Gearchiveerd op 30 januari 2023. ↑ Bioscoop "Tivoli" Heldersche Courant, 18 december 1920, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 5 april 2023. ↑ Naar de bioscoop Levend Verleden, juni 2014, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 5 april 2023. ↑ ECN behaalt eerste prijs voor mooiste ontwerp en tweede prijs voor de snelste WPV in Racing Aeolus ecn.nl, augustus 2008, via archive.org. ↑ Volop animo voor windrace Racing Aeolus in Den Helder Noordhollands Dagblad, 1 juli 2017, via archive.org. ↑ Bekende gezichten op Dag van Muziek Noordhollands Dagblad, 3 juni 2018. ↑ Muziekfeest voor en door heel Den Helder Noordhollands Dagblad (betaalmuur), 23 mei 2019. ↑ Dag van de Muziek is na 1 juni, maar gaat toch niet door Noordhollands Dagblad, 24 maart 2020. Gearchiveerd op 25 maart 2020. ↑ Krabbetukkers huldigen bibliotheek School 7 tot heerlijkheid van Waaienburg Noordhollands Dagblad, 1 maart 2019. Gearchiveerd op 6 maart 2019. ↑ Krabbetukkers vieren al 54 jaar carnaval in Waaienburg Den Helder kust de zee - krant, 2016 editie 12, via Issuu. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Amsterdamse courant 27 april 1802, via Delpher. ↑ De Helderse kermis tot 1939, Levend Verleden, december 2008, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 6 april 2023. ↑ Laatste 'zomerkermisdag': 'We rijden met een brede glimlach uit Den Helder weg', NH Nieuws, 11 juli 2021. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Dorper Kermis 2021 is ook een succes naast De Riepel; Geen spuitvoetbal, zondagochtend wel katknuppelen, Noordhollands Dagblad, 21 augustus 2021. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Kermis Den Helder Willemsoord 2007 Julian Faber, 2 december 2019, YouTube.com. Gearchiveerd op 14 april 2023. ↑ 2009 13 mrt voorjaars kermis op Willemsoord te Den Helder Rene de Man, 20 maart 2009, YouTube.com. Gearchiveerd op 25 mei 2023. ↑ Tijdens Paasweekend kermis op Willemsoord Den Helder Actueel, 20 maart 2016, via archive.org. ↑ Experiment: eerste voorjaarskermis aan de Bremstraat in Den Helder Noordhollands Dagblad, 3 mei 2022. Gearchiveerd op 6 april 2023. ↑ Den Helder op Zondag wordt Helders Nieuwsblad Website gemeente Den Helder, 18 juni 2020, via archive.org. ↑ Jubileum uitgave 30 jaar Den Helder op Zondag Den Helder op zondag, 12 november 2018, via Issuu. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Nederland, Helder Alkmaarsche Courant, 6 april 1894, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Een van de eerder te Den Helder verschenen nieuwsbladen. Levend Verleden, november 1988, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ [1] 't Vliegend Blaadje, 1 april 1914, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Oude kranten in de wereld, in Nederland en in Den Helder, Den Helder Levend Verleden, december 1998, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 5 april 2023. ↑ Barneveldse Krant.nl BDUmedia neemt 47 kranten over, 24 maart 2017. ↑ Rechtbank spreekt faillissement uit over Alkmaarse BV BDU. Vijftien lokale titels verdwijnen Noordhollands Dagblad, 17 september 2019. Gearchiveerd op 22 september 2020. ↑ Zendmachtiging verleend aan Regio Noordkop Regio Noordkop, 30 december 2022. Gearchiveerd op 30 januari 2023. ↑ Den Helder Actueel stopt er mee. ’Het was de laatste jaren niet meer wat het was’, zegt hoofdredacteur Ronald Boutkan Noordhollands Dagblad, 31 januari 2021. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Arbeidsdeelname Website gemeente Den Helder, geraadpleegd 2 maart 2021. Gearchiveerd op 5 april 2023. ↑ Banen en vestigingen Website gemeente Den Helder, geraadpleegd 2 maart 2021. Gearchiveerd op 5 april 2023. ↑ Nieuwe naam voor Scheepswerf Visser Binnenvaartkrant, 3 oktober 2011. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Maritiem Vliegkamp De Kooy Website Defensie, geraadpleegd 23 januari 2018. ↑ a b De laatste dag van de Helderse visafslag. Die is vooral onwerkelijk. ’Dit is een drama’ Noordhollands Dagblad, 22 december 2022. Gearchiveerd op 24 december 2022. ↑ Haven Den Helder profiteert van offshore NU.nl, 22 januari 2015. Gearchiveerd op 6 april 2023. ↑ IMARES neemt intrek in Zeevaartschool Den Helder Actueel, 8 december 2014, via archive.org. ↑ Gemeente Den Helder (2013). Aantal toeristische overnachtingen Den Helder 2006-2012 ↑ Den Helder zucht onder leegstand winkels: "Ik vind er niks meer aan hier", NH Nieuws, 6 mei 2016. Gearchiveerd op 6 april 2023. ↑ Overzicht organisaties en verenigingen met Predicaat Hofleverancier koninklijkhuis.nl, december 2019. Gearchiveerd op 20 maart 2023. ↑ Bakkerij Bos failliet. Verhuizing van Spoorstraat naar Beatrixstraat deed bedrijf de das om Noordhollands Dagblad, 4 februari 2020. ↑ Isero koopt Govers mixonline.nl, 22 april 2021. Gearchiveerd op 25 maart 2023. ↑ Hofleveranciers Levend Verleden, maart 1999. Gearchiveerd op 8 februari 2023. ↑ Een geschiedenis van het Helderse stadshart - Jaren 70 Levend Verleden, maart 2004, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 5 april 2023. ↑ Afgestoft 572 - De Juttersmarkt Afgestoft Den Helder, 25 maart 2018. Gearchiveerd op 22 oktober 2021. ↑ De weekmarkt in De Schooten? Dat is nog één kraam, die van oud-marineman Egbert Schoonhoven. Nu vertrekt ook hij, noodgedwongen. (Premium) Noordhollands Dagblad, 27 mei 2020. Gearchiveerd op 16 juli 2020. ↑ Vlag uit! Kofferbakmarkten in Den Helder weer van start Rodi Media, 23 juni 2021. Gearchiveerd op 8 april 2022. ↑ Bouw molen Vinkenterrein Den Helder moet na de zomervakantie van start (Premium) Noordhollands Dagblad, 9 mei 2023. ↑ Bosmanmolen in Mariëndal draait weer Regio Noordkop, 12 september 2019. ↑ Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier koopt twee windturbines in Den Helder Windenergie-nieuws.nl, 10 maart 2023. ↑ Afgestoft naar het KIM denhelder.vandaag.nl, 21 oktober 2014, via archive.org. ↑ Rijks Pedagogische Academie te Den Helder: 1933 - 1984 Nationaal Archief. Gearchiveerd op 6 april 2023. ↑ Den Helder behoudt zijn HBO-opleiding Olie & Gas fluxenergie.nl, 30 juli 2015. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Nieuwe minor Maritime maintenance: Wind farms Inholland.nl, 24 juni 2016. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Vonk is per 1 augustus de nieuwe naam van Clusius College en ROC Kop van Noord-Holland Regio Noordkop, 10 januari 2022. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Missie en visie de-pijler.nl, geraadpleegd 3 mei 2020. Gearchiveerd op 24 september 2020. ↑ De Spinaker: Missie en visie, geraadpleegd 5 maart 2022 ↑ Triade kunsteducatie Ontdek Den Helder, via archive.org. ↑ Informatiemiddag Helderse Volksuniversiteit Regio Noordkop, 12 augustus 2021. Gearchiveerd op 6 april 2023. ↑ NUT - Departement Den Helder geraadpleegd 10 november 2022. Gearchiveerd op 10 november 2022. ↑ MCA en Gemini verder als Noordwest Ziekenhuisgroep Noordhollands Dagblad, 6 oktober 2015, via archive.org. ↑ Over de GGD Hollands Noorden ggdhollandsnoorden.nl ↑ Schrijnwerkersweg 12 op Google Street View. ↑ Proef met zorgambulance voor vervoer van niet-spoedeisende patiënten uit ziekenhuizen in Alkmaar en Den Helder wordt verlengd (Premium) Noordhollands Dagblad, 22 januari 2020. Gearchiveerd op 6 april 2023. ↑ Vondst Romeinse munten Levend Verleden, maart 1998, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ De wapenvondst op zolder Levend Verleden, juni 1993, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 6 april 2023. ↑ Brandweer Den Helder verhuist binnenkort naar Bastiondreef - Open dag 21 april NoordTopics, 1 maart 2007. Gearchiveerd op 5 april 2023. ↑ Brandweerkorpsen in Den Helder gaan nauwer samenwerken NH Nieuws, 23 april 2013. ↑ Basketbalbolwerk Den Helder na jaren weer tot leven gewekt NRC, 14 januari 2013. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ De Jutter wandelt al 90 jaar aan één stuk door. En dan kan je zomaar 1000 medailles hebben en 35.000 wandelkilometers in je boekje hebben staan (premium) Noordhollands Dagblad, 4 oktober 2022. Gearchiveerd op 11 maart 2023. ↑ Geschiedenis Badmintonvereniging Dorus Rijkers via yumpu.com. Gearchiveerd op 11 november 2022. ↑ Honderden kitesurfers hebben wind stevig in de vlieger. Bijna zes ton opgehaald voor Hartstichting met tocht naar Den Helder Noordhollands Dagblad, 30 september 2021. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ WielerRonde van Julianadorp zoekt versterking Rodi.nl, 15 februari 2017. ↑ De laatste rit met honderden Friese paarden op het strand van Julianadorp en Den Helder. ’Ik krijg altijd kippenvel als we van start gaan’ (Premium) Noordhollands Dagblad, 15 oktober 2023. ↑ Sportgala in Schagen voor wethouder Kruit niet uitgesloten mits er draagvlak is en voldoende financiële basis Noordhollands Dagblad, 23 augustus 2019. Gearchiveerd op 11 maart 2023. ↑ Sportgala Den Helder is lange traditie. Schagen toe aan tweede editie en Hollands Kroon nog in wachtkamer (premium) Noordhollands Dagblad, 18 januari 2023. Gearchiveerd op 11 maart 2023. ↑ Den Helder: 'Maak driebaansweg van N9 voor betere bereikbaarheid van de stad' NH Nieuws, 12 juli 2019. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Nieuwe verbinding N77: hoge kosten, geringe tijdwinst Regio Noordkop, 10 juli 2020. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Straks lekker doorrijden op de N250 in Den Helder? De weg naar Texel krijgt eind dit jaar ’slimme verkeerslichten’ Noordhollands Dagblad, 8 juli 2020. ↑ Fietsvisie - Den Helder Fietsstad Gemeente Den Helder, mei 2020, via fietsersbond.nl. ↑ Aanleg Noordhollands Kanaal getuigde van durf en energie - Zeeslepers Levend Verleden, december 1990. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ De Morgen, september 2014, pagina 15 Helderse vereniging voor sociale geschiedenis. Gearchiveerd op 5 april 2023. ↑ De bestuurlijke historie van Den Helder tot en met de Franse tijd West-Frieslands Oud en Nieuw, 1963, blz. 82-93. ↑ In Den Helder speelt iedereen op de man NRC, 6 oktober 2005. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Hulman legt zich neer bij ontslag Het Parool, 26 februari 2009. Gearchiveerd op 1 april 2019. ↑ Bonje binnen Trots, wethouder Walgering stapt op (UPDATE) Noordhollands Dagblad, 24 augustus 2010. Gearchiveerd op 25 maart 2018. ↑ Wethouder Den Helder weg na ongepaste berichten NOS.nl, 2 juni 2015. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Wethouder Kuipers overleeft motie van wantrouwen Noordhollands Dagblad, 6 september 2017. Gearchiveerd op 13 maart 2018. ↑ Wethouder Kuipers van Den Helder stapt op Noordhollands Dagblad, 12 maart 2018. Gearchiveerd op 13 maart 2018. ↑ Wethouder Chris de Koning (D66) stapt op na forse kritiek. Helderse gemeenteraad ontevreden over zijn functioneren Noordhollands Dagblad, 11 januari 2023. Gearchiveerd op 16 januari 2023. ↑ Bestuurscrisis in Den Helder. Coalitie struikelt over de benoeming van wethouderskandidaat Remco Duijnker (Premium), Noordhollands Dagblad, 23 april 2024. ↑ Het rechthuis - raadhuis van Huisduinen Levend Verleden, maart 2014, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Helderse jaren 1851 t/m 1875 Levend Verleden, maart 1998, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 6 april 2023. ↑ Gemeente tekent tijdelijk huurcontract voor Kerkgracht 1 Den Helder Actueel, 7 mei 2019, via archive.org. ↑ Historisch besluit voor toekomst Den Helder. Levend Verleden, december 2005, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 6 april 2023. ↑ Geld voor renovatie Helders stadhuis Noordhollands Dagblad, 16 oktober 2017. ↑ ’Huh, alles doet het’ in stadhuis Den Helder (Premium) Noordhollands Dagblad, 3 augustus 2018. ↑ Stadhuis op Willemsoord officieel geopend (video) Regio Noordkop, 28 september 2023. ↑ Alle wethouders krijgen groen licht van de gemeenteraad van Den Helder, oppositie stelt zich positief op Noordhollands Dagblad, 29 augustus 2022. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Samenstelling college B en W, Gemeente Den Helder, geraadpleegd 3 september 2022. Gearchiveerd op 29 september 2022. ↑ Gemeenteraadsverkiezingen – 1982 t/m 2018, Noord-Holland nlverkiezingen.nl. Gearchiveerd op 3 april 2023. ↑ Verkiezingsuitslagen NOS.nl, 17 maart 2022. Gearchiveerd op 31 maart 2023. ↑ Afsplitsing SP in raad Den Helder NRC, 23 maart 2006. Gearchiveerd op 6 april 2023. ↑ Beter voor Den Helder nieuwe fractie in gemeenteraad Den Helder Actueel, 23 oktober 2015, via archive.org. ↑ Helderse gemeenteraad weer een fractie rijker Den Helder Actueel, 9 januari 2018, via archive.org. ↑ Mirjam Dijk verlaat Helderse fractie VVD Noordhollands Dagblad, 9 februari 2020. Gearchiveerd op 10 februari 2020. ↑ PVV verliest een zetel in de Helderse gemeenteraad. Leo van Esdonk stapt over naar Behoorlijk Bestuur Noordhollands Dagblad, 27 juli 2020. Gearchiveerd op 29 juli 2020. ↑ Seniorenpartij zet Kees Bazen uit de fractie (update) Regio Noordkop, 22 april 2022. Gearchiveerd op 25 maart 2023. ↑ Drie raadsleden van Behoorlijk Bestuur splitsen zich af Regio Noordkop, 13 juli 2022. Gearchiveerd op 27 maart 2023. ↑ Fractie Bazen en Samen Actief Senioren fuseren. Ze gaan in Den Helder verder als tweemansfractie Samen Actief Noordhollands Dagblad, 12 januari 2023. Gearchiveerd op 16 januari 2023. ↑ Binnen vier jaar bouw ten oosten van Julianadorp NoordTopics, 11 april 2002. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Hedendaagse Historische Voorvallen Levend Verleden, december 2005, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Hedendaagse Historische Voorvallen Levend Verleden, september 2006, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 5 april 2023. ↑ Nieuwe coalitie in Den Helder rond NoordTopics, 21 april 2010. Gearchiveerd op 20 mei 2022. ↑ Coalitie Den Helder is rond, dinsdag presentatie Noordhollands Dagblad, 14 juni 2014, via archive.org. ↑ Bespreking coalitieakkoord en installatie nieuwe wethouders live op LOS Den Helder Actueel, 4 oktober 2015, via archive.org. ↑ Coalitie gaat nog even door na vertrek VVD Den Helder Actueel, 4 oktober 2017, via archive.org. ↑ Mirjam Dijk (ex VVD) zelfstandig verder in Den Helder. Zij is niet welkom bij andere coalitiefracties (Premium) Noordhollands Dagblad, 12 februari 2020. Gearchiveerd op 13 februari 2020. ↑ Seniorenpartij Den Helder stapt uit coalitie, vertrouwen in wethouder opgezegd Noordhollands Dagblad, 28 mei 2020. Gearchiveerd op 7 april 2023. ↑ Coalitieakkoord 2022 – 2026 ‘Samenwerken in vertrouwen, aan vertrouwen’ (pdf) Website gemeente Den Helder, geraadpleegd 3 september 2022. Gearchiveerd op 29 september 2022. ↑ Uitslag TK2023: PVV ook in de Noordkop de grootste Regio Noordkop, 23 november 2023. ↑ Provinciale Staten verkiezingen, uitslagen per jaar allecijfers.nl, geraadpleegd 23 november 2023. ↑ Deze Noordkoppers gaan (mogelijk) de provinciale politiek in NH, 16 maart 2023. ↑ Europees Parlement verkiezingen, uitslagen per jaar allecijfers.nl, geraadpleegd 23 november 2023. ↑ Waterschapsverkiezingen, uitslagen per jaar allecijfers.nl, geraadpleegd 23 november 2023. ↑ Nationaal referendum 1 juni 2005 - Den Helder verkiezingsuitslagen.nl, geraadpleegd 23 november 2023. ↑ Vlaggen maken opwachting in Helderse raadzaal Den Helder Actueel, 20 november 2017, via archive.org. ↑ De nieuwe huisstijl van de gemeente Den Helder Actueel, 28 november 2018, via archive.org. ↑ Gemeentegids Den Helder 2004 via archive.org. ↑ Nieuwe website voor gemeente Den Helder Den Helder Actueel, 10 februari 2016, via archive.org. ↑ Website gemeente Den Helder via Archive.org, 26 september 2002. ↑ Den Helder kust de zee Bureau Buhrs, geraadpleegd 19 november 2023. ↑ Den Helder Kust de Zee ook op briefpapier Noordhollands Dagblad, 21 juni 2012. ↑ Facebookbericht Citymarketing Den Helder 4 december 2020.

Dit artikel is op 14 juni 2018 in deze versie opgenomen in de etalage.