Arendonk

Arendonk

Gemeente in België
(Details) (Details)
Geografie
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Antwerpen
Arrondissement	Turnhout
Oppervlakte – Onbebouwd – Woongebied – Andere	55,15 km² (2021) 77,87% 7,39% 14,75%
Coördinaten	51° 19' NB, 5° 5' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners – Mannen – Vrouwen – Bevolkingsdichtheid	13.344 (01/01/2023) 50,15% 49,85% 241,95 inw./km²
Leeftijdsopbouw 0-17 jaar 18-64 jaar 65 jaar en ouder	(01/01/2023) 19,25% 60,33% 20,41%
Buitenlanders	16,06% (01/01/2022)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Kristof Hendrickx (N-VA)
Bestuur	N-VA, CD&V
Zetels N-VA CD&V Vooruit-Groen Arendonk Positief Vlaams Belang	23 10 6 3 2 2
Economie
Gemiddeld inkomen	19.525 euro/inw. (2020)
Werkloosheidsgraad	5,6% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode 2370	Deelgemeente Arendonk
Zonenummer	014
NIS-code	13001
Politiezone	Kempen N-O
Hulpverleningszone	Taxandria
Website	www.arendonk.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Turnhout in de provincie Antwerpen
Portaal    België

Arendonk is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen. Arendonk is de hoofdplaats van het kieskanton en het gerechtelijk kanton Arendonk.

Toponymie

Doorheen de eeuwen kwam Arendonk in de archieven voor als Arendoncq, Arendonc en Arendonck. De toponiem Arendonk bevat de twee woorddelen Aren- en donk.

• Aren-, afgeleid van a in de betekenis van stromend water.
• Het woord donk slaat op hooggelegen land nabij laagten en water.

De naam Arendonk betekent dus hoger gelegen land tussen aren, kleine riviertjes die naar de Wamp vloeien.^[1]

Geschiedenis

In 1212 ontving Arendonk de stadsrechten van Hendrik I, Hertog van Brabant. In het ancien régime hoorde Arendonk bij het hertogdom Brabant, meer bepaald bij het Land van Turnhout. Vanaf de 17e eeuw was Arendonk een afzonderlijke heerlijkheid.

In de middeleeuwen stond Arendonk bekend om de valkerij. Het vangen en africhten van roofvogels was een specialiteit waarvoor de vrijheid bij veel vorstenhuizen bekend stond. Toen in 1460 toestemming gegeven werd om linnen- en tijkweverijen op te richten brachten deze grote welstand onder de bevolking. Tot 1800 bezat de tijkweversgilde een eigen verkoophal te Antwerpen. In de 19e eeuw kwam de sigarenindustrie op en in de hoogdagen werden door ruim vijftien fabrikanten jaarlijks zo’n 30 miljoen sigaren vervaardigd.^[2]

Tweede Wereldoorlog

De gemeente werd rond 20 mei 1940 bezet door het Duitse leger en bevrijd op 8 september 1944.

Geografie

Kernen

De verschillende historische woonkernen zijn grotendeels aan elkaar gegroeid. Toch zijn naast het centrum van Arendonk nog gehuchten te onderscheiden zoals de Voorheide (of de "Vraai"), den Berendonk, den Heikant, de Huiskes en den Broekkant. De Voorheide heeft een eigen parochie met een rooms-katholieke kerk. Buurtschap De Lusthoven heeft een eigen kapel die als hulpkerk in gebruik is.

Arendonk is in 1976 niet gefusioneerd met buurgemeenten, waardoor het geen deelgemeenten heeft.

Straatnamen

Arendonk heeft een aantal merkwaardige straatnamen, waaronder Bellekens, Rode Del, Saren, Voorhoofd en Zoenbraak.

Aangrenzende gemeenten

Aangrenzende gemeenten
Ravels
Oud-Turnhout				Reusel-De Mierden (NL)
		Retie		Mol

Bezienswaardigheden

• "Den telowerelè'er" (de bordenlikker) is een klein monument vernoemd naar de bijnaam van de Arendonkenaars. Het ligt nabij de Toremansmolen, een andere bezienswaardigheid in het dorp.
• De neogotische Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Jobkerk aan de Vrijheid.^[3]
• De sobere laat-barokke Kapel van de Wampenberg.^[4]
• Het voormalig klooster Sint-Agnetendal.
• De Berendonkse Hoeve, gebouwd in 1756 en destijds in het bezit van de abdij van Postel.^[5]
• Heemhuis van heemkundige kring 'Als Ice Can' met heem- en sigarenmakersmuseum.
• Het monument ter nagedachtenis van de slachtoffers van beide Wereldoorlogen, op de markt.
• De beeldentuin Karel I, achter de kunstacademie.

Natuur en landschap

Arendonk ligt in de Noorderkempen op een hoogte van 20 à 30 meter, aflopend naar het zuiden. De belangrijkste waterloop is de Wamp, die in zuidwestelijke richting naar de Kleine Nete stroomt. Ten noordoosten ligt het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten.

In de omgeving van Arendonk liggen bossen, resultaat van heide-ontginningen. Het gebied Kwade Putten omvat het bosgebied Hoge Vijvers en enkele landgoederen met tot vijvers uitgegraven voormalige vennen. Verdere natuurgebieden zijn Goorken en Rode Del. Ook het beschermd natuurgebied De Liereman ligt gedeeltelijk in Arendonk.

Demografie

Samenstelling bevolking

De Kempense gemeente telt ruim 13.000 inwoners^[6], waarvan ruim 1440 inwoners met Nederlandse nationaliteit. In totaal zijn er 96 verschillende nationaliteiten in Arendonk, de bewoners van het asielcentrum niet meegerekend.

Evolutie van het inwonertal

• Bron:NIS - Opm:1806 t/m 1970=volkstellingen op 31 december; vanaf 1980= inwonertal per 1 januari
• 1977: Gebiedsuitwisseling met Retie (verlies van 26 inwoners)

Inwoners van jaar tot jaar Op 1 januari 1992 tot heden
	Aantal[7]
1992	11.203
1993	11.370
1994	11.366
1995	11.366
1996	11.484
1997	11.578
1998	11.597
1999	11.741
2000	11.805
2001	11.883
2002	11.934
2003	12.040
2004	12.119
2005	12.179
2006	12.215
2007	12.329
2008	12.528
2009	12.679
2010	12.758
2011	12.855
2012	12.894
2013	12.941
2014	12.956
2015	13.053
2016	13.142
2017	13.261
2018	13.281
2019	13.293
2020	13.290
2021	13.207
2022	13.297
2023	13.344

Politiek

Structuur

De gemeente Arendonk ligt in het kieskanton Arendonk en het provinciedistrict Turnhout. Deze maken deel uit van het kiesarrondissement Mechelen-Turnhout en de kieskring Antwerpen.

Arendonk		Supranationaal	Nationaal		Gemeenschap	Gewest	Provincie	Arrondissement	Provinciedistrict	Kanton	Gemeente
Administratief	Niveau	Europese Unie	België		Vlaanderen		Antwerpen	Turnhout			Arendonk
	Bestuur	Europese Commissie	Belgische regering		Vlaamse regering		Deputatie				Gemeentebestuur
	Raad	Europees Parlement	Kamer van volksvertegenwoordigers	Vlaams Parlement			Provincieraad				Gemeenteraad
Kiesomschrijving		Nederlands Kiescollege	Kieskring Antwerpen					Mechelen-Turnhout	Turnhout	Arendonk	Arendonk
Verkiezing		Europese	Federale		Vlaamse		Provincieraads-				Gemeenteraads-

College van burgemeester en schepenen

Naam		Partij	Functie en bevoegdheden
Kristof Hendrickx		N-VA	Burgemeester Algemeen beleid (interne organisatie, HR, IT, kerkraden & begraafplaatsen), veiligheid (politie, brandweer, DGH, noodplanning), burgerlijke stand, vergunningen & handhaving.
Luc Bouwen		CD&V	Eerste schepen Openbare werken, mobiliteit en lokale economie.
An Hermans		N-VA	Tweede schepen Sport, cultuur, erfgoed, toerisme en dierenwelzijn.
Kenny Viskens		N-VA	Derde schepen Financiën, omgeving en duurzaamheid.
Rob Blockx		CD&V	Vierde schepen Jeugd, gezin, kinderopvang, onderwijs en communicatie/PR.
Marina Gijs		N-VA	Vijfde schepen + voorzitter Bijzonder Comité Sociale Dienst Lokaal Sociaal Beleid: ouderenbeleid, volksgezondheid, andersvaliden, buurtwerking, ontwikkelingssamenwerking, wonen en sociale economie.

Geschiedenis

Lijst van burgemeesters

Periode		Burgemeester
	1800 - 1804	Frans Tardie[8]
	1804 - 1815	Jan Frans Wouters[9]
	1815 - 1818	Willem De Vocht
	1818 - 1830	Jan Frans Wouters
	1830 - 1836	Willem De Vocht
	1836 - 1873	Petrus Hubertus Verbist
	1873 - 1893	August Gilles
	1893 - 1914	Jan-Baptist Peeters
	1914 - 1922	Hendrik Maes
	1922 - 1937	Hendrik Lens (KVV)
	1937 - 1939	Frans Borgmans (KVV)
	1939 - 1940	Jan Van Poppel (Kath. Verb.)
	1940	Pieter Blockx[10] (KVV, waarnemend burgemeester)
	1941 - 1944	Jan Goris[11] (Onafhankelijk, oorlogsburgemeester)
	1944 - 1964	Jan Van Poppel[12] (CVP)
	1965 - 1976	Victor Maes (CVP)
	1977 - 1982	Jef Bouwen (CVP)
	1983 - 1989	Karel Van Gool (CVP)
	1989 - 2000	Jef Bouwen (CVP)
	2001 - 2012	Ernest Buijs (CVP / CD&V)
	2013 - heden	Kristof Hendrickx (N-VA)

Legislatuur 1983 - 1988

Volksunie trok naar de kiezer onder de naam GOED (dit stond voor Gemeentebelangen, Openheid, Eerlijkheid, Democratie). Ze behaalden drie verkozenen. SP hield stand en behield haar 7 zetels. De CVP bleef de grootste partij maar verloor haar absolute meerderheid. De partij vormde een coalitie met de liberale PVV. Burgemeester was Karel Van Gool.

Legislatuur 1995 - 2000

Volksunie, SP, PVV en onafhankelijken trokken samen naar de kiezer met de lijst NIEUW.^[13] Burgemeester was Jef Bouwen van de CVP, die met 11 zetels nipt een absolute meerderheid behaalde.

Legislatuur 2019 - 2024

Burgemeester is Kristof Hendrickx (N-VA). Hij leidt een coalitie bestaande uit N-VA en CD&V. Samen vormen ze de meerderheid met 16 op 23 zetels. In januari 2023 maakte CD&V bekend dat het verder gaat onder de naam 'Iedereen 2023'. Men wil hiermee naar eigen zeggen het lokale karakter benadrukken, maar blijft wel officieel een afdeling van CD&V.^[14]

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Partij of kartel		10-10-1976[15]		10-10-1982		9-10-1988		9-10-1994		8-10-2000		8-10-2006[16]		14-10-2012[17]		14-10-2018[18]		13-10-2024
Stemmen / Zetels		%	21	%	21	%	21	%	21	%	21	%	23	%	23	%	23	%	23
	CVP1/ CD&V+N-VAA/ CD&V2/ iedereen 23703	45,931	11	39,251	9	47,31	12	45,11	11	37,11	10	35,05A	10	28,572	7	24,32	6	3
	CD&V+N-VAA / N-VA3/ N-VA+C	-		-		-		-		-				31,203	8	38,53	10	C
	Arendonk Positief1/ N-VA+C	-		-		-		-		-		17,731	4	15,801	3	12,11	2
	Agalev1/ Groen!2/ sp.a-GroenD	-		-		8,761	1	10,061	1	7,171	1	3,912	0	-		14,8D	3
	SP1/ NIEUWB/ sp.a3/ sp.a-GroenD	31,491	7	29,651	7	25,181	5	38,07B	9	23,491	5	22,043	6	16,263	4
	PVV1/ NIEUWB/ VLD2	12,511	2	10,871	2	7,881	1			11,212	2	7,632	1	-		-		-
	VU1/ GOED2/ NIEUWB	8,361	1	15,392	3	10,881	2			-		-		-		-		-
	Vlaams Blok1/ Vlaams Belang2	-		-		-		6,771	0	8,571	1	13,642	2	8,172	1	10,32	2	2
	NN.V.A.	-		-		-		-		12,47	2	-		-		-		-
	AGB	-		4,83	0	-		-		-		-		-		-		-
	BVA	1,71	0	-		-		-		-		-		-		-		-
Totaal stemmen		6611		7144		7660		7917		8129		8172		8365		8674
Opkomst %						96,41		95,29		94,34				93,29		93,9
Blanco en ongeldig %		4,69		5,25		3,88		4,67		4,21		4,2		2,6		2,8

De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes uitgedrukt. De grootste partij is in kleur.

Cultuur

Bijnamen

Een inwoner van Arendonk wordt een Arendonkenaar^[19] genoemd. De bijnaam van de Arendonkenaar is "den telowerelè'er" (de bordenlikker). Naar verluidt likten vroeger de Arendonkenaren hun bord schoon, om niks van het schaarse voedsel verloren te laten gaan.

Evenementen

Sinte Katrinazingen

Driekoningen zingen doet men in tegenstelling tot de buurgemeenten niet in Arendonk. Op 25 november gaan kinderen 's avonds huis aan huis Sinte Katrinazingen, waarbij ze snoep krijgen. De tekst luidt als volgt:

Sinte Katrina, fille fille mina,

een kjeske voor ne cent,

En al wie daar niet over kan,

over een kjeske, over een kjeske voor ne cent.

Laat ons, laat ons,

Ne goeien avond onder ons.

Teljoorlekkersdag

Een hoogdag voor de Arendonkenaren is de Teljoorlekkersdag. Die vindt plaats eind juni op en rond de markt en het plein Deroissart. Het gemeentebestuur en verenigingen organiseren dan een volksfeest met activiteiten voor kinderen en volwassenen. Een van de activiteiten is het leegeten en schoonlikken van een bord rijstpap. Een andere activiteit de laatste jaren is de "Lucky Duck Race", een grote badeendenrace ten voordele voor een lokaal goed doel.

Arendonk Zingt & Swingt

In navolging van het teloor gegane Bemdfestival organiseert de Chiro van Arendonk-Centrum sinds 2001 het gratis popfestival Arendonk Zingt & Swingt op en rond de Bemdweide. Met een gevarieerd programma lokt men jaarlijks zo'n 15 000 bezoekers uit alle leeftijdsklassen. Grote namen waren o.a. Gers Pardoel, De Jeugd van Tegenwoordig, Laura Lynn en Les Truttes. De opbrengst gaat naar het goede doel.

Streekproducten

• De Arendonker Bruin (bruin, 8,5%) en de Arendonker Tripel (goudblond, 8%) van Dorpsbrouwerij Humulus.
• De Keikop Tripel (blond, 8,7%) en de Keikop Saison (goudblond, 6,5%) van Brouwerij De Kassei.
• Arendonks Sigaartje, een boterkoekje gebakken door bakkerij Vanbroekhoven.

Jeugdverenigingen

• Scouts & Gidsen Carpe Diem
• Chiro Sint-Hubertus (jongens)
• Chiro Onze-Lieve-Vrouw van Vreugde (meisjes)
• Chiro De Vraai
• KLJ Arendonk
• Jeugd Rode Kruis Arendonk
• Plussers Arendonk
• Jeugdhuis 't Onkrooid

Mobiliteit

Wegennet

Verschillende gewestwegen doen de gemeente aan. Dit zijn:

• De N118, Geel - Retie - Arendonk - Weelde
• De N139, Oud-Turnhout - Arendonk - Nederlandse N284

In het zuiden van de gemeente loopt de snelweg E34. Deze vormt de grens met buurgemeente Retie.

Openbaar vervoer

Het openbaar vervoer in Arendonk bestaat uit een busnetwerk geëxploiteerd door de Vlaamse Vervoermaatschappij De Lijn. Het netwerk bestaat uit twee reguliere lijnen (430 Reusel - Turnhout - Hoogstraten en 432 Arendonk - Turnhout - Brecht) en acht schoollijnen naar onder andere Geel, Mol, Oud-Turnhout, Poppel en Zondereigen. Alle lijnen bedienen de halte Gemeentehuis op de markt in Arendonk.

Wandelwegen

• Bertel Pegh Pad 9 km
• Hufkenswandeling 6,6 km
• Natuurwandelpad 9 km
• Arendonks Wandelpad 10 km
• Wandelen op Wieltjes 6 km
• Talanderwandeling 14 km - Wandeling van het Jaar 2014

Onderwijs

Kleuter- en lager onderwijs

• Gemeentelijke Basisschool de Stip
• Gemeentelijke Basisschool Voorheide
• Vrije Basisschool Sint-Clara
• GO! basisschool Atlantis

Buitengewoon lager onderwijs

• GO! de 3master - Arendonk

Secundair onderwijs

• Sint-Claracollege (ASO-TSO-BSO)
• CDO Arendonk (Deeltijds onderwijs)

Kunstonderwijs

• Gemeentelijke Academie voor Schone Kunsten
• Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans Turnhout, filiaal Arendonk

Volwassenenonderwijs

• CVO Hoger Instituut der Kempen - Sint-Claracollege

Sport

• het Glossocircuit, een circuit voor rallycross
• Voetbalclub KFC Arendonk Sport (actief in 2de provinciale Antwerpen)
• Sportpark Heikant, waar atletiekclub ARAC en KFC Arendonk Sport gevestigd zijn. Er is tevens een Finse piste, twee beachvolleybalvelden en een visvijver
• Dansstudio Focus
• De Bemdhal met sporthal, gymzaal, squashterreinen en buitenterreinen
• Het gemeentelijk zwembad, sinds 1976 gevestigd aan de Van Eycklaan
• FC Broekkant en tal van kleinere caféploegen spelende in de amateurreeksen
• Rugbyclub Pitbulls, spelende op de terreinen van Postelboer
• Tennisclub De Lusthoven met acht buitenterreinen en drie indoor terreinen
• Okidohal, thuisbasis van basketbalclub Okido en Volleybalclub Arvoc
• Gevechtsportclubs ASV Judo en Okinawa Gojo Ryu Karate
• Sint-Sebastiaansgilde, de oudste vereniging van Arendonk
• Dansschool Baila
• Landelijke Rijvereniging Kempenzonen

Bekende Arendonkenaars

Bekende personen die geboren of woonachtig zijn of waren in Arendonk of een andere significante band met de gemeente hebben:

Zustergemeenten

• Kobern-Gondorf, Duitsland, sinds 1992
• Mont-Saint-Éloi, Frankrijk, sinds 1964

Nabijgelegen kernen

Retie, Zwaneven, Eel, Reusel

Externe links

• Gemeente Arendonk
• Inventaris Onroerend Erfgoed

Bronnen, noten en/of referenties ↑ Beschrijving Arendonk ↑ Coveliers, Lodewijk. Arendonk: een geschiedkundige beschrijving (1937). Hoger Op, Arendonk. ↑ Fiche Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Job; De Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed. Gearchiveerd op 25 juni 2016. ↑ Fiche Kapel in sobere laat-barokstijl; De Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed. Gearchiveerd op 25 juni 2016. ↑ https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/relict/75457 Fiche Berendonkse Hoeve; De Invetaris van het Bouwkundig Erfgoed ↑ www.gva.be Bevolkingsgroei 2016. Gearchiveerd op 5 februari 2017. ↑ https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fstatbel.fgov.be%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Ffiles%2Fdocuments%2Fbevolking%2F5.1%2520Structuur%2520van%2520de%2520bevolking%2FBevolking_per_gemeente.xlsx&wdOrigin=BROWSELINK ↑ Afzetting burgemeester Tardie. Benoeming Wouters tot burgemeester en Gillis tot adjunct van de burgemeester, 1804; Inventaris van het archief van de provincie Antwerpen: Burgemeesters 1798-1970. Gearchiveerd op 24 september 2019. ↑ Ontslag van Wouters als burgemeester. Benoeming G. De Vocht tot burgemeester, 1815; Inventaris van het archief van de provincie Antwerpen: Burgemeesters 1798-1970. Gearchiveerd op 24 september 2019. ↑ Van Gorp, Hendrik. Doei en Despotie, Arendonk in oorlog en bevrijding 1939-1945. Hendrik Van Gorp, Edegem. ↑ Lavrijsen, Karel. Arendonk in de Tweede Wereldoorlog. Als Ice Can, Arendonk. ISBN 9789082781922. ↑ Inhuldiging oud-burgemeester Jan Van Poppel herleeft op YouTube; Het Nieuwsblad; 12 maart 2013. Gearchiveerd op 16 augustus 2016. ↑ Geschiedenis N-VA Arendonk; N-VA Arendonk. Gearchiveerd op 8 oktober 2018. ↑ Jongeren krijgen hun zin: CD&V Arendonk koppelt zich los en gaat door als ‘Iedereen 2370’, Het Nieuwsblad; 22 januari 2023. ↑ 1961-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken. Gearchiveerd op 23 december 2021. ↑ Uitslag gemeenteraadsverkiezingen 2006; Vlaanderenkiest.be. ↑ Uitslag gemeenteraadsverkiezingen 2012; Vlaanderenkiest.be. Gearchiveerd op 29 oktober 2021. ↑ Uitslag gemeenteraadsverkiezingen 2018; Vlaanderenkiest.be. Gearchiveerd op 21 november 2021. ↑ VRTtaal.net - Arendonk ↑ Exclusief interview: Leon Van Gestel; MXMagazine; 21 januari 2017. Gearchiveerd op 13 november 2017. ↑ Mermans stopt: "Topsport en een vaste job combineren lukte niet meer"; Radio 2; 14 juni 2018. Gearchiveerd op 15 juni 2018.