1914

1914
Eeuwen: 19e eeuw · 20e eeuw · 21e eeuw
Decennia: 1900-1909 · 1910-1919 · 1920-1929
Jaren: << · < · 1913 · 1914 · 1915 · > · >>
Maanden: jan · feb · mrt · apr · mei · jun
jul · aug · sep · okt · nov · dec
Jaartelling in verschillende culturen
Ab urbe condita: 2667 MMDCLXVII
Armeense jaartelling: 1363 – 1364
ԹՎ ՌՅԿԳ – ՌՅԿԴ
Chinese jaartelling: 4610 – 4611
庚丑 – 辛寅
Christelijke jaartelling: 1914 MCMXIV
Ethiopische jaartelling: 1906 – 1907
Hebreeuwse jaartelling: 5674 – 5675
Hindoekalenders:
- Vikram Samvat 1969 – 1970
- Shaka Samvat 1836 – 1837
- Kali yuga 5015 – 5016
Iraanse jaartelling: 1292 – 1293
۱۲۹۲ – ۱۲۹۳
Islamitische jaartelling: 1332 – 1333
١٣٣٣ – ١٣٣٢
Maçonnieke jaartelling: 5913 – 5914
1914 naar onderwerp
Lijst van landen
Atlantisch orkaanseizoen
Auto's
Film
Sport (categorie)
Juliaanse kalender van 1914
Gregoriaanse kalender van 1914
Cover van Vanity Fair magazine, editie van juni 1914.

1914 is een jaartal volgens de christelijke jaartelling.

Gebeurtenissen

januari
februari
  • 8 - De Duitser Karl Ingold vestigt met zijn dubbeldekker een wereldrecord vliegduur: 16 uur en 20 minuten.
  • 9 - Charlie Chaplin introduceert zijn typetje The Tramp in de stomme film Mabel's Strange Predicament.
  • 14 - Southampton - De RMS Britannic wordt te water gelaten met 48.158 brt, nog iets groter dan de Titanic (46 328 brt), in de vaart genomen.
maart
  • 10 - (Italië) - Met het aftreden van de liberale minister-president Giovanni Giolitti eindigt de hervormingsperiode die begon in 1903. Deze leidde onder meer tot grote economische en industriële vooruitgang.
  • 10 - Een dag nadat in Londen Emeline Pankhurst weer eens is gearresteerd, vernielt de Canadese suffragette Mary Richardson in de National Gallery het schilderij Venus voor de spiegel van Velázquez.
  • 16 - De Oostenrijkse minister-president Karl von Stürgkh ontbindt het parlement, de Rijksraad, en regeert verder per decreet.
  • 25 - De sociaaldemocraat Floor Wibaut wordt gekozen tot wethouder volkshuisvesting van Amsterdam.
  • 28 - Eerste Belgische radio-uitzending.
  • 31 - Ferdinand von Zeppelin bewijst met een nieuw wereld-hoogterecord van 3065 meter het prestatievermogen van zijn luchtschepen.
april
  • 14 - De jeugdige Mexicaanse piloot Gustavo Salinas stijgt met een vliegtuig op om enige zelfgemaakte bommen te laten vallen op het oorlogsschip Cañonero Guerrero in de Golf van Californië. Daar dit schip uiteraard geen luchtafweer heeft, wordt het gedwongen zich terug te trekken. Het is de eerste luchtaanval in de geschiedenis.
  • 15 - De grootste drijvende kraan ter wereld, met een hefvermogen van 250 ton, komt in Wilhelmshaven in bedrijf.
  • 15 - (Duitsland) - Hermann Hesse publiceert zijn roman Rosshalde.
  • 16 - Charlie Chaplin maakt zijn eerste avondvullende film (Tillies mislukte romance) bij Mack Sennett.
  • 20 - De staking van mijnwerkers in Colorado leidt tot het Bloedbad van Ludlow waar in totaal 25 mensen bij omkomen.
  • 21 - (Mexico) - Eenheden van de Amerikaanse marine bezetten de havenstad Veracruz. Op de achtergrond speelt de Amerikaanse interesse in de exploitatie van de Mexicaanse olievelden een rol.
  • april - De vredespartijen, radicalen en socialisten winnen de verkiezingen in Frankrijk.
mei
  • 2 - (VS) - De Amerikaan Edward Beeson verbetert in Berkeley het wereldrecord hoogspringen met een sprong over 2,02 meter.
  • 19 - De wet Poullet introduceert de leerplicht voor alle kinderen tussen 6 en 12 jaar in België en stipuleert dat de leeftijdsgrens zal verhoogd worden tot 13 en vervolgens 14 jaar. Tevens wordt het Medisch Schooltoezicht opgericht, om de kritiek tegen te gaan dat een (verplichte) concentratie van kinderen tot ongezonde situaties zal leiden.
  • 29 - Het Canadese passagiersschip s.s. Empress of Ireland zinkt na aanvaring in de Saint Laurens Seaway. 1024 opvarenden komen om het leven.
  • Henk Sneevliet richt de Indische Sociaal-Democratische Vereeniging op.
juni
juli
augustus
De Duitse troepen in Blankenberge
  • 1 - Per ultimatum eist Duitsland dat Rusland zijn mobilisatie ongedaan maakt.
  • 1 - 12.00 uur; Rusland geeft geen gehoor aan het Duitse ultimatum. Frankrijk verwerpt noch aanvaardt de Duitse eis tot neutraliteit.
  • 1 - 16.00 uur; Frankrijk mobiliseert.
  • 1 - 17.00 uur; Duitse oorlogsverklaring aan Rusland.
  • 1 - 19.00 uur; Duitsland kondigt algemene mobilisatie af.
  • 1 - Duitsland valt Luxemburg binnen.
  • 2 - Koning Albert neemt het opperbevel over het Belgische leger op zich.
  • 2 - Duitsland eist van België vrije doorgang om, zoals werd gesteld, een Franse inval te verhinderen.
  • 3 - Om 18.30 verklaart Duitsland Frankrijk de oorlog.
  • 3 - België verwerpt het Duits ultimatum.
  • 3 - Het Verenigd Koninkrijk mobiliseert en verklaart het schenden van de Belgische neutraliteit als een casus belli te beschouwen.
  • 3 - (Italië) - De regering in Rome verklaart zich neutraal en weigert aan de oorlog te gaan deelnemen aan de zijde van de andere partners in het Drievoudig Verbond, Duitsland en Oostenrijk-Hongarije.
  • 3 - Het Ottomaanse Rijk legt mijnen in de Dardanellen, hoewel het (nog) niet aan de oorlog deelneemt.
  • 4 - De Duitse opmars door België tijdens de Eerste Wereldoorlog begint met een slingerbeweging via het noorden, het Schlieffenplan.
  • 4 - Het Verenigd Koninkrijk verklaart de oorlog aan Duitsland.
  • 4 - Zweden verklaart zich neutraal in de uitbrekende Europese oorlog.
  • 5 - Het Duitse Rijk begint zijn aanval op Luik en de omliggende forten.
  • 6 - Oostenrijk-Hongarije verklaart de oorlog aan Rusland.
  • 6 - Servië verklaart Duitsland de oorlog.
  • 6 - Franse koloniale troepen vallen Duits Togoland binnen, een week later gevolgd door de Britten.
  • 7 - Russische troepen vallen Oost-Pruisen binnen.
  • 7 - De Duitsers trekken Luik binnen.
  • 7 - Britse en Franse troepen trekken Togoland binnen en bezetten het.
  • 8 - De Fransen vallen Duitsland aan en bezetten Mulhouse.
  • 8 - Zweden en Noorwegen garanderen elkaars neutraliteit.
  • 9 - De Duitsers gaan in de tegenaanval en veroveren Cernay.
  • 10 - De Duitsers heroveren Mulhouse.
  • 12 - In de Slag der Zilveren Helmen behaalt het Belgische leger een overwinning op de Duitsers.
  • 12 - Het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk verklaren de oorlog aan Oostenrijk-Hongarije.
  • 12 - Aan de Coolsingel wordt de eerste paal geslagen voor het nieuwe Stadhuis van Rotterdam.
  • 12 - Het leger van Oostenrijk-Hongarije valt Servië binnen.
  • 12 - De eerste Britse troepen landen in Frankrijk.
  • 12 - De Britten en Franse richten zeeblokkades op langs de Duitse en Oostenrijkse kust.
  • 14 - In Mexico wordt in de Verdragen van Teoloyucan de overdracht van de macht geregeld door interim-president Carvajal aan de opstandelingenleider Carranza. Het Federaal Leger, een van de strijdende partijen in de Mexicaanse burgeroorlog, wordt ontbonden.
  • 15 - (Panama) - Na een bouwtijd van 30 jaar kan de scheepvaart het 81,6 km lange Panamakanaal in gebruik nemen. Het Amerikaanse stoomschip Ancona vaart als eerste door het kanaal.
  • 16 - (Begin van de) Slag bij Cer, waarbij de Serviërs de Oostenrijkers vernietigend verslaan.
  • 17 - De Duitsers onder generaal Hermann von François gaan in de aanval tegen Rusland.
  • 18 - Begin Russische aanval op Galicië.
  • 20 - Duitse troepen bezetten Brussel.
  • 20 - Slag bij Gumbinnen: De Russen verslaan de Duitsers, die zich met zware verliezen moeten terugtrekken. De Duitsers trekken zich ver terug, en ontruimen Oost-Pruisen.
  • 22 - Op één dag sneuvelen 27.000 Franse soldaten in diverse mislukte offensieven.
  • 23 - Na het uitschakelen van de Franse weerstand executeren de Duitsers in totaal 674 inwoners van Dinant. onder wie 26 mannen tussen 65 en 75 jaar, 76 vrouwen, en 37 kinderen.
  • 23 - Slag bij Bergen: Voor het eerst in de oorlog staan Duitse en Britse troepen tegenover elkaar. Aanvankelijk weten de Britten een numerieke Duitse overmacht tegen te houden, maar de komst van Duitse artillerie doet de slag in hun voordeel omslaan en de Britten moeten zich terugtrekken.
  • 23 - Japan verklaart Duitsland de oorlog.
  • 24 - Alle Oostenrijkse troepen hebben zich uit Servië teruggetrokken.
  • 24 - Vliegende maandag: duizenden Vlamingen slaan op de vlucht op het gerucht, dat Belgische mannen door de oprukkende Duitsers als schild worden gebruikt.
  • 25 - Duitse Uhlanen richten bloedbad aan onder burgerbevolking te Zemst.
  • 25-29 - Duitse troepen richten een bloedbad aan onder de bevolking van Leuven en verwoesten de stad.
  • 26 - Instelling van het Keizerlijk Duits Algemeen Gouvernement België voor België, gevestigd in het Koninklijk Paleis van Brussel.
  • 26 - De Britten en Fransen veroveren de Duitse kolonie Togoland.
  • 28 - De Slag bij Helgoland is de eerste zeeslag van de Eerste Wereldoorlog. De Britten verslaan de Duitsers, en drie Duitse kruisers worden gezonken.
  • 29 - Nieuw-Zeeland bezet Duits Samoa en het radiostation aldaar.
  • 30 - Duitsland verslaat Rusland in de slag bij Tannenberg.
september
  • 2 - Japan begint een beleg van Tsingtao, de Duitse kolonie in China.
  • 3 - Als opvolger voor de overleden paus Pius X wordt markies Giacomo della Chiesa benoemd als paus Benedictus XV.
  • 3 - De Russen veroveren Lemberg.
  • 5 - Begin van de Eerste Slag bij de Marne waarin de Britten en Fransen proberen de Duitse opmars tot staan te brengen.
  • 7-14: Eerste Slag bij de Mazurische Meren: De Duitsers verslaan de Russen, die teruggedreven worden naar hun eigen grondgebied.
  • 9 - Het wonder van de Marne: De Britten en Fransen winnen de Slag bij de Marne, en de Duitsers beginnen met een terugtrekking.
  • 11 - Na ruim twee weken van gevechten, bekend als de Slag bij Lemberg, valt Lemberg in Russische handen.
  • 12-15 - Eerste Slag bij de Aisne - De Duitsers beëindigen hun terugtrekking bij de Aisne en graven zich in. De Fransen en Britten vallen aan, maar geen van beide partijen boekt een overwinning. Ook de geallieerden graven zich in, en de loopgravenoorlog en de Race naar de Zee beginnen.
  • 14 - Helmuth von Moltke neemt ontslag als stafchef van het Duitse leger. Hij wordt opgevolgd door Erich von Falkenhayn.
  • 18 - De Government of Ireland Act stelt een eigen parlement in voor Ierland met verregaande bevoegdheden. Tegelijk wordt echter ook de Suspensory Act van kracht, die de daadwerkelijke implementatie van de wet uitstelt tot na het einde van de oorlog.
  • 22 - Drie Britse pantserkruisers (Aboukir, Hogue en Cressy) worden binnen anderhalf uur getorpedeerd door een Duitse onderzeeër. Hierbij komen 1459 mensen om het leven.
  • 26 - De Russen beginnen het beleg van het stadsfort Przemysl.
  • 26 - Troepen van Duits Zuidwest-Afrika verslaan een numeriek veel sterker Zuid-Afrikaans leger in de Slag bij Sandfontein.
  • 28 - Begin van het Beleg van Antwerpen (1914), dat eindigde op 9 oktober.
oktober
  • 1 - De filmpionier Oskar Messter vertoont in Berlijn het eerste weekjournaal.
  • 1 tot 6 - Het offensief van het Duitse Zesde Leger wordt ten noorden van de Somme tegengehouden door de Fransen onder leiding van generaal Ferdinand Foch.
  • 4 - Het centrum van Lanaken wordt door de Duitsers in brand gestoken, deels als vergelding voor het verzet van een Belgische vrijwilligersgroep onder leiding van burgemeester Edgard de Caritat de Peruzzis.
  • 4 - Een groep van 93 vooraanstaande Duitse intellectuelen publiceert de Aufruf an die Kulturwelt, waarin Duitse schuld aan het uitbreken van de oorlog en Duitse oorlogsmisdaden worden ontkend.
  • 9 - Antwerpen valt in handen van de Duitsers.
  • 10 - De Nederlandse minister van Oorlog besluit tot het inrichten van interneringskampen, om gevluchte militairen uit de oorlogvoerende landen te kunnen opvangen volgens de richtlijnen voor neutrale staten van de Haagse Conventie.
  • 12 - Gent valt in Duitse handen.
  • 12 - De Duitsers bereiken Warschau, op dit moment hun belangrijkste doel in het oosten, maar kunnen de stad niet innemen.
  • 13 - Rijsel valt in Duitse handen.
  • 14 - Brugge valt in Duitse handen.
  • 18 - Met de Slag om de IJzer en om Ieper komt er eind aan de Race naar de Zee en begint de loopgravenoorlog.
  • 20 - Begin van de Eerste Slag om Ieper die zal eindigen op 22 november
  • 20 tot 22 - Lombardsijde is het toneel van zware gevechten. Het dorp wordt vernield en door de Duitsers ingenomen, maar ondanks de numerieke meerderheid van de Duitsers, slaagt het 9de-Linieregiment er in om Lombardsijde te heroveren.
  • 25 - Koning Albert I besluit tot inundatie van de IJzervlakte, waardoor een Duitse doorbraak in de Slag om de IJzer wordt voorkomen.
  • 27 - Brits-Indische troepen voorkomen een Duitse doorbraak bij Neuve-Chapelle.
  • 29 - De Turkse vloot, die nu onder leiding staat van de Duitse vice-admiraal Wilhelm Souchon, beschiet de Russische havens van Odessa, Sebastopol en Theodosia. Daarmee doet het Ottomaanse rijk zijn intrede in de oorlog.
  • 29 - Na enkele vergeefse pogingen om het gebied tussen Nieuwpoort - Diksmuide en de IJzer onder water te zetten, zetten de schipper Hendrik Geeraert en de kapitein van het Belgische opperbevel Fernand Umé de grote overlaat van de Noordvaart in de Ganzepoot open.
  • 31 - De Duitsers veroveren Geluveld, maar het dorp wordt later op dezelfde dag door de Britten heroverd.
november
  • 1 - Rusland verklaart het Ottomaanse Rijk de oorlog.
  • 1 - Slag bij Coronel: De Duitse vloot verslaat de Britse bij de kust van Chili.
  • 2 - Russische troepen vallen het Ottomaanse Rijk binnen, het Bergmannoffensief.
  • 3 - Een groot interneringskamp wordt bij Zeist uit de grond gestampt, op grondgebied van de gemeente Soest, voor Belgische militaire oorlogsvluchtelingen.
  • 3 - De Britten en Fransen bombarderen de Dardanellen, hoewel ze nog niet officieel de oorlog hebben verklaard aan het Ottomaanse Rijk.
  • 3-5 - Slag bij Tanga: De Duitsers in Duits Oost-Afrika verslaan een grote Britse overmacht.
  • 5 - Met de Oorlog in de Zwarte Zee verklaart het Ottomaanse Rijk de oorlog aan de Triple Entente. Als represaille annexeert het Verenigd Koninkrijk, Cyprus, dat het al decennia in bezit heeft, maar dat formeel nog Ottomaans gebied is.
  • 6 - De Oostenrijkers vallen opnieuw Servië binnen.
  • 8 - De Britten veroveren Fao, het belangrijkste Ottomaanse fort aan de Perzische Golf.
  • 11 - Sultan Mehmet V roept op tot een jihad tegen de Geallieerden.
  • 11 - Duitse legers slaan een bres in de Russische legers langs de Wisła. De Russen trekken zich terug naar Łódź. Begin van de Slag bij Łódź.
  • 16 - De Oostenrijkers vallen Servische verdedigende posities langs de Kolubara aan. Begin van de Slag aan de Kolubara.
  • 16 - De Russen vallen Krakau aan.
  • 18 - Slag bij Łódź: De Duitsers bereiken Łódź, en gaan ook daar in de aanval.
  • 21 - Einde van de Slag om Basra. De Britten bezetten Basra.
  • 22 - Bij het Duitse eindoffensief bij de Eerste Slag om Ieper, schieten ze de stad aan flarden. De Lakenhalle van Ieper staat in brand.
  • 24 - Oprichting in Nederland van de Nederlandsche Overzee Trust Maatschappij. Het is een naamloze vennootschap, opgezet door Nederlandse kooplieden, reders en bankiers onder leiding van C.J.K. van Aalst en heeft als taak om tegenover de oorlogvoerende mogendheden te garanderen, dat de aan haar geadresseerde goederen uitsluitend voor binnenlands gebruik zijn bestemd.
  • 26 - Een Oostenrijkse poging de Kolubara en Saava over te steken, wordt door de Serviërs teruggeslagen. Het Oostenrijkse offensief in Servië komt tot stilstand.
  • 29 - In een poging hun front te verkorten, verlaten de Servische troepen hun hoofdstad Belgrado.
  • november - De uitgever van de zangbundel Kun je nog zingen, zing dan mee laat vijfduizend exemplaren verspreiden op de Nederlandse kazernes voor de gemobiliseerde soldaten.
december
  • 1 - Slag bij Limanova: De Oostenrijkers onder Conrad von Hötzendorf gaan in de tegenaanval tegen de Russen en drijven ze terug, daarmee de Russische dreiging tegen Krakau opheffend.
  • 1 - De Oostenrijkers bezetten Belgrado.
  • 3 - De Serviërs verslaan de Oostenrijkers bij Aranđelovac, en de Oostenrijkers worden tot terugtocht gedwongen.
  • 6 - Slag bij Łódź: De Duitsers veroveren Łódź. Het front komt tot de volgende zomer ten oosten van de stad tot stilstand.
  • 8 - Slag bij de Falklands: De Britse vloot vernietigt de Duitse vloot van Maximilan von Spee bij Port Stanley op de Falklands. Von Spee sneuvelt met veel van zijn manschappen.
  • 9 - De Britten verslaan de Ottomanen in de Slag bij Qurna.
  • 10 - (Zweden) - De Oostenrijker Robert Bárány krijgt de Nobelprijs voor geneeskunde voor zijn werk betreffende het halfcirkelvormige kanaal in het oor. De prijs voor natuurkunde gaat naar de Duitser Max von Laue voor de ontdekking van interferenties bij röntgenstraling.
  • 15 - Ergens in de Lüneburger Heide richten de Duitser het Krijgsgevangenenkamp Soltau in, voor meer dan tienduizend Belgische soldaten.
  • 15 - Alle Oostenrijkse troepen zijn uit Servië verdreven - slechts 2 weken na de bezetting van Belgrado.
  • 16 - het Ottomaanse Rijk zegt alle verdragen op die het na de Tweede Balkanoorlog is aangegaan.
  • 16 - De Duitse marine bombardeert Scarborough, Whitley en Hartlepool.
  • 17 - Begin van de Eerste Slag bij Artois, een Franse aanval tegen de Duitsers.
  • 17 - In de Verenigde Staten wordt de eerste federale Narcoticawet aangenomen.
  • 18 - Onder auspiciën van Koningin Elisabeth en dokter Antoine Depage wordt het militair hospitaal L'Océan in de De Panne geopend
  • 18 - Egypte wordt tot protectoraat van het Verenigd Koninkrijk verklaard. Daarmee reageren de Britten op de oproep van de laatste kedive Abbas Hilmi aan de Egyptenaren om de Duits-Turkse kant te kiezen. Abbas Hilmi wordt afgezet en vervangen door zijn oom, Husain Kamil.
  • 18 - Het leger van Duits Zuidwest-Afrika valt Laulila in Portugees West-Afrika aan en drijft de verdedigers op de vlucht.
  • 20 - Begin van de Eerste Slag in de Champagne, een geallieerde aanval aan het westfront.
  • 22 - Slag bij Sarikamish: De Turken starten een tegenaanval in de Kaukasus. De barre omstandigheden van de opmars veroorzaken grote verliezen nog voor het tot een veldslag komt.
  • 25 - Volgens sommige bronnen zou er voetbal worden gespeeld, aan het front, tijdens het kerstbestand.
  • 29 - Slag bij Sarikamish: De Turken bereiken de Russische troepen in Sarıkamış en vallen de stad aan.
zonder datum
  • Het Brits Imperium is het grootste ter wereld.
  • (Nederland) - De schilder Leo Gestel levert met zijn serie landschappen en havengezichten van Majorca de meest gave en authentieke Nederlandse bijdrage aan het internationale kubisme.
  • Mechels voetbalderby wordt voor de eerste maal in de geschiedenis gefilmd.


Film

Zie Film in 1914 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Muziek

  • september - W.C. Handy publiceert de bladmuziek van de St. Louis Blues.
  • De Finse componist Jean Sibelius componeert Aallottaret, opus 73

Premières

Literatuur

  • André Gide schrijft Souvenirs de la Cour d'Assises en Les caves du Vatican

Beeldende kunst

Bouwkunst

  • Hoofdstation, Helsinki (1914) Eliel Saarinen
    Hoofdstation, Helsinki (1914) Eliel Saarinen
  • Watertoren (Coevorden) (1914) MABEG
    Watertoren (Coevorden) (1914) MABEG

Geboren

januari

februari

maart

april

mei

juni

juli

augustus

september

oktober

november

december

datum onbekend

Overleden

januari
februari
  • 4 - Fred Lorz (29), Amerikaans atleet
  • 6 - Albert Neuhuys (69), Nederlands kunstschilder
  • 10 - Bart van Hove (63), Nederlands beeldhouwer en hoogleraar
  • 25 - John Tenniel (93), Engels illustrator en politiek tekenaar
maart
april
mei
juni
juli
augustus
september
oktober
november
december
  • 6 - Eduard Jacobs (46), Nederlands cabaretier
  • 12 - Bernard Blommers (69), Nederlands schilder en etser
  • 16 - Ivan Zajc (82), Kroatisch componist, muziekpedagoog en dirigent

Weerextremen in België

  • maart: Maart met hoogste gemiddelde windsnelheid: 5,1 m/s (normaal 4 m/s).
  • 14 juni: 106 mm neerslag in 3 uur in Langemark, nabij Ieper.
  • 23 juni: Om 18 h 45 trekt tornado over Huy zonder schade.
  • 8 september: Tussen 10 augustus en 8 september valt slechts 7,0 mm regen in Ukkel.

Bron: KMI Gegevens Ukkel 1901-2003 met aanvullingen

Uitgestorven

Mediabestanden
Zie de categorie 1914 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.