Straalkapel

Locatie van het apsidiool (grijs) in een kruiskerk

Een straalkapel, transkapel, kranskapel of apsidiool is een kapel die aan het koor of de kooromgang van een kerk is gebouwd. De term 'straal' verwijst naar de stralenkrans om het hoofd van Jezus.[1]

Een voorloper van de straalkapel werd al in de romaanse bouwkunst toegepast, maar wordt dan meestal aangeduid als apsidiool (kleine apsis). Vaak zijn apsidiolen aan een kooromgang gebouwd of daarmee geïntegreerd, maar soms grenzen de kapellen direct aan het koor of aan het transept. In het laatste geval vormen ze geen krans om het koor, maar flankeren het, of vormen een krans om het uiteinde van het transept.

In de gotische kerkenbouw grenzen kranskapellen vrijwel altijd aan de kooromgang. De meeste grotere kerken uit die periode hebben drie tot vijf straalkapellen. Hoe groter en belangrijker de kerk was, hoe meer straalkapellen aan de kooromgang werden gebouwd. De Brabantse gotiek wordt gekenmerkt door een kooromgang met zeven straalkapellen (bijvoorbeeld de Sint-Janskathedraal in Den Bosch); Franse kathedralen hebben er meestal nog meer.[bron?]

Galerij

  • Flankerende apsidiolen, Basiliek van Sint Odiliënberg
    Flankerende apsidiolen, Basiliek van Sint Odiliënberg
  • Apsidiolen, abdij Sant'Antimo, Montalcino, Toscane
    Apsidiolen, abdij Sant'Antimo, Montalcino, Toscane
  • Apsidiool, kerk van Notre-Dame, Châtel-Montagne
    Apsidiool, kerk van Notre-Dame, Châtel-Montagne
  • Krans van straalkapellen Notre-Dame, Parijs
    Krans van straalkapellen Notre-Dame, Parijs
  • Kooromgang met straalkapellen, Sint-Baafskathedraal, Gent
    Kooromgang met straalkapellen, Sint-Baafskathedraal, Gent

Zie ook

  • Kapel (kerkdeel)
  • Zijkapel
Mediabestanden
Zie de categorie Apse chapels van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Bronnen, noten en/of referenties
  1. Online Dikke Van Dale, "straalkapel". Geraadpleegd 5 december 2021.
· · Sjabloon bewerken
Architectonische aspecten kruiskerk
Onderdelen kruiskerk:apsis · chevet · crypte · doksaal · doopkapel · hoogkoor · kerktoren · kloostergang · kooromgang · koorsluiting · kruising · narthex · oksaal · pandhof · priesterkoor · schip · spits · straalkapel · transept · vieringtoren · westwerk · zijbeuken · zijkapel
Bouwkundige onderdelen:arcade · beuk · boog · kapiteel · koepel · kraagsteen · kruispijler · lichtbeuk · luchtboog · luchtboogstoel · pijler · scheiboog · steunbeer · travee · triforium · ui · zadeldak · zuil
Gewelfvormen:koepelgewelf · kruisgewelf · kruisribgewelf · netgewelf · spitstongewelf · stergewelf · straalgewelf · tongewelf · waaiergewelf
Onderdelen gewelf:diagonaalrib · gewelfschotel · gewelfsleutel · gordelboog · lierne · muraalboog · sluitring · sluitsteen · tierceron
Decoratieve onderdelen:archivolt · baldakijn · communiebank · dakruiter · frontaal · gebrandschilderd glas · glas in lood · hogel · koorhek · kruisbloem · lantaarn · maaswerk · pinakel · register · roosvenster · timpaan · waterspuwer · zwik