Pelgrimsroutes in Frankrijk naar Santiago de Compostella

Pelgrimsroutes in Frankrijk naar Santiago de Compostella
Werelderfgoed cultuur

Land	Frankrijk
UNESCO-regio	Europa en Noord-Amerika
Criteria	ii, iv, vi
Inschrijvingsverloop
UNESCO-volgnr.	868
Inschrijving	1998 (22e sessie)
UNESCO-werelderfgoedlijst

De pelgrimsroutes naar Santiago de Compostella in Frankrijk zijn een systeem van routes naar het bedevaartsoord Santiago de Compostella in Spanje, waar zich het graf van de apostel Jacobus zou bevinden. De routes in Frankrijk zijn sinds 1998 opgenomen in de Werelderfgoedlijst van UNESCO.

De pelgrimshandleiding in het vijfde boek van de Codex Calixtinus uit de 12e eeuw noemt vier pelgrimswegen in Frankrijk, die uiteindelijk samenkomen in de Pyreneeën: de Via Turonensis, de Via Lemovicensis, de Via Podiensis en de Via Tolosana.

Aan deze pelgrimswegen bevonden zich talrijke graven van heiligen. Behalve deze vier hoofdwegen ontwikkelde zich een (internationaal) netwerk van kleinere pelgrimsroutes, die – voor een deel – nog in kaart gebracht kunnen worden. Zie het slot van dit artikel voor één van deze routes.

De criteria voor opname in het werelderfgoed waren:

Criterium II: De routes speelden een zeer belangrijke rol bij religieuze en culturele uitwisseling in de late middeleeuwen. Dit blijkt ook uit de geselecteerde monumenten langs de routes in Frankrijk.
Criterium IV: De spirituele en fysieke behoeften van de pelgrims leidden tot het ontstaan van een aantal speciale gebouwtypen, waarvan er vele ontstonden of verder ontwikkeld werden langs de Franse routes.
Criterium VI: De pelgrimsroutes naar Santiago de Compostella getuigen van de macht en de invloed van het christelijke geloof onder alle klassen en in alle Europese landen gedurende de middeleeuwen.

In de kerk onder de basiliek Notre-Dame de Fourvière in Lyon bevindt zich aan de wand een tegeltableau, waarop alle routes zijn geschilderd.

Pelgrimsroutes

Via Turonensis

De Via Turonensis is de noordelijkste pelgrimsroute en ontleent zijn naam aan de heilige Martinus van Tours. De Codex Calixtinus noemt weliswaar Orléans als beginplaats, maar tegenwoordig wordt daarvoor uitgegaan van Parijs. Verzamelpunt van de pelgrims is de Tour Saint-Jacques – het enige overblijfsel van de middeleeuwse kerk Saint-Jacques-de-la-Boucherie – hoewel er geen historisch bewijs is voor juist dit beginpunt. Vandaar leidt de weg via de Rue Saint-Jacques naar de kerk Saint-Jacques-du-Haut-Pas, waar men in vroeger tijden de stad verliet. Na de historische Poitou en de romaanse kerken van de Saintonge, kunnen de pelgrims krachten opdoen bij de monumenten van Bordeaux, Blaye en Belin. Daarna volgt een lange tocht door de uitgestrekte droge dennenbossen van Les Landes en daarna in de Pyreneeën de pasovergang van Roncevaux. Ter hoogte van Pamplona wordt dan aangesloten op de Camino Francés.

Via Lemovicensis

De Via Lemovicensis is genoemd naar Limoges. De basiliek van Vézelay is een van de grootste cultuurschatten van Bourgondië en het beginpunt van deze route. De basiliek was vroeger het verzamelpunt voor pelgrims uit België, de Ardennen, Lotharingen en de Champagne. Het begin van de route kent twee verschillende varianten – noordelijk via La Charité-sur-Loire en Bourges, en zuidelijk via Nevers en Neuvy-Saint-Sépulchre – welke elkaar in de Limousin ontmoeten. Na Limoges volgen Périgueux, de oversteek van de Dordogne en de Garonne en een relatief korte traject door de bossen van Les Landes.

Via Podiensis

De naam Via Podiensis is afgeleid van het latijnse podium ('platform' of 'heuveltop', van Le Puy). Bisschop Godescalc van Le Puy was in 951 een van de eerste niet-Spaanse pelgrims naar Santiago de Compostella. Uitgangspunt van deze route is de kathedraal Notre-Dame van Le Puy-en-Velay in Auvergne. De weg voert via het Centraal Massief naar de abdij van Aubrac, de abdijkerk van Sainte Foy en de abdij van Figeac. Daarna volgt de weg de Lot naar Cahors, in Gascogne door Condom en Aire-sur-l'Adour.

Via Tolosana

Zie Via Tolosana voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De Via Tolosana ontleent haar naam aan de stad Toulouse; het begin van deze pelgrimsweg ligt echter in Arles. De route staat ook bekend onder de namen Via Arletanensis en Via Aegidia. In Arles verzamelden zich de pelgrims uit de Provence en Italië. In omgekeerde richting diende de weg de Spaanse en Franse pelgrims naar Rome, die in Italië de Via Francigena vervolgden.

Historische monumenten

Langs de Franse pelgrimsroutes bevinden zich veel historische monumenten, waarvan er 71 deel uitmaken van het werelderfgoed.

Regio Grand Est

Châlons-en-Champagne: kerk Notre-Dame-en-Vaux
L'Épine: basiliek Notre-Dame

Regio Nouvelle-Aquitaine

Agen: kathedraal Saint-Caprais
Aire-sur-l'Adour: kerk Sainte-Quitterie
Aulnay: kerk Saint-Pierre
Bayonne: kathedraal Sainte-Marie
Bazas: voormalige kathedraal
Bordeaux: basiliek Saint-Seurin, basiliek Saint-Michel, kathedraal Saint-André
Gourgé (Deux-Sèvres): kerk Saint-Hilaire: 9e-11e eeuw
L'Hôpital-Saint-Blaise: kerk
La Sauve-Majeure: abdij van Sauve-Majeure en kerk Saint-Pierre
Le Buisson-de-Cadouin: voormalige abdij van Cadouin
Melle: kerk Saint-Hilaire
Mimizan: klokkentoren
Oloron-Sainte-Marie: voormalige kathedraal Sainte-Marie d'Oloron
Périgueux: kathedraal Saint-Front
Pons: voormalig pelgrimsziekenhuis Hôpital des Pèlerins
Poitiers: kerk Saint-Hilaire-le-Grand
Saint-Avit-Sénieur: kerk
Saint-Léonard-de-Noblat: kerk Saint-Léonard
Saint-Sever: abdij van Saint-Sever
Saint-Jean-Pied-de-Port: poort Saint-Jacques
Sorde-l'Abbaye: abdij Saint-Jean
Soulac: kerk van Notre-Dame-de-la-Fin-des-Terres
Saintes: kerk Sainte-Eutrope
Saint-Jean-d'Angély: koninklijke abdij van Saint-Jean-Baptiste

Hôpital des pèlerins de Pons, Pons
Abbaye Royale, Saint-Jean-d'Angély
Porte Saint-Jacques, Saint-Jean-Pied-de-Port

Regio Auvergne-Rhône-Alpes

Clermont-Ferrand: kerk Notre-Dame du Port
Le Puy-en-Velay: kathedraal Notre-Dame en het Hôtel-Dieu Saint-Jacques

Regio Bourgogne-Franche-Comté

Asquins: kerk Saint-Jacques
La Charité-sur-Loire: priorijkerk Sainte-Croix-Notre-Dame
Vézelay: basiliek

Regio Centre-Val de Loire

Bourges: kathedraal Saint-Étienne
Neuvy-Saint-Sépulchre: collegiale kerk Saint-Étienne

Regio Île-de-France

Parijs: kerk Saint-Jacques-de-la-Boucherie

Regio Occitanië

Aniane/Saint-Jean-de-Fos: Pont du Diable
Aragnouet: Hospice du Plan en kapel Notre-Dame-de-l'Assomption
Auch: kathedraal Sainte-Marie
Audressein: kerk van Tramesaygues
Beaumont-sur-l'Osse et Larressingle: Pont d'Artigue (of Pont de Lartigue)
Cahors: kathedraal Saint-Étienne en de Pont Valentré
Conques: abdijkerk van Sainte Foy, brug over de Dourdou
Espalion: Pont-Vieux
Estaing: brug over de Lot
Figeac: Hôpital Saint-Jacques
Gavarnie: parochiekerk
Gréalou: dolmen van Pech-Laglaire
Jézeau: kerk Saint-Laurent
La Romieu: collegiale kerk Saint-Pierre
Moissac: abdijkerk Saint-Pierre en abdij van Moissac
Ourdis-Cotdoussan: kerk van Cotdoussan
Rabastens: kerk Notre-Dame-du-Bourg
Rocamadour: kerk Saint-Sauveur en crypte Saint-Amadour
Saint-Guilhem-le-Désert: voormalige abdij van Gellone
Saint-Gilles-du-Gard: voormalige abdijkerk
Saint-Lizier: voormalige kathedraal en kloostergang Saint-Lizier, kathedraal Notre-Dame-de-la-Sède, bisschoppelijk paleis van Saint-Lizier, omwalling
Saint-Chély-d'Aubrac: brug die genoemd wordt: des pèlerins
Saint-Bertrand-de-Comminges: voormalige kathedraal Notre-Dame, vroegchristelijke basiliek van Saint-Bertrand-de-Comminges, kapel Saint-Julien
Toulouse: basiliek Saint-Sernin, Hôtel-Dieu Saint-Jacques
Valcabrère: kerk Saint-Just

Pont Valentré, Cahors
Brug over de Dourdou, Conques
Espalion, Pont-Vieux
Estaing, brug over de Lot
Rocamadour
Pont des Pèlerins, Saint-Chély-d'Aubrac

Regio Hauts-de-France

Amiens: Notre-Dame van Amiens
Compiègne: parochiekerk Saint-Jacques
Folleville: parochiekerk Saint-Jean-Baptiste
Douai: Sint-Jacobskerk

Regio Normandië

Mont Saint-Michel

Regio Provence-Alpes-Côte d'Azur

Arles

Bovendien zijn zeven delen van de zgn. Chemin du Puy opgenomen in het werelderfgoed: tussen Nasbinals en Saint-Chély-d'Aubrac (17 km), tussen Saint-Côme-d'Olt en Estaing (17 km), tussen Montredon en Figeac (18 km), tussen Faycelles en Cajarc (22,5 km), tussen Bach en Cahors (26 km), tussen Lectoure en Condom (35 km), tussen Aroue en Ostabat (22 km)

Andere routes

Buiten de routes opgenomen in de Werelderfgoedijst zijn er nog een aantal andere historische routes. Hiervan is te noemen de Voie de l'Abbaye de Beaufort^[1] in Bretagne, van de Abdij van Beaufort bij Paimpol naar Redon, ten zuiden van Rennes, en daar aansluiting gevend op een verdere route naar Santiago de Compostella.

Kaart de Voie de l'Abbaye de Beaufort
Km 0 aanduiding
Voie de l'Abbaye de Beaufort (en de GR37/E5) in Josselin, departement Morbihan

Zie ook

Externe links

Vlaams Compostelagenootschap
Nederlands genootschap van Sint Jacob
Beschrijving op de website van UNESCO
(fr) L'Association de Coopération Interrégionale "Les chemins de Saint-Jacques de Compostelle"
La Compostela Community - Online Community voor pelgrims

Bronnen, noten en/of referenties