Commissaris van de Koning

Nederlandse politiek

Wapen van Nederland
Statuut Grondwet Monarchie (lijst) Willem-Alexander • Minister-president (lijst) Mark Rutte Regering Ministerraad (lijst) Kabinet-Rutte IV Hoge Colleges van Staat Eerste Kamer Historische zetelverdeling • Verkiezingen 2023 − 2027 • Tweede Kamer Historische zetelverdeling • Verkiezingen 2023 − 2028 • Raad van State Algemene Rekenkamer Nationale ombudsman Hoge Raad der Nederlanden Decentrale overheden Provincies Provinciale Staten • Verkiezingen 2023 − 2027 • Gedeputeerde Staten Commissaris van de Koning Kiescolleges • Verkiezingen 2023 − 2027 Gemeenten Gemeenteraad • Verkiezingen 2022 − 2026 • Wethouder Burgemeester Caribisch Nederland Eilandsraad • Verkiezingen 2023 − 2027 • Bestuurscollege Gezaghebber Eilandgedeputeerde Overig Europees Parlement • Verkiezingen 2019 − 2024 Waterschappen • Verkiezingen 2023 − 2027 • Dijkgraaf

Portaal
	Politiek & Nederland

De commissaris van de Koning (CvdK of CdK) is in Nederland de voorzitter van het College van Gedeputeerde Staten en van Provinciale Staten van de provincies, en is als zodanig ook vaak het 'gezicht' van het bestuur van de provincie.

De commissaris hoeft het echter niet met het beleid van de provincie eens te zijn. Ook vertegenwoordigt de commissaris de regering binnen de provincie. De Grondwet spreekt formeel van commissaris van de Koning, maar wanneer het ambt van de Koning door een vrouw wordt vervuld, wordt gesproken van commissaris van de Koningin. De wijze van benoeming en de bevoegdheden van de CvdK zijn vastgelegd in Hoofdstuk IV van de huidige Provinciewet.

De commissaris van de Koning in de Nederlandse provincie Limburg, wordt traditiegetrouw officieus aangeduid met gouverneur, in navolging van hoe dat gebruikelijk was ten tijde van het hertogdom Limburg (1839-1866). Het provinciehuis van Nederlands Limburg in Maastricht wordt bijgevolg aangeduid met Gouvernement.

Commissaris van de Koning

De commissaris van de Koning wordt benoemd door de regering voor een periode van zes jaar. Alleen de regering kan de commissaris binnen deze periode ontslaan.

Tot midden jaren 1980 was het gebruikelijk te spreken over 'commissaris des Konings' dan wel 'commissaris der Koningin' (CdK). Onder het koningschap van koningin Beatrix is het gangbaarder geworden om deze door de regering benoemde ambtenaar aan te duiden met 'commissaris van de Koningin'; sinds de troonswisseling op 30 april 2013 zijn de commissarissen 'commissaris van de Koning' net als de benaming in de Grondwet. Ten tijde van de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog werd de functionaris aangeduid als 'commissaris der provincie'.

Commissarissen per provincie

Provincie	CvdK	Partij	Sinds
Groningen (provincie) Groningen	René Paas	CDA	20160418 18 april 2016
Friesland Friesland	Arno Brok	VVD	20170301 1 maart 2017
Drenthe Drenthe	Jetta Klijnsma	PvdA	20171201 1 december 2017
Overijssel Overijssel	Andries Heidema	CU	20180711 11 juli 2018
Flevoland Flevoland	Arjen Gerritsen	VVD	20231101 1 november 2023
Gelderland Gelderland	Henri Lenferink	PvdA	20231002 2 oktober 2023
Utrecht (provincie) Utrecht	Hans Oosters	PvdA	20190201 1 februari 2019
Noord-Holland Noord-Holland	Arthur van Dijk	VVD	20190101 1 januari 2019
Zuid-Holland Zuid-Holland	Jaap Smit	CDA	20140101 1 januari 2014
Zeeland Zeeland	Han Polman	D66	20130301 1 maart 2013
Noord-Brabant Noord-Brabant	Ina Adema	VVD	20201001 1 oktober 2020
Limburg Limburg	Emile Roemer	SP	20211201 1 december 2021

Bron: Overzicht commissarissen van de Koning per februari 2022 (Rijksoverheid)

Provinciaal gouverneur

Tot 1850 werd de titel provinciaal gouverneur gebruikt. In Limburg wordt de commissaris van de Koning officieus nog steeds aangeduid als gouverneur. Het provinciehuis in Maastricht wordt bijgevolg nog steeds aangeduid met Gouvernement.

In België staat een gouverneur aan het hoofd van een provincie.

Commissaris der provincie

Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog werden bijna alle commissarissen van de Koningin ontslagen door de Duitse bezettende macht van Nederland. De functienaam onderging daarbij een verandering en werd "commissaris der Provincie". NSB'ers namen de plaatsen in van de ontslagen commissarissen.

Rampen

Met de inwerkingtreding van de Wet op de veiligheidsregio's per 1 oktober 2010 is de taak van de commissaris van de Koning en de rol van de provincie bij rampen en de voorbereiding daarop teruggedrongen ten gunste van de voorzitter van de veiligheidsregio.