Alexej von Jawlensky

Zelfportret

Persoonsgegevens

Geboren

25 maart 1864 of 1865

Overleden

15 maart 1941

Geboorteland

Rusland

Beroep(en)

Kunstschilder

Oriënterende gegevens

Stijl(en)

Expressionisme

RKD-profiel

Website

Portaal

Kunst & Cultuur

Alexej von Jawlensky, oorspronkelijk genaamd Aleksej Georgiejevitsj Javlenski (Russisch: Алексей Георгиевич Явленский) (Torzjok Rusland, 25 maart 1864 of 1865 – Wiesbaden, 15 maart 1941) was een Russisch expressionistisch schilder.

Biografie

Alexej von Jawlensky studeerde tussen 1889 en 1893 aan de Academie van Beeldende Kunsten in Sint-Petersburg, o.a. onder Ilja Repin. In 1896 vertrok hij vanuit daar, samen met Marianne von Werefkin, voor een reis door Europa. In datzelfde jaar kwamen zij terecht in München in Duitsland, waar zij tot 1899 bleven wonen. In die tijd raakte hij bevriend met Wassily Kandinsky.

Tussen 1903 en 1907 maakte hij samen met Marianne von Werefkin een reis door Frankrijk, waarbij zij langere tijd in Parijs, Normandië, Bretagne en de Provence verbleven. Wanneer hij met Marianne von Werefkin getrouwd is is onbekend.

Vanaf 1908 bracht hij de zomers door in het dorpje Murnau am Staffelsee met Von Werefkin, Kandinsky en Gabriele Münter, waar veel werken ontstonden. In 1910 richtte hij samen met zijn vrienden de kunstenaarsvereniging München op. Al een jaar later verliet hij deze vereniging en startte met Franz Marc de nieuwe kunstenaarsgroep 'Der Blaue Reiter'.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd Jawlenski in Duitsland gezien als vijand. Hierdoor vluchtte hij in 1914 naar Saint-Prex in Zwitserland. Hij leefde daar sober en teruggetrokken. Geïnspireerd door Bach's Goldbergvariaties schilderde hij steeds opnieuw hetzelfde uitzicht, de volgende nèt iets anders dan de vorige, maar wel steeds abstracter.

In 1918 verhuisden zij naar Ascona aan de Zwitserse kant van het Lago Maggiore. Vanaf 1921 woonden zij in Wiesbaden. In 1922 scheidden Marianne en Alexej; Marianne keerde terug naar Ascona en Alexej bleef met zoon André in Wiesbaden wonen.

In latere jaren werd Jawlenski getroffen door ernstige artrose en verlamming aan zijn vingers en ellebogen. In de jaren '30, toen hij al ernstig ziek was en alleen nog met gestrekte armen kon schilderen zei hij:

In mijn laatste periode hebben mijn werken een heel klein formaat, maar zijn de schilderijen nog intensiever, spreken alleen vanuit de kleur. Omdat ik voelde dat ik door mijn ziekte in de toekomst niet meer zou kunnen werken, werkte ik als een bezetene aan mijn kleine Meditaties.

Dat hij als een bezetene werkte werd zijn kleindochter wel duidelijk, die al 2.400 olieverfschilderijen gelokaliseerd had.^[1]

Musea

Werken van Von Jawlensky bevinden zich onder meer in:

Museum Wiesbaden in Wiesbaden
Museum Ostwall in Dortmund
Städtische Galerie im Lenbachhaus in München
Norton Simon Museum, Pasadena
Sprengel-Museum, Hannover
Staatsgalerie Stuttgart, Stuttgart
Long Beach Museum of Art, Long Beach
Gemeentemuseum Den Haag, Den Haag

Werken

Schilderijen (tot 1914)

Der Bucklige, Städtische Galerie im Lenbachhaus, München, 1905
Porträt Hedwig Kubin, Städtische Galerie im Lenbachhaus, München, 1906
Sommertag, Museum Wiesbaden, Wiesbaden, 1907
Mittelmeerküste, Museum Folkwang, Essen, rond 1907
Bildnis Frau Epstein, Neue Galerie, Kassel, 1907-09
Damenbildnis, Österreichische Galerie Belvedere, Wenen, rond 1908
Sommerabend in Murnau, Städtische Galerie im Lenbachhaus, München, rond 1908/9
Stilleben, Kunsthalle Bremen, Bremen), 1908
Bildnis Alexander Sacharoff, Städtische Galerie im Lenbachhaus, München, 1909
Weiße Feder, Staatsgalerie, Stuttgart, 1909
Dame mit Fächer, Museum Wiesbaden, Wiesbaden, 1909
Mädchenporträt, Kunstmuseum Düsseldorf, Düsseldorf, 1909
Mädchen mit Pfingstrosen, Von-der-Heydt-Museum, Wuppertal, 1909
Murnauer Landschaft, Moderne Galerie, Saarbrücken, 1909
Mädchen mit roter Schleife, Leopold-Hoesch-Museum, Düren, 1910
Sitzender weiblicher Akt, Städtische Galerie im Lenbachhaus, München, rond 1910
Murnau, Kunstmuseum Düsseldorf, Düsseldorf, 1910
Murnau, National Gallery of Art, Washington D.C., 1910
Landschaft bei Murnau, Gemeentemuseum Den Haag, Den Haag, 1910
Kind mit Puppe, Museo Thyssen-Bornemisza, Madrid, 1910
Nikita, Museum Wiesbaden, Wiesbaden, 1910
Bucklige Fischersfrau, Collectie Dichand, Wenen, 1911
Der Buckel (part. bezit), 1911
Stilleben, Hamburger Kunsthalle, Hamburg, 1911
Frauenkopf, Scottish National Gallery of Modern Art, Edinburgh, 1911
Violetter Turban (part. bezit), 1911
Landschaft an der Ostsee, Collectie Im Obersteg, Bazel, 1911
Russin, Kunsthalle Bielefeld, Bielefeld, 1911
Der Gärtner, Milwaukee Art Museum, 1912
Selbstbildnis, Museum Wiesbaden, Wiesbaden, 1912
Reife, Städtische Galerie im Lenbachhaus, München, rond 1912
Roter Schleier, Museo Thyssen-Bornemisza, Madrid, 1912
Hügel, Museum Ostwall, Dortmund, 1912
Turandot II, Sprengel-Museum, Hannover, 1912
Lola 1912
Dame mit blauem Hut, Museum Abteiberg, Mönchengladbach, 1912/3
Die Spanierin, Städtische Galerie im Lenbachhaus, München, 1913

Serie Variaties

Nacht, Kunstmuseum Basel, Bazel, 1916
Nacht in St. Prex, Städtische Galerie im Lenbachhaus, München, 1916

Serie Abstracte Koppen

Das Gebet, Städtische Galerie im Lenbachhaus, München, 1922
Kopf, Rotes Licht, San Francisco Museum of Modern Art, San Francisco, 1926
Symphonie Schwarz-Rot, Kaiser Wilhelm Museum, Krefeld, 1929
Rotes Licht, Museum Wiesbaden, Wiesbaden, 1930
Kopf, Nationalgalerie, Berlijn, 1932

Serie Meditaties

Erinnerung an meine kranken Hände, Museum Wiesbaden, Wiesbaden, 1934
Meditation, Pfalzgalerie, Kaiserslautern, 1934
Meditation, Erzabtei St. Martin, Beuron, 1936

Literatuur

Alexej Jawlensky, Clemens Weiler (Hrsg.): Köpfe - Gesichte - Meditationen. Hanau, Dr. H. Peters, 1970, ISBN 3-87627-217-3
Maria Jawlensky, Lucia Pieroni-Jawlensky and Angelica Jawlensky: Alexej von Jawlensky, Catalogue Raisonné of the Oil Paintings Volumes I-III, London/München/Mailand/New York 1991-1993
Tayfun Belgin: Alexej von Jawlensky. Eine Künstlerbiographie, Heidelberg 1998
Bernd Fäthke: Alexej Jawlensky und seine Weggefährten in neuem Licht. München 2004
Volker Rattemeyer (Hrsg.): Jawlensky in Wiesbaden. Gemälde und graphische Arbeiten in der Kunstsammlung des Museums Wiesbaden, Wiesbaden 2007, ISBN 978-3-89258-072-0