Achtkarspelen

Achtkarspelen
Gemeente in Nederland Vlag van Nederland
Vlag van de gemeente Achtkarspelen
Wapen van de gemeente Achtkarspelen
(Details)
(Details)
Locatie van de gemeente Achtkarspelen (gemeentegrenzen CBS 2016)
Situering
Provincie FrieslandVlag Friesland Friesland
Coördinaten 53° 25′ NB, 6° 15′ OL
Algemeen
Oppervlakte 103,98 km²
- land 102,23 km²
- water 1,75 km²
Inwoners
(1 januari 2024) 		28.226?
(276 inw./km²)
Bestuurscentrum Buitenpost
Belangrijke verkeersaders N355 N358 N369
Station(s) Buitenpost
Politiek
Burgemeester (lijst) Oebele Brouwer
Zetels
Gemeenteraad
CDA
FNP
ChristenUnie
GBA
PvdA
PVV
FVD
GL
21
6
4
3
3
2
1
1
1
Economie
Gemiddeld inkomen (2019) € 21.100 per inwoner
Gem. WOZ-waarde (2019) € 181.000
WW-uitkeringen (2014) 58 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s) 9230-9233,
9280-9289,
9870-9873
Netnummer(s) 0511, 0512
CBS-code 0059
CBS-wijkindeling zie wijken en buurten
Website www.achtkarspelen.nl
Bevolkingspiramide van de gemeente Achtkarspelen
Bevolkingspiramide (2023)
Portaal  Portaalicoon   Nederland
Topografische gemeentekaart van Achtkarspelen

Achtkarspelen (Nederlandse uitspraakⓘ, Friese uitspraak: [axt’kaspələn]?) is een gemeente in het oosten van de Nederlandse provincie Friesland. De gemeente telt 28.226 inwoners en heeft een totale oppervlakte van 103,98 km², waarvan 102,23 km² land en 1,75 km² water (1 januari 2024, bron: CBS).[1]

Geschiedenis

De naam Achtkarspelen verwijst naar de acht oorspronkelijke karspelen van het decanaat Oldehove die over de Lauwers lagen, te weten: Augustinusga, Buitenpost, Drogeham, De Kooten, Kortwoude, Lutkepost, Surhuizum en Twijzel. De grietenij Achtkarspelen nam lang een aparte plaats in Friesland in. In de middeleeuwen behoorde Achtkarspelen tot het bisdom Münster, terwijl de rest van Friesland onderdeel was van het bisdom Utrecht.

De grietenij Achtkarspelen werd in 1851 een gemeente na de invoering van de gemeentewet in Nederland van Thorbecke.

Monumenten

In de gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten en oorlogsmonumenten, zie:

Kernen

De gemeente Achtkarspelen telt twaalf officiële kernen, waarvan Surhuisterveen en Buitenpost de grootste zijn.

Dorpen

Aantal inwoners per kerngebied* op 1 januari 2023:[2]

Nederlandse naam Friese naam Inwoners
Surhuisterveen Surhústerfean 6.100
Buitenpost Bûtenpost 5.905
Harkema De Harkema 4.320
Kootstertille Koatstertille 2.480
Twijzelerheide Twizelerheide 1.795
Drogeham Droegeham 1.680
Surhuizum Surhuzum 1.265
Augustinusga Stynsgea 1.205
Boelenslaan Boelensloane 1.200
Twijzel Twizel 1.095
Gerkesklooster** Gerkeskleaster 785
Stroobos** Strobos 315

* Kerngebied: de woonkern en het bijbehorende omliggende gebied buiten de bebouwde kom. Gegevens per bebouwde kom zijn niet beschikbaar.
** Gerkesklooster en Stroobos vormen samen een tweelingdorp, onder de naam Gerkesklooster-Stroobos tezamen 1115 inwoners in 2019

Buurtschappen

Naast deze dorpen bevinden zich in de gemeente de volgende buurtschappen, die sinds 2021 uitsluitend eentalig Friese plaatsnaamborden hebben:

Politiek

College van burgemeester en wethouders

Functie Naam Partij info
Burgemeester Oebele Brouwer partijloos per 7 februari 2019
Wethouders Jouke Spoelstra CDA tot 4 april 2024
Tjibbe Brinkman FNP
Sierd Vegelin GBA tot maart 2024
Lea van der Tuin-Kuipers CDA
Gemeentesecretaris Marcel Pieter de Jong

Burgemeesters

Gemeenteraad

Huidge zetelverdeling gemeenteraad
         
De 21 zetels zijn als volgt verdeeld:
    ■ CDA: 6
    ■ FNP: 4
    ■ CU: 3
    ■ GBA: 2
    ■ PvdA: 2
    ■ PVV: 1
    ■ FVD: 1
    ■ GL: 1
    ■ De Vries: 1

De gemeenteraad van Achtkarspelen bestaat sinds 1978 uit 21 zetels. Hieronder de behaalde zetels per partij bij de gemeenteraadsverkiezingen sinds 1935:[3]

1935-1970

Partij 1935 1939 1946 1949 1953 1958 1962 1966
ARP 7 7 8 7 7 7 7 8
PvdA[a] 5 4 5 6 5 6
CHU 3 3 3 3 2 3 3 3
BP 1
Lijst Holwerda (GPV) 1 1 1 1
VVD 1 1 1 1
CPN 1 1 1
VDB 2 2 [a]
SDAP 3 2 [a]
CDU 2 2 [a]
TBN 1
Totaal 17 17 17 17 17 17 17 19
Opkomst (%) 92,1 92,5 89,5 89,5 94,1 93,3 92,6 92,3

1970-heden

Partij 1970 1974 1978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010 2014 2018 2022
CDA
(voor 1978: ARP-CHU) 		11 11 12 9 8 9 6 8 7 6 6 5 6 6
FNP 1 2 3 4 3 5 4 5 6 4 4
CU
(voor 2006: CU-SGP[b]) 		3 2 3 3 3 3
GBA 2 2 2 2 3 3 3 3[c]
PvdA 6 6 7 7 8 6 5 4 3 6 3 3 2 2
PVV 1 1
FVD 1
GL 1 1
VVD 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1
RPF-SGP 1 1 1 2 2 [b]
GPV 1 1 1 1 1 1 1 1 [b]
Totaal 19 19 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21
Opkomst (%) 72,3 74,0 82,3 77,7 84,8 73,8 70,2 65,8 67,2 63,1 54,1 55,9 56,7 52,8

Openbaar vervoer

Trein

De gemeente heeft één treinstation: station Buitenpost. Hier stoppen de snel- en stoptreinen van Arriva in de richting van Leeuwarden en Groningen.

Bus

In de gemeente rijden verschillende buslijnen van vervoerders Arriva en Qbuzz:

Aangrenzende gemeenten

   Aangrenzende gemeenten   
 Dantumadeel       Noardeast-Fryslân        
           
 Tietjerksteradeel   Westerkwartier (GR) 
           
        Smallingerland        
Vlag van Friesland
· · Sjabloon bewerken
Vlag van de gemeente
Plaatsen in de gemeente Achtkarspelen

Dorpen: Augustinusga · Boelenslaan · Buitenpost · Drogeham · Gerkesklooster · Harkema · Kootstertille · Stroobos · Surhuisterveen · Surhuizum · Twijzel · Twijzelerheide
Buurtschappen: Barghiem · Blauwhuis · Blauwverlaat · Buweklooster · Buwetille · De Kooten · De Laatste Stuiver · Dijkhuizen · Egypte · Gerben Allesverlaat · Hamsterpein · Hamshorn · Hiltjemoeiswouden · Jachtveld · Kortwoude · Kuikhorne (deels) · Lutkepost · Monniketille · Ophuis · Opperkooten · Rohel · Roodeschuur · Surhuizumer Mieden · Uitland · Vierhuizen · Westerend · Wildpad (deels) · Wildveld
Friesland: Steden en dorpen      Nederland: Provincies · Gemeenten

Mediabestanden
Commons heeft mediabestanden in de categorie Achtkarspelen.
Noten
  1. ↑ a b c d De PvdA is ontstaan uit een fusie van VDB, SDAP en CDU.
  2. ↑ a b c CU-SGP is ontstaan uit een fusie van RPF-SGP en GPV.
  3. ↑ In juni 2023 ging GBA-raadslid De Vries zelfstandig verder.[4]
Referenties
  1. ↑ CSB StatLine - Opendata databank van het CBS
  2. ↑ Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen
  3. ↑ www.dekrantvantoen.nl. Gearchiveerd op 26 november 2021.
  4. ↑ Breuk in Gemeentebelangen Achtkarspelen: raadslid Edwin de Vries gaat alleen verder, Friesch Dagblad, 6 juni 2023. Geraadpleegd op 1 mei 2024.