Vishnuismo

Honen sailekoa:
Hinduismoa
Jatorria Hindu Historia Indus haraneko kultura Vedismo Erlijio Dravidiarra Śramaṇa Indiako erlijio tribalak
Ohiturak Tradizio nagusiak Shivaismo Shaktismo Smartismo Vishnuismo
Jainko/Jainkosak Tri-murti Brahma Vishnu Shiva Tridevi Sarasvati Lakshmi Parvati Devas / Devis Vedismoa: Agni Ashvins Chandra Indra Prajapati Pushan Rudra Surya Ushas Varuna Vayu Post-Vedismoa: Dattatreya Durga Ganesha Hanuman Kali Kartikeya Krishna Kubera Radha Rama Shakti Sita Vishvakarma
Kontzeptuak Mundu ikuspegia Hindu kosmologia Hindu mitologia Kronologia puranikoa Ontologia Tattva Tanmatras Panchikarana Pancha Bhoota Guna Parabrahman edo Errealitate gorena Brahman Om Satcitananda Jainkoa Ishvara Jainkoa Hinduismoan Jainkoa eta generoa Hinduismoan Purusartha edo Bizitzaren esanahia Dharma Artha Kama Moksha Bizitzako faseak Brahmacarya Grihastha Vanaprastha Sannyasa Trimarga edo Hiru yogak Bhakti yoga Jnana yoga Karma yoga Moksha edo Askapena Mokṣa-rekin erlazionaturiko kontzeptuak: Paramatman Maya Karma Samsara Gogoa Atman Anatman Sarira Traya Antahkarana Prajna Ananda Viveka Vairagya Samatva Dama Uparati Titiksha Shraddha Samadhana Arishadvargas Ahamkara Etika Niti sastra Yamas Niyama Ahimsa Achourya Aparigraha Brahmacarya Satya Dama Daya Akrodha Arjava Santosha Tapas (hinduismoa) Svādhyāya Shaucha Mitahara Dāna Śāstra pramāṇam Epistemologia Pratyaksha Anumana Upamana Arthapatti Anupalabdi Shabda
Praktikak Gurtza, sakrifizioa eta karitatea Puja Arti Prarthana Śrauta Temploa Murti Bhakti Japa Bhajan Kirtan Yajna Homa Tarpana Vrata Prāyaścitta Tirtha Yatra Tirthadana Matha Nritta-Nritya Dāna Seva Meditazioa Tapas (Hinduismoa) Dhyāna Samādhāna Nididhyāsana Yoga Sadhu Yogi Yogini Asana Sadhana Hatha yoga Jnana yoga Bhakti yoga Karma yoga Raja yoga Kundalini Yoga Artea Bharatanatyam Kathak Kathakali Kuchipudi Manipuri dantza Mohiniyattam Odissi Sattriya Bhagavata Mela Yakshagana Dandiya Raas Musika karnatikoa Pandav Lila Iragate-ohikune Garbhadhana Pumsavana Simantonayana Jatakarma Namakarana Nishkramana Annaprashana Chudakarana Karnavedha Vidyarambha Upanayana Keshanta Ritushuddhi Samavartana Vivaha Antyeshti Jaialdiak Diwali Holi Shivaratri Navaratri Durga Puja Ramlila Vijayadashami Raksha Bandhan Ganesh Chaturthi Vasant Panchami Rama Navami Janmashtami Onam Makar Sankranti Kumbha Mela Pongal Ugadi Vaisakhi Bihu Puthandu Vishu Ratha Yatra
Eskola filosofikoak Astika Samkhya Yoga Nyaya Vaisheshika Mimamsa Vedanta Advaita Dvaita Vishishtadvaita Achintya Bheda Abheda Shuddhadvaita Dvaitadvaita Akshar-Purushottam Darshan Beste eskolak Saiva Kapalika Pasupata Pratyabhijna Vaishnava Pancharatra Charvaka
Guru, santu eta filosofoak Antzinako India Agastya Angiras Aruni Ashtavakra Atri Bharadwaja Nyaya Sutras Jaimini Jamadagni Kanada (filosofoa) Kapila Kashyapa Patanjali Pāṇini Prashastapada Raikva Satyakama Jabala Valmiki Vashistha Vishvamitra Vyasa Yajnavalkya Erdi-aroko India Abhinavagupta Adi Shankara Akka Mahadevi Allama Prabhu Alvars Basava Chaitanya Chakradhara Chāngadeva Dadu Dayal Eknath Gangesha Upadhyaya Gaudapada Gorakshanatha Haridasa Thakur Harivansh Jagannatha Dasa Jayanta Bhatta Jayatīrtha Jiva Goswami Jñāneśvara Kabir Kanaka Dasa Kumārila Bhaṭṭa Madhusūdana Madhva Matsyendranatha Morya Gosavi Mukundarāja Namadeva Narahari Tirtha Nrusinha Saraswatī Nayanars Nimbarka Prabhākara Purandara Dasa Raghavendra Swami Raghunatha Siromani Raghuttama Tirtha Ram Charan Ramananda Ramanuja Ramprasad Sen Ravidas Rupa Goswami Samarth Ramdas Sankardev Satyanatha Tirtha Siddheshwar Sripada Srivallabha Sripadaraja Surdas Swaminarayan Śyāma Śastri Tukaram Tulsidas Tyagaraja Vācaspati Miśra Vadiraja Tirtha Vallabha Valluvar Vedanta Desika Vidyaranya Vyasaraja Aro Modernoa Aurobindo Bhaktivinoda Thakur Chinmayananda Dayananda Saraswati Jaggi Vasudev Krishnananda Saraswati Mahavatar Babaji Mahesh Yogi Narayana Guru Nigamananda Nisargadatta Maharaj Prabhupada Radhakrishnan R. D. Ranade Ramakrishna Ramana Maharshi Sai Baba Sarasvati Satyadhyana Tirtha Siddharameshwar Maharaj Sivananda Swami Rama Tirtha Swami Ramdas Swami Samarth Swami Shraddhanand Tibbetibaba Trailanga U. G. Krishnamurti Upasni Maharaj Vivekananda Yogananda
Hindu testuak Śāstra pramāṇam Śruti Smṛti Ācāra Ātmatuṣṭi Hindu testuak Hindu testuen kronologia Vedak Rig-veda Yajurveda Samaveda Atharvaveda Sailkapenak Samhita Brahmana Aranyaka Upanishad Upanishads Rigveda: Aitareya Kaushitaki Yajurveda: Brihadaranyaka Isha Taittiriya Katha Shvetashvatara Maitri Samaveda: Chandogya Kena Atharvaveda: Mundaka Mandukya Prashna Vedangas Shiksha Chandas Vyakarana Nirukta Kalpa Jyotisha Eskriturak Bhagavad Gita Agamas (Hinduism) Hindu eskriturak Purana Vishnu Purana Bhagavata Purana Devi Bhagavata Purana Nāradeya Purana Vāmana Purana Matsya Purana Garuda Purana Brahma Purana Brahmānda Purana Brahma Vaivarta Purana Bhavishya Purana Padma Purana Agni Purana Shiva Purana Linga Purana Kūrma Purana Skanda Purana Varaha Purana Mārkandeya Purana Itihasas Ramayana Mahabharata Upaveda Ayurveda Dhanurveda Gandharvaveda Sthapatyaveda Shastras, sutras, eta samhitas Dharma Shastra Artha Śastra Shilpa Shastra Kamasutra Brahma Sutras Samkhya Sutras Mimamsa Sutras Nyāya Sūtras Vaiśeṣika Sūtra Yoga Sutras Pramana Sutras Charaka Samhita Sushruta Samhita Natya Shastra Panchatantra Divya Prabandha Tirumurai Ramcharitmanas Yoga Vasistha Swara yoga Panchadasi Stotra eta Stutis Kanakadhāra Stotram Shiva Stuti Vayu Stuti Tamil literatura Tirumurai Divya Prabandham Tirumurukāṟṟuppaṭai Thiruppugal Tirukkural Kamba Ramayanam Five Great Epics Eighteen Greater Texts Eighteen Lesser Texts Aathichoodi Iraiyanar Akapporul Abhirami Anthadhi Thiruvilaiyadal Puranam Vinayagar Agaval
Gizartea Varna Lau varnak: Brahman (kasta) Kshatriya Vaishya Shudra Varna gabeak: Dalit Varna-rekin erlazionaturiko kontzeptuak: Jati Erlazionaturiko kontzeptuak: Persecution Nationalism Hindutva Organisations Reform movements
Besteak Hinduismoa herrialdeka Baliko hinduismoa Hindu kultura Arkitektura Egutegia Ikonografia Mitologia Pilgrimage sites Hinduismoa eta beste erlijioak Jainismo eta Hinduismoa / eta Budismoa / eta Sikhismoa / eta Judaismoa / eta Kristautasuna / eta Islama Kritika
Glosarioa Kronologia Txantiloi:Portal-inline
i e a

Vishnuismoa edo Vaishnavismoa Vishnu jainkoaren eta haren gorpuzteen gurtza da. Hinduismo modernoaren joera nagusietako bat da, Shaktiren eta Shivaren gurtzarekin batera.^[1] Vishnuismoaren ezaugarri nagusietako bat debozioari ematen zaion garrantzia da. Debozioaren azken helburua hil eta berriro munduratzea eragiten duen zikloari ihes egin eta Vishnuren aurrean bizitzaz gozatzea iristea da; horretarako, ontasunaren bidea (karman) eta ezagutzarena (jñana) landu behar dira.^[2]

Historia

Jatorria

Vishnuismoaren antzinako jatorria ez dago argi, honen aztarna eta frogak eskasak eta kontraesangarriak dira.^[3] Uste da, ohitura ezberdinen sinkretismoaren ondorioz eratu zela.^[4][5] Vishnu eguzkiaren jainkosa vedikoak zen arren, Agni eta Indra bezalako beste jainko-jainkosa vedikoekin konparatzen da, erlijio vedikoan ere nolabaiteko garrantzia zuela adieraziz.^[1]

Gupta garaia

Gupta inperioko errege gehienak, Chandragupta II.a edo Vikramaditya (375-413 Oraingo Aroa) bezala, Parama Bhagavatas edo Bhagavata Vaishnava bezala ezagutzen ziren.^[6][1] Baina Huna inbasioen ostean, bereziki V. mendean Alchon Hunak eginikoak, Gupta inperioak gainberakada eta haustura jasan zuen; inperioaren desegiteak Vishnuismoaren sona belztea ekarri zuelarik. Gerora nagusitu ziren Indiako ipar eta zentro-eskualdeetako botereek (Aulikarak,^[7] Maukhariak,^[8] Maitrakak,^[9] Kalachuriak edo Vardhanak)^[10] saivismoa nahiago zuten, Shiva jainkoaren gurtza eta ideologiari indarra emanez. Bitartean, botere-aldaketa hau jasan ez zuten eskualdeetan (hegoaldeko India eta Kaxmir) Vaisnavismoa indartsu mantendu zen.^[11]

Erdi Aroa

Gupta garaiaren ondoren, Krishnaismoa gailendu zen,^[5] eta Vishnuismoa sekta eta azpisekta ezberdinetan banandu zen. Sekta horietan bhakti ideia garatu zen, hego Indiako erlijiotasuna eraginez.^[1] Adituek Nimbarkacharya (ca. VII. mendea)^[12] filosofoa garai honetan plazaratzen dute, Radha Krishna jainkoaren gurtza bideratu zuen dvaita-advaita bezala ezagutu zen doktrinarekin.^[13]

X. mendean Vishnuismoa Vedanta argudioak erabiltzen hasi zen, seguruenik Vishnu-rekin erlazionaturiko tradizio zaharragoa jarraituz. Vaishnava goiztiarraren jakintsuek (Nathamuni, Yamunacharya eta Ramanuja, adibidez) Adi Shankararen Advaita interpretazioak ukatu eta Vishnu bhakti ideiak proposatu zituzten.^[14][15]

Vaishnavismoak, Tamil Naduko Shivaismo korrontearen ordezkatu zuen eta nagusitu zen VII. eta X. mendeen artean.^[16] Gertaera hau hamabi Alvaren gurtzari esker zabaldu zen, beren himnoekin sekta biztanleriaren gehiengora hedatuz. Santu olerkilari hauek, Vishnu eta Krishnaren gorespenari buruz hitz egiten zuten, tamileraz, orohar Naalayira Divya Prabandha bezala ezagutzen den 4000 bertso jainkotiarren bilduman. ^[17][18][19] Hauen santutegiak Divya Desam bezala ezagutzen dira.^[20]

Bhakti mugimendua VII. mendean hasi zen, hinduismoaren Erdi aro berantiarrean, eta XII. mendean zehar zabaldu zen.^[21][22] Mugimendua Purana literaturak (Bhagavata Purana, olerki-lanak, etb.) sostengatu zuen, bhasya eta samhita bezalako jakitun-lanez gain.^[22][23][24]

Garai modernoa

XX. mendean zehar, Vaishnavismoaren praktika India guztian zehar eta munduko leku ezberdinetan zabaldu zen. Vishnuismoaren mendebaldeko zabalkuntzaren aurrekarietako bat Baba Premananda Bharati (1858–1914) sannyasina izan zen,^[25][26] 1902an Krishna Samaj elkartea sortu zuelarik New Yorken eta tenplua Los Angelesen.^[27][28] Vishnuismoaren estatus globala Krishnaren Kontzientziarako Nazioarteko Elkartea (International Society for Krishna Consciousness, ISKCON) mugimenduari esker handitu zen, A.C. Bhaktivedanta Swami Prabhupadak sortu zuena 1966an.^{[29][30][31][32]}

Iruditegia

Erreferentziak

Kanpo estekak

• Datuak: Q45584
• Multimedia: Vaishnavism / Q45584