Arnavutluk'ta Holokost
Arnavutluk'ta Holokost (Arnavutça: Holokausti në Shqipëri), II. Dünya Savaşı sırasında İtalyan ve Alman işgali altında Arnavutluk’taki Yahudilere karşı Alman, İtalyan ve Arnavut işbirlikçi güçleri tarafından işlenen suçlardan oluşuyor. Savaş boyunca, yaklaşık 2.000 Yahudi Arnavutluk’a sığındı. Bu Yahudi mültecilerin çoğu, ülkenin ilk olarak Faşist İtalya ve daha sonra da Nazi Almanyası tarafından işgal edilmesine rağmen, yerel Arnavut nüfusu tarafından iyi muamele gördü. Besa olarak bilinen geleneksel misafirperverlik geleneğini takip eden Arnavutlar, Yahudi mültecileri sık sık dağ köylerinde barındırdılar ve onları Adriyatik limanlarına taşıyarak İtalya'ya kaçmalarını sağladılar. Diğer Yahudiler ülke genelinde direniş hareketlerine katıldı.
Arnavut egemenliğindeki Kosova'da yaşayan 500 Yahudi için deneyim çok farklıydı ve yaklaşık yüzde 40'ı savaşta hayatta kalamadı. Eylül 1943’te İtalya’nın teslim olmasıyla birlikte, Almanya Büyük Arnavutluk'u işgal etti. 1944'te, daha sonra birçoğunun öldürüldüğü Bergen-Belsen toplama kampına sürülen Kosovalı 281 Yahudiyi tutuklayıp Almanlara teslim eden Arnavut Waffen-SS bölümü kuruldu. 1944’ün sonlarında Almanlar Arnavutluk’tan uygun bir şekilde kovuldu ve ülke Enver Hoca liderliğinde komünist bir devlet haline geldi. Aynı dönemde, Arnavutluk’a ekli Kosova ve Batı Makedonya’daki mihver kuvvetleri, daha sonra bu bölgeleri Yugoslavya’ya yeniden katan Yugoslav Partizanlar tarafından ele geçirildi.
Holokost döneminde Büyük Arnavutluk'ta yaklaşık 600 Yahudi öldürüldü. Arnavutluk'ta, tek yerli Yahudi olan aynı aileden beş Yahudi savaş sırasında Almanlar tarafından öldürüldü. Aslında, savaşın sonunda, Arnavutluk’taki Yahudi nüfusu savaşın başlangıcında olduğu gibi 11 kat artmıştı, savaştan önce yaklaşık 1800 Yahudi nüfusu vardı. Bunların çoğu daha sonra İsrail'e göç etti ve yüzlerce Yahudi 1990'ların başlarında Komünizmin çöküşünden sonra vatanlarına geri döndü. 2011 yılı itibarıyla 75 Arnavut, Yahudi Soykırımında Yahudileri kurtarmaya yardım ettikleri için dünyanın dürüst insanları olarak ödüllendirildiler.
Geçmişi
1930 tarihli Arnavut nüfus sayımına göre, Arnavutluk'ta 24 Yahudi yaşıyordu. 1937 yılında, yaklaşık 300 kişi olan Yahudi topluluğu, ülkede Kral Ahmet Zogoğlu tarafından resmi olarak tanındı. Savaştan önce, Arnavut Yahudileri ağırlıklı olarak ülkenin güney kesiminde, çoğunlukla 16. yüzyılda yaklaşık üçte bir oranında Yahudi olan Avlonya kentinde yaşıyorlardı.[1] Komşu Yugoslavya’nın bir parçası olan Arnavut çoğunluğa sahip olan Kosova’da bulunan Yahudi toplumu yaklaşık 500 kişiden oluşuyordu.[2] Osmanlı döneminin sonlarında, Arnavut ulusal ideolojisi, hiçbir dine sahip olmadığını iddia etmiş ve ülkedeki farklı inançlar arasında uzlaşmayı hedeflemiştir.[3] Arnavutluk’un 1912-1913’teki bağımsızlığını takiben ülkedeki hükûmet, bir dini uzlaşma ideolojisi uygulamaya başladı ve ülke “tüm inançların” eşitliğini amaçlayan ve daha fazla dini çeşitliliği destekleyen Kral Zog’un egemenliği altına girdi.[4] 1930'larda, Yahudi toplumu, 2 Nisan 1937'de[5] resmi olarak hükûmet tarafından tanınmayla Arnavut toplumuna giderek daha fazla dahil oldu. Kral I. Zog daha da ileri gitti ve Yahudilerin Arnavutluk'a göç etmesine yardımcı oldu ve yeni gelen Yahudilerin entegrasyonuna yardımcı oldu.[6]
Kaynakça
- Akademik literatür
- Arad, Yitsḥaḳ; Gutman, Yisrael; Margaliot, Abraham (1999). Documents on the Holocaust: Selected Sources on the Destruction of the Jews of Germany and Austria, Poland, and the Soviet Union. Lincoln, Nebraska: University of Nebraska Press. ISBN 978-0-8032-5937-9. 24 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Bartrop, Paul R. (2017). "Albania". Bartrop, Paul R. (Ed.). The Holocaust: An Encyclopedia and Document Collection. I (A–K). Santa Barbara, California: ABC-CLIO. ss. 15-16. ISBN 978-1-44084-084-5. 27 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Bideleux, Robert; Jeffries, Ian (2007). The Balkans: A Post-Communist History. Londra: Routledge. ISBN 978-0-203-96911-3. 29 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Cohen, Philip J. (1996). Serbia's Secret War: Propaganda and the Deceit of History. College Station, Texas: Texas A&M University Press. ISBN 978-0-89096-760-7. 6 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Duijzings, Ger (2002). "Religion and the Politics of 'Albanism'". Schwandler-Stevens, Stephanie; Jürgen Fischer, Bernd (Ed.). Albanian Identities: Myth and History. Londra: C. Hurst & Co. ss. 60-69. ISBN 978-0-25334-189-1. 26 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Ehrlich, Mark Avrum (2009). Encyclopedia of the Jewish Diaspora: Origins, Experiences and Culture. 1. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. ISBN 978-1-85109-874-3. 24 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Elsie, Robert (2010). Historical Dictionary of Albania. Lanham, Maryland: Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-7380-3. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Fischer, Bernd Jürgen (1999). Albania at War, 1939–1945. West Lafayette, Indiana: Purdue Research Foundation. ISBN 978-1-8506-5531-2.
- Fischer, Bernd J. (2007). "The Jews of Albania During the Zogist Period and the Second World War". Pettifer, James; Nazarko, Mentor (Ed.). Strengthening Religious Tolerance for a Secure Civil Society in Albania and the Southern Balkans. Amsterdam, Netherlands: IOS Press. ss. 95-101. ISBN 978-1-58603-779-6. 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Frank, Chaim (2010). "Antisemitism in Yugoslavia". Petersen, Hans-Christian; Salzborn, Samuel (Ed.). Antisemitism in Eastern Europe: History and Present in Comparison. Bern, Switzerland: Peter Lang. ss. 67-112. ISBN 978-3-631-59828-3. 10 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Gilbert, Martin (2000). Never Again: A History of the Holocaust. New York, NY: Universe. ISBN 978-0-78930-409-4.
- Gilbert, Martin (2009). The Routledge Atlas of the Holocaust. 4th. Londra: Routledge. ISBN 978-1-1351-0851-9. 24 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Israeli, Raphael (2013). The Death Camps of Croatia: Visions and Revisions, 1941–1945. New Brunswick, New Jersey: Transaction Publishers. ISBN 978-1-4128-4975-3. 24 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Judah, Tim (2002). Kosovo: War and Revenge. New Haven, Connecticut: Yale University Press. ISBN 978-0-300-09725-2. 8 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Laqueur, Walter Ze'ev; Baumel, Judith Tydor (2001). The Holocaust Encyclopedia. New Haven, Connecticut: Yale University Press. ISBN 978-0-300-08432-0. 10 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Lemkin, Raphael (2008). Axis Rule in Occupied Europe. Clark, New Jersey: The Lawbook Exchange. ISBN 978-1-58477-901-8. 2 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Lebel, Jennie (2008). Tide and Wreck: History of the Jews of Vardar Macedonia. New Haven, Connecticut: Avotaynu. ISBN 978-1-88622-337-0.
- Mojzes, Paul (2009). "The Genocidal Twentieth Century in the Balkans". Jacobs, Steven L. (Ed.). Confronting Genocide: Judaism, Christianity, Islam. Lanham, Maryland: Lexington Books. ss. 151-182. ISBN 978-0-7391-3590-7. 10 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Mojzes, Paul (2011). Balkan Genocides: Holocaust and Ethnic Cleansing in the 20th Century. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield. ISBN 978-1-4422-0665-6. 4 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Nafziger, George (1992). "Organizational History of the German SS Formations 1939–1945" (PDF). Combined Arms Research Library Digital Library. 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Mart 2014Şablon:İnconsistent citations
- Perez, Daniel (2013). Himka, John-Paul; Michlic, Joanna Beata (Ed.). Bringing the Dark Past to Light: The Reception of the Holocaust in Postcommunist Europe. Lincoln, Nebraska: Nebraska University Press. ISBN 978-0-8032-4647-8. 24 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Plaut, Joshua Eli (1996). Greek Jewry in the Twentieth Century, 1913–1983: Patterns of Jewish Survival in the Greek Provinces Before and After the Holocaust. Cranbury, New Jersey: Associated University Presses. ISBN 978-0-8386-3911-5. 24 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Simeunović, Dragan; Dolnik, Adam (2013). "Security Threats of Violent Islamist Extremism". Cross, Sharyl; Kentera, Savo; Nation, R. Craig; Vukadinović, Radovan (Ed.). Shaping South East Europe's Security Community for the Twenty-First Century: Trust, Partnership, Integration. Basingstoke, England: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-137-01020-9. 24 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Stafa, Monika (Haziran 2017). "Attitude of Collaborative Governments in Defense of the Jews during the War". Anglisticum Journal. 6 (6). Tirana, Albania: Audiovisual Media Authority. ss. 35-40. ISSN 0742-3330. 19 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Ramet, Sabrina P. (2006). The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918–2005. Bloomington, Indiana: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-34656-8. 19 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Rodogno, Davide (2006). Fascism's European Empire: Italian Occupation During the Second World War. Cambridge, England: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-84515-1. 24 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Rozett, Robert; Spector, Shmuel (2013). Encyclopedia of the Holocaust. Abingdon-on-Thames, England: Routledge. ISBN 978-1-13596-950-9. 25 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Tomasevich, Jozo (2001). War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945: Occupation and Collaboration. San Francisco, California: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-3615-2. 3 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Vickers, Miranda (1999). The Albanians: A Modern History. Londra: I.B. Tauris. ISBN 978-1-86064-541-9. 16 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Yeomans, Rory (2006). "Albania". Blamires, Cyprian; Jackson, Paul (Ed.). World Fascism: A Historical Encyclopedia. 1. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. ISBN 978-1-57607-940-9. 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Haber raporları
- Berger, Joseph (18 Kasım 2013). "Casting Light on Little-Known Story of Albania Rescuing Jews From Nazis". The New York Times. 8 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Cama, Aida (27 Aralık 2012). "Albanians saved Jews from deportation in WWII". Deutsche Welle. 30 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Green, David B. (2 Nisan 2013). "Jewish Albanians Gain a Foothold". Haaretz. 26 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Greenberg, Joel (2 Mayıs 1999). "An Indebted Israel Shelters Family of Kosovo Albanians". The New York Times. 8 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Krasniqi, Mikra (7 Nisan 2017). "The urge to fake history". Prishtina Insight. 7 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Liphshiz, Cnaan (19 Ocak 2018). "What made Muslim Albanians risk their lives save Jews from the Holocaust?". The Times of Israel. 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Marzouk, Lawrence (11 Mayıs 2009). "Rescue in Albania: How Thousands of Jews Were Saved From the Holocaust". Balkan Insight. 3 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Peci, Edona (24 Mayıs 2013). "Kosovo Erects Plaque to Holocaust Victims". Balkan Insight. 9 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
- Trounson, Rebecca (13 Nisan 1999). "Israelis Welcome Refugee Group as They Remember Holocaust". The Los Angeles Times. 18 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019.
Kaynakça
- ^ Scheib 1998.
- ^ Mojzes 2011, s. 93.
- ^ Duijzings 2002, ss. 61-62.
- ^ Fischer 2007, ss. 95-101.
- ^ Green 2 April 2013.
- ^ Fischer 2007, ss. 95-97.
