Szkoła Podchorążych Artylerii

Szkoła Podchorążych Artylerii

Oficerska Szkoła Artylerii

Znak Szkoły Podchorążych Artylerii
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1939
Organizacja
Dyslokacja	Rembertów Toruń
Rodzaj wojsk	Artyleria
Multimedia w Wikimedia Commons

Szkoła Podchorążych Artylerii (SPArt.) – szkoła Wojska Polskiego kształcąca kandydatów na oficerów artylerii w latach 1923–1939.

Historia szkoły

W marcu 1919 rozpoczęto proces nauczania w Oficerskiej Szkole Artylerii w Rembertowie. Zadaniem szkoły było przede wszystkim dokształcanie oficerów artylerii, w zakresie znajomości francuskiej taktyki i francuskiego sprzętu artyleryjskiego. Utworzono wówczas dwa kilkumiesięczne kursy dowódców baterii i oficerów zwiadu artyleryjskiego. Jednorazowo w szkole kształciło się około 100 oficerów.

1 września 1919 w Toruniu zostały zorganizowane kursy dokształcania oficerów. Przetrwały one do stycznia 1920. Jesienią 1919 rozpoczęto szkolenie podstawowe oficerów artylerii. W tym celu 1 listopada 1919 w Poznaniu została utworzona Szkoła Podchorążych Artylerii^[1]. W szkole kształciło się około 250 podchorążych. Nauka trwała początkowo 6 miesięcy. Pierwszym komendantem szkoły był major Edmund Knoll-Kownacki. W 1921 szkoła została rozwiązana.

W czerwcu 1920, w Poznaniu i w Toruniu, zostały zorganizowane Centra Wyszkolenia Artylerii. Zadaniem centrum było przede wszystkim dokształcanie oficerów w zakresie znajomości taktyki i sprzętu artyleryjskiego. Wykładowcami byli oficerowie francuscy.

W 1922, po przejściu Wojska Polskiego na stopę pokojową, przyjęto zasadę tworzenia szkół oficerskich dla poszczególnych rodzajów broni. W lipcu 1922, na bazie Obozu Szkolnego Saperów w Warszawie na Powązkach, została sformowana Główna Szkoła Artylerii i Inżynierii z zadaniem kształcenia na poziomie wyższym oficerów młodszych. Studia miały trwać trzy lata. W grudniu 1922 została zakończona wstępna organizacja szkoły, jednak ze względu na brak warunków kwaterunkowych w Warszawie, Wydział Artylerii przeniesiono do Torunia. Ze względu na trudności kierowania wydziałami w Warszawie i Toruniu GSAiI została rozwiązana.

Ze względu na zapotrzebowanie wojska na oficerów artylerzystów i saperów w maju 1923 utworzono dwie odrębne szkoły: Oficerską Szkołę Artylerii w Toruniu i Oficerską Szkołę Inżynierii w Warszawie. Oficerska Szkoła Artylerii (OSA) miała dwuletni program nauczania. Kształciła ok. 240 podchorążych, po 120 na roku. Nacisk położono na wykształcenie praktyczne. OSA przeszła w swym rozwoju szereg reorganizacji (1925, 1927, i 1928). Ostateczny program kształcenia został oparty na programie francuskiej Szkoły Artylerii w Fontainebleau, w której 66% programu zajmowały przedmioty praktyczne, 16% przedmioty ogólnowojskowe i ogólnokształcące i 11% przedmioty teoretyczne z zakresu artylerii i 7% przedmioty matematyczno-fizyczne.

23 lipca 1925 o godz. 8.30 w Toruniu, w czasie strzelania z 155 mm haubicy wz. 1917 nastąpiła niekontrolowana eksplozja w wyniku, której ranych zostało czterech żołnierzy; w następstwie odniesionych ran głowy zmarł porucznik Wojciech Brania z dywizjonu szkolnego; rannych zostało także trzech podchorążych, w tym jeden ciężko; nazajutrz komisja pod przewodnictwem pułkownika Eugeniusza Szpręglewskiego stwierdziła, że przyczyną eksplozji był wybuch pocisku w lufie haubicy; należy wspomnieć, że porucznik Brania, przed strzelaniem, zamienił się na funkcję przy obsłudze działa z porucznikiem Adamem Chorzewskim^[2][3].

9 sierpnia 1928 roku Oficerska Szkoła Artylerii została przemianowana na Szkołę Podchorążych Artylerii^[4], która kształciła około 440 podchorążych.

Kadra szkoły

Komendanci OSA / SPArt.

• płk art. Stanisław Ostrowski (1 VI 1923 - 17 II 1927)
• płk art. Henryk Kreiss (17 II 1927 - 10 X 1930)
• płk art. Michał Roch Gnoiński (od 10 X 1930)
• płk art. Adam Tymoteusz Sawczyński (do VIII 1939)

Zastępca komendanta SPArt.

• ppłk art. Eugeniusz Ignacy Luśniak (1932-1935)
• ppłk art. Witold Sztark (od XI 1935)
• ppłk art. Jan Jaremski (1939)

Dyrektorzy nauk OSA / SPArt.

• płk art. Mikołaj Kulwieć (1923)
• płk art. inż. Paweł Niewiadomski (1923-1927)
• ppłk dypl. Tadeusz Scheybal (1927-1929)
• mjr dypl. Wincenty Żmigrodzki (1929-1930)
• mjr / ppłk art. Władysław Kaliszek (I 1930 - 1935)
• ppłk art. Witold Sztark (do XI 1935 → zastępca komendanta)
• mjr art. Jan Jaremski (od XI 1935)
• ppłk Jan Pałubicki (VII 1938 – IX 1939)

Oficerowie:

• ppłk Edmund Zimmer (dowódca dywizjonu szkolnego 1931–1932)

Pokojowa obsada personalna szkoły w marcu 1939 roku^[5][a]:

• komendant – płk Sawczyński Adam Tymoteusz
• z-ca komendanta – ppłk Jan Leon Jaremski
• adiutant – kpt. Maciejowski Zygmunt
• lekarz medycyny – ppor. lek. Frankiewicz Eugeniusz
• lekarz weterynarii – ppor. pdsc. Karwowski Roman Jan
• dyrektor nauk – ppłk Jan Pałubicki
• wykładowca taktyki ogólno-organizacyjnej – kpt. dypl. Madaliński Leon Rejnhold(*)^[b]
• wykładowca taktyki piechoty – mjr piech. Szul Józef
• wykładowca mechaniki i budowy sprzętu – ppłk Kaczyński Wiktor
• wykładowca historii wojen – kpt. adm. (art.) Wieliczko-Wielicki Michał
• wykładowca geografii wojskowej – kpt. dypl. Madaliński Leon Rejnhold(*)^[b]
• wykładowca matematyki – mjr adm. (art.) Wilanowicz Zdzisław
• wykładowca matematyki – kpt. adm. (art.) inż. Wiśniewski Zygmunt I
• wykładowca balistyki i uzasadnionych praw strzelania – ppłk Rodewald Emil Tadeusz
• wykładowca balistyki i uzasadnionych praw strzelania – kpt. Kuczyński Tadeusz Bonawentura
• asystent – kpt. Kęsy Władysław
• asystent – por. Janusz Aleksander Władysław
• pomocnik komendanta ds. gospodarczych – kpt.adm. (art.) Łamek Czesław
• oficer mobilizacyjny – kpt. adm. (art.) Szrajbert Zygmunt
• oficer administracyjno-materiałowy – kpt. adm. (art.) Gęstwicki Paweł Bolesław
• oficer żywnościowy – por. adm. (art.) Ilnicki Aleksander Adam Stanisław
• oficer gospodarczy – kpt. int. Zasławski Stanisław
• dowódca baterii luzaków – kpt. Demirski Józef
• dowódca plutonu i instruktor jazdy – por. Dąbrowski Antoni Teodor
• dowódca plutonu i instruktor jazdy – por. Gierałtowski Marian
• dowódca plutonu i instruktor jazdy – por. Jankowski Józef Franciszek
• dowódca plutonu i instruktor jazdy – por. Kulikowski Antoni
• dowódca I dywizjonu szkolnego – mjr Koszucki Feliks Fabian
• instruktor terenoznawstwa i topografii artyleryjskiej – kpt. Wójcicki Jan Ignacy
• instruktor łączności – kpt. Magnuski Stanisław
• instruktor WF – kpt. Więckowski Bogdan Seweryn
• dowódca 1 baterii szkolnej – kpt. Daćków Władysław Feliks
• z-ca dowódcy – kpt. Dmowski Franciszek
• dowódca I plutonu – por. Zarudzki Miron Jan
• dowódca II plutonu – por. Morawski Wiktor Jerzy
• dowódca 2 baterii szkolnej – kpt. Jastrzębski Stanisław
• z-ca dowódcy – kpt. Hutter Zygmunt
• dowódca I plutonu – por. Wiśniowski Bronisław Kazimierz
• dowódca II plutonu – por. Wojtarowicz Stefan
• dowódca 3 baterii szkolnej – kpt. Dormus Jerzy Henryk
• z-ca dowódcy – kpt. Pasternakiewicz Jerzy Wojciech
• dowódca I plutonu – por. Dąbroś Zygmunt Eustachy
• dowódca II plutonu – por. Swałdek Roman
• dowódca II dywizjonu szkolnego – mjr Czerniakowski Włodzimierz
• instruktor terenoznawstwa i topografii artyleryjskiej – kpt. Slęk Zbigniew Tadeusz
• instruktor łączności – kpt. Panufnik Ładysław
• instruktor WF – kpt. Sawicki Paweł
• dowódca 4 baterii szkolnej – kpt. Rewicz Marian
• z-ca dowódcy – kpt. Nowak Edward Jan
• dowódca I plutonu – por. Koraszewski Zbigniew Jan
• dowódca II plutonu – por. Wojciechowski Wiktor
• dowódca 5 baterii szkolnej – kpt. Herdegen Witold Ludwik Maria
• z-ca dowódcy – kpt. Krzemiński Józef Feliks
• dowódca I plutonu – por. Dzieńkowski Stefan
• dowódca II plutonu – kpt. Pawełek Michał
• dowódca 6 baterii szkolnej – kpt. Piechocki Tadeusz
• z-ca dowódcy – kpt. Otfmowski Józef Zbigniew
• dowódca I plutonu – por. Gibbel Ludwik Antoni
• dowódca II plutonu – por. Grzyb Henryk Józef
• dowódca dywizjonu ćwiczebnego – ppłk Janowski Tadeusz Antoni
• adiutant dywizjonu – kpt. Gawełczyk Henryk Zdzisław
• oficer zwiadowczy – kpt. Pawlak Piotr Józef
• oficer łączności – vacat
• dowódca 1 baterii ćwiczebnej – kpt. Cichoszewski Tadeusz
• oficer baterii – kpt. Kaczmarski Józef Ludwik
• oficer baterii – por. Olszewski Jerzy
• dowódca 2 baterii ćwiczebnej – kpt. Lipko Ludwik
• oficer baterii – por. Jakimow Teodor
• oficer baterii – por. Koziczak Eugeniusz

Absolwenci

Promocja 24 września 1924

24 września 1924 Prezydent RP Stanisław Wojciechowski mianował 65 absolwentów szkoły na stopień podporucznika ze starszeństwem z 1 lipca 1923 roku w korpusie oficerów artylerii, a minister spraw wojskowych wcielił ich do oddziałów macierzystych. Nowo mianowanym oficerom uposażenie podporucznika przysługiwało z dniem 1 września 1924^[8].

Promocja 2 października 1925 ze starszeństwem z 1 lipca 1925

• ppor. art. Julian Stanisław Wojda (lok. 1)
• ppor. art. Ignacy Bukowski (lok. 2)
• ppor. art. Zygmunt Frankiewicz (lok. 3)
• ppor. art. Albert Szaad (lok. 41)
• ppor. art. Wiktor Badowski (lok. 87)

Promocja 15 sierpnia 1926

27 lipca 1926 prezydent RP mianował 101 absolwentów podporucznikami ze starszeństwem z 15 sierpnia 1926 w korpusie oficerów artylerii, a minister spraw wojskowych wcielił ich do oddziałów macierzystych^[9].

• ppor. art. Wacław Górecki (lok. 1)
• ppor. art. Adam Ziętkowski (lok. 2)
• ppor. art. Stefan Marian Jędrzejewski (lok. 3)
• ppor. art. Marian Saturnin Wołągiewicz (lok. 4)
• ppor. art. Tadeusz Sokołowski (lok. 5)
• ppor. art. Marian Utnik (lok. 9)
• ppor. art. Witold Kirchmayer (lok. 10)
• ppor. art. Mieczysław Wilczewski (lok. 101)

Promocja 15 sierpnia 1927 roku^[10]

• ppor. art. Jan Mickunas (lok. 1)^[11][12][13]
• ppor. art. Wacław Tym (lok. 4)
• ppor. art. Franciszek Oleszczuk (lok. 12)
• ppor. art. Julian Zapała (lok. 107)

Promocja 15 sierpnia 1928 roku^[14]

• Aleksander Biernacki (lok. 1)
• Bohdan Zieliński (lok. 14)
• Kazimierz Pfaffenhoffen-Chłędowski (lok. 32)
• Rudolf Schreiber (lok. 103)
• Kazimierz de Latour (lok. 119)
• Józef Plewa (lok. 125)

Promocja 15 sierpnia 1930^[15]

• ppor. art. Stanisław Snarski (lok. 1)
• ppor. art. Stanisław Weber (lok. 3)
• ppor. art. Wojciech Borzobohaty (lok. 10)
• ppor. art. Zygmunt Janke (lok. 22)
• ppor. art. Aleksander Rode (lok. 56)
• ppor. art. Jan Tabortowski (lok. 58)
• ppor. art. Adam Stabrawa (lok. 71)
• ppor. art. Bohdan Piątkowski (lok. 77)
• ppor. art. Jan Anasiewicz (lok. 78)
• ppor. art. Zbigniew Rawicz-Twaróg (lok. 96)

Promocja 15 sierpnia 1933

• ppor. art. Roman Proszek (lok. 58)
• ppor. art. Leon Światopełk-Mirski (lok. 100)
• ppor. art. Władysław Jan Nowak (lok. 112)

Promocja 15 sierpnia 1934

• ppor. art. Czesław Grombczewski (lok. 1)
• ppor. art. Wojciech Kalenkiewicz (lok. 5)
• ppor. art. Stefan Janus (lok. 34)
• ppor. art. Jerzy Lewszecki (lok. 81)

Promocja 15 października 1935

• ppor. art. Andrzej Malewski (lok. 1)
• ppor. art. Apoloniusz Zawilski
• ppor. art. Aleksander Chełstowski

Promocja 15 października 1936^[16]

• ppor. art. mgr Stefan Zwierzyński (lok. 1)
• ppor. art. Józef Roman (lok. 5)
• ppor. art. Alfred Zawadzki (lok. 14)
• ppor. art. Zbigniew Specylak (lok. 89)

Promocja 1 października 1937^[17]

• ppor. art. Wincenty Kwieciński (lok. 1)
• ppor. art. Antoni Józef Florczak (lok. 2)
• ppor. art. Józef Stachowski (lok. 3)
• ppor. art. Wiesław Adam Annusewicz (lok. 4)
• ppor. art. Leon Czengery (lok. 5)
• ppor. art. Jerzy Herse (lok. 6)
• ppor. art. Andrzej Zbyszewski (lok. 9)
• ppor. art. Bohdan Sylwestrowicz (lok. 10)
• ppor. art. Kazimierz Smolski (lok. 38)
• ppor. art. Ludwik Witkowski (lok. 66)

Promocja 1 października 1938

• ppor. art. Zbigniew Kazimierz Zając (lok. 1)
• ppor. art. Stanisław Julian Michalski (lok. 29)
• ppor. art. Jerzy Dorengowski (lok. 107)
• ppor. art. Jan Piotr Ziółko (lok. 108)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Szkoła Podchorążych Artylerii. Ku uczczeniu dziesięciolecia 1923-1933. Michał Wieliczko-Wielicki (red.) Kazimierz Włodarkiewicz (ilustr.) Jan Zygmunt Kazikowski (ilustr.). Toruń: Szkoła Podchorążych Artylerii, 1933.
• Stanisław Rutkowski, Zarys dziejów polskiego szkolnictwa wojskowego, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1970.
• Jan Piotr Erbiński, Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Inżynieryjnych im. gen. Jakuba Jasińskiego 1944-1984, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1986.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.