Skale BBCH

Skale BBCH – skale wykorzystywane w państwach UE do identyfikacji fitofenologicznych faz roślin uprawnych. Seria skal BBCH została opracowana dla wielu gatunków roślin jedno- i dwuliściennych, i dzięki możliwości szczegółowego określenia etapu rozwoju rośliny, jest używana w wielu dyscyplinach naukowych (fizjologii, fitopatologii, entomologii, hodowli roślin) oraz w rolnictwie (czas stosowania pestycydów, zapylanie, ubezpieczenia rolne). Skale BBCH wykorzystują system kodu dziesiętnego, który dzieli się na zasadnicze i drugorzędne fazy rozwoju. W przypadku skali służącej do oceny faz rozwoju zbóż oparty jest na systemie kodowym opracowanym przez Zadoks (skala Zadoks)[1].

Oficjalnie skrót BBCH pochodzi od niemieckiego Biologische Bundesanstalt, Bundessortenamt und CHemische Industrie[2]. Nieoficjalnie mówi się, że skrót reprezentuje cztery przedsiębiorstwa (Bayer, BASF, Ciba-Geigy i Hoechst), które wspierały początkowo rozwój systemu[3].

Fazy rozwojowe zbóż według skali BBCH

Wyróżnia się 10 faz głównych ponumerowanych cyframi od 0 do 9, jednak żeby jeszcze dokładniej określić daną fazę dodano do każdej z nich dodatkową drugą cyfrę, która bardziej charakteryzuje daną fazę np. (w przypadku zbóż): BBCH 5 – Kłoszenie, BBCH 52 – Kłoszenie, 20% kłosa/wiechy się odsłania. W przyrodzie rozwój, a więc przechodzenie roślin z jednej fazy do drugiej następuje w sposób płynny i dlatego w tej skali przyjęto za początek danej fazy stan 10% roślin z cechami opisywanymi w tej fazie, a za pełnię stan 50% roślin. Długość poszczególnych faz zależy od gatunku i pogody[4].

Przykładowa skala BBCH odnosząca się do roślin zbożowych
Kod Faza i jej opis
0 Kiełkowanie
00 Suchy ziarniak
05 Z ziarniaka wydostaje się korzeń zarodkowy
09 Pochewka liściowa wydostaje się na powierzchnię gleby
1 Rozwój liści[a][b]
10 Z koleoptyla (pochewka liściowa) wydobywa się pierwszy liść
11 Widoczny 1 liść
12 Widoczny 2 liść
13 Widoczny 3 liść
19 9 lub więcej liści
2 Krzewienie[c]
20 Brak rozkrzewień
21 Widoczny 1 pęd boczny
22 Widoczny 2 pęd boczny
23 Widoczny 3 pęd boczny
29 Maksymalna liczba rozkrzewień – koniec krzewienia
3 Strzelanie w źdźbło (wzrost pędu na długość)
30 Pierwsze międzywęźle zaczyna się wydłużać, węzeł krzewienia podnosi się
31 Pierwszy węzeł co najmniej 1 cm nad węzłem krzewienia
32 Drugie kolanko (węzeł) co najmniej 2 cm nad pierwszym
33 Trzeci węzeł co najmniej 2 cm nad drugim
37 Widoczny nie rozwinięty liść flagowy, kłos zaczyna pęcznieć
39 Liść flagowy całkowicie rozwinięty, widoczny języczek liściowy ostatniego liścia
4 Grubienie pochwy liściowej liścia flagowego (rozwój kłosa w pochwie liściowej)
41 Wczesny rozwój kłosa/wiechy, nabrzmiewa pochwa liściowa liścia flagowego
43 Nabrzmiała pochwa liściowa liścia flagowego
45 Koniec nabrzmiewania pochwy liściowej liścia flagowego
47 Otwarta pochwa liściowa liścia flagowego
49 Widoczne pierwsze ości
5 Kłoszenie
51 Górna część kłosa/wiechy wyłania się z pochwy liściowej i widoczny jest pierwszy kłosek
52 Widoczne 20% kłosa/wiechy
55 Widoczne 50% kłosa/wiechy
59 Całkowicie widoczny kłos/wiecha
6 Kwitnienie
61 Widoczne pierwsze pylniki
65 Połowa pylników wykształcona
69 Wszystkie pylniki zaschnięte – koniec kwitnienia
7 Rozwój ziarniaków
71 Pierwsze ziarniaki osiągają dojrzałość wodnistą i osiągają połowę typowej wielkości
73 Początek dojrzałości mlecznej
75 Pełnia dojrzałości mlecznej ziarniaków
77 Późno-mleczna dojrzałość ziarniaków
8 Dojrzewanie
83 Początek dojrzałości woskowej
85 Dojrzałość woskowa miękka: ziarniaki łatwo się rozcierają między palcami
87 Dojrzałość woskowa twarda: ziarniaki łatwo złamać paznokciem
89 Dojrzałość pełna: ziarniaki twarde, trudne do podzielenia paznokciem
9 Zamieranie
92 Ziarniaki bardzo twarde
93 Ziarniaki są bardzo luźno ułożone w kłosie i mogą się osypać
97 Roślina więdnie i zamiera
99 Zebranie ziarna, okres spoczynku nasion

Fazy rozwojowe rzepaku według skali BBCH[5]

Skala BBCH odnosząca się do rzepaku
Kod Faza i jej opis
0 Kiełkowanie
00 Nasiona suche
01 Początek pęcznienia nasion
02 Pęcznienie w pełni
03 Koniec pęcznienia nasion
05 Z nasienia wydostaje się korzeń zarodkowy
07 Z okrywy nasiennej wydostaje się kiełek wraz z liścieniami
08 Kiełek rośnie ku powierzchni gleby
09 Liścienie wydostaje się na powierzchnię gleby
1 Rozwój liści
10 Całkowicie rozwinięte liścienie
11 Widoczny 1 liść
12 Widoczny 2 liść
13 Widoczny 3 liść[d]
19 9 lub więcej liści
2 Rozwój bocznych pędów
20 Brak pędów bocznych
21 Początek rozwoju bocznych pędów, widoczny 1 pęd boczny
22 Widoczny 2 pęd boczny
23 Widoczny 3 pęd boczny[e]
29 Koniec tworzenie bocznych pędów – maksymalna ich ilość – 9 lub więcej
3 Wydłużanie się pędu głównego
30 Początek wydłużania pędu, brak międzywęźli
31 Widoczne 1 międzywęźle
32 Widoczne 2 międzywęźla
33 Widoczne 3 międzywęźla[f]
39 Widoczne 9 lub więcej międzywęźli
5 Rozwój pąków kwiatowych
50 Pąki kwiatowe schowane w liściach
51 Pąki kwiatowe widoczne z góry, tzw. zielony pąk
52 Pąki kwiatowe wydostają się z najmłodszych liści
53 Pąki kwiatowe już rozwinięte, nad najmłodszymi liśćmi
55 Pojedyncze pąki kwiatowe (nadal zamknięte) już widoczne w głównym kwiatostanie
57 Pojedyncze pąki kwiatowe (nadal zamknięte) już widoczne w bocznych kwiatostanach
59 Widoczne pierwsze płatki (pąki kwiatowe nadal zamknięte)
6 Kwitnienie
60 Otwarte pierwsze kwiaty
61 Początek kwitnienia. 10% kwiatów otwartych na głównym kwiatostanie. Wydłużanie się głównego kwiatostanu
62 20% kwiatów otwartych na głównym kwiatostanie
63 30% kwiatów otwartych na głównym kwiatostanie
64 40% kwiatów otwartych na głównym kwiatostanie
65 Pełnia kwitnienia. 50% kwiatów otwartych na głównym kwiatostanie. Opadają pierwsze płatki
67 Koniec kwitnienia – większość płatków opada
69 Koniec kwitnienia
7 Rozwój owoców
71 10% łuszczyn osiąga typową wielkość
72 20% łuszczyn osiąga typową wielkość
73 30% łuszczyn osiąga typową wielkość
74 40% łuszczyn osiąga typową wielkość
75 50% łuszczyn osiąga typową wielkość
76 60% łuszczyn osiąga typową wielkość
77 70% łuszczyn osiąga typową wielkość
78 80% łuszczyn osiąga typową wielkość
79 90% łuszczyn osiąga typową wielkość
8 Dojrzewanie
80 Początek dojrzewania. Nasiona zielone wypełniają zagłębienia w łuszczynie.
81 10% łuszczyn dojrzewa. Nasiona brązowe i twarde
82 20% łuszczyn dojrzewa. Nasiona brązowe i twarde
83 30% łuszczyn dojrzewa. Nasiona brązowe i twarde
84 40% łuszczyn dojrzewa. Nasiona brązowe i twarde
85 50% łuszczyn dojrzewa. Nasiona brązowe i twarde
86 60% łuszczyn dojrzewa. Nasiona brązowe i twarde
87 70% łuszczyn dojrzewa. Nasiona brązowe i twarde
88 80% łuszczyn dojrzewa. Nasiona brązowe i twarde
89 90% łuszczyn dojrzewa. Nasiona brązowe i twarde
9 Zamieranie
97 Roślina zamiera
99 Zebranie nasion

Uwagi

  1. ↑ Liść jest rozwinięty wtedy, gdy można zaobserwować jego języczek (ligula) lub szczyt następnego liścia.
  2. ↑ Wydłużanie łodygi lub krzewienie może nastąpić wcześniej niż w fazie 13 i wtedy opis jest kontynuowany w fazie 21.
  3. ↑ Jeśli krzewienie nie jest zakończone a roślina przyrasta na długość, wówczas opis jest kontynuowany w fazie 30.
  4. ↑ Kolejne fazy trwają odpowiednio do liczby liści, np. BBCH 16 – 6 liści.
  5. ↑ Kolejne fazy trwają odpowiednio do liczby pędów, np. BBCH 16 – 6 pędów bocznych
  6. ↑ Kolejne fazy trwają odpowiednio do liczby międzywężli, np. BBCH 36 – 6 międzywęźli

Przypisy

  1. ↑ J.C. Zadoks, T.T. Chang, C.F. Konzak. A decimal code for the growth stages of cereals.. „Weed Research”. 14, s. 415–421, 1974. DOI: 10.1111/j.1365-3180.1974.tb01084.x. 
  2. ↑ Hack i inni, The extended BBCH-scale [online], 1992, s. 1  (ang.).
  3. ↑ H. R. Kutcher, S. S. Malhi. Topography and Management of Nitrogen and Fungicide Affects Diseases and Productivity of Canola. „Agronomy Journal”. 97 (2), s. 533-541, 2004-05-1. American Society of Agronomy. DOI: 10.2134/agronj2005.0533. (ang.). 
  4. ↑ Władysław Kościelniak, Mirosław Dreczka: Nowoczesna uprawa zbóż. APRA Sp. z.o.o, 2009. ISBN 978-83-914532-8-5.
  5. ↑ Klucz do określania faz rozwojowych roślin rzepaku w skali BBCH. W: Technologia produkcji surowca. Warszawa: Polskie Stowarzyszenie Producentów Oleju, 2010, s. 130-131. ISBN 978-83-927541-3-8.