Koprosma

Coprosma foetidissima z kwiatami męskimi

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

goryczkowce

Rodzina

marzanowate

Podrodzina

Rubioideae

Rodzaj

koprosma

Nazwa systematyczna

Coprosma J.R.Forst. & G.Forst.
Char. Gen. Pl.: 137 (1776)^[3]

Typ nomenklatoryczny

C. foetidissima J.R. et J.G.A. Forster^[4]

Synonimy

Caprosma G.Don
Eurynome DC.
Marquisia A.Rich. ex DC.
Pelaphia Banks & Sol. ex A.Cunn.^[3]

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Koprosma (Coprosma L.) – rodzaj roślin należący do rodziny marzanowatych. Należy do niego ponad 110 gatunków^[3]. Występują one na wyspach Oceanii – od Nowej Gwinei po archipelag Juan Fernández, w południowo-wschodniej Australii, w Nowej Zelandii oraz niektórych wyspach Archipelagu Malajskiego (na Jawie, Borneo i Celebesie)^[3]. Centrum zróżnicowania stanowią wyspy Nowej Zelandii, gdzie rośnie 55 gatunków, w tym 53 endemity^[5]. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne (w Polsce koprosma Petriego C. petriei i koprosma płożąca C. repens^[6]), wykorzystywane jako rośliny barwierskie lub lecznicze^[7].

Nazwa rodzaju utworzona została z greckich słów kopros – odchody – i osme – zapach, w nawiązaniu do nieprzyjemnej woni niektórych gatunków^[8].

Morfologia

Pokrój: Drzewa i krzewy^[9]^[5].
Liście: Pojedyncze, naprzeciwległe, wsparte przylistkami, czasem pochwiasto obejmującymi łodygę^[9]^[5]. Za młodu zwykle na wierzchołku ogruczolone^[5].
Kwiaty: Jednopłciowe, przy czym rośliny najczęściej są dwupienne. Kwiaty są drobne, zielonkawe, wyrastają pojedynczo lub skupione w pęczkach albo wierzchotkach, wówczas u nasady wsparte kapturkowato zrośniętymi dwiema podsadkami. Kielich 4- lub 5-krotny, trwały, zwykle drobny, a w kwiatach męskich czasem całkiem zredukowany. Korona zwykle wąskolejkowata, czasem dzwonkowata, z 4–6 łatkami na końcach. Pręcików jest 4 lub 5. Ich nitki są długie i pylniki wystają w efekcie zwisając poza koroną. Zalążnia jest dolna, dwukomorowa, zwykle z pojedynczymi zalążkami w komorach. Szyjka słupka jest rozdzielona do nasady na dwie lub cztery nitkowate i brodawkowato owłosione ramiona, wystające daleko poza koronę^[9]^[5].
Owoce: Mięsiste pestkowce z 1 lub 2 pestkami^[9]^[5], rzadziej 4. Często kształtu kulistego i wsparte trwałym kielichem^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny marzanowatych Rubiaceae, w obrębie której reprezentuje podrodzinę Rubioideae i plemię Anthospermeae^[10].

Wykaz gatunków^[3]^[6]

Coprosma acerosa A.Cunn.
Coprosma acutifolia Hook.f.
Coprosma arborea Kirk
Coprosma archboldiana Merr. & L.M.Perry
Coprosma × arcuata Colenso
Coprosma areolata Cheeseman
Coprosma atropurpurea (Cockayne & Allan) L.B.Moore
Coprosma autumnalis Colenso
Coprosma barbata Utteridge
Coprosma baueri Endl.
Coprosma benefica W.R.B.Oliv.
Coprosma bougainvilleensis Gideon
Coprosma brassii Merr. & L.M.Perry
Coprosma × buchananii Kirk
Coprosma chathamica Cockayne
Coprosma cheesemanii W.R.B.Oliv.
Coprosma ciliata Hook.f.
Coprosma colensoi Hook.f.
Coprosma cookei Fosberg
Coprosma cordicarpa J.Cantley, Sporck-Koehler & Chau
Coprosma crassifolia Colenso
Coprosma crenulata W.R.B.Oliv.
Coprosma cuneata Hook.f.
Coprosma × cunninghamii Hook.f.
Coprosma cymosa Hillebr.
Coprosma decurva Heads
Coprosma depressa Colenso ex Hook.f.
Coprosma divergens W.R.B.Oliv.
Coprosma dodonaeifolia W.R.B.Oliv.
Coprosma dumosa (Cheeseman) G.T.Jane
Coprosma elatirioides de Lange & A.S.Markey
Coprosma elegans Utteridge
Coprosma elliptica W.R.B.Oliv.
Coprosma ernodeoides A.Gray
Coprosma esulcata (F.Br.) Fosberg
Coprosma fatuhivaensis W.L.Wagner & Lorence
Coprosma foetidissima J.R.Forst. & G.Forst.
Coprosma foliosa A.Gray
Coprosma fowerakeri D.A.Norton & de Lange
Coprosma glabrata J.W.Moore
Coprosma × gracilicaulis Carse
Coprosma × gracilis A.Cunn.
Coprosma hirtella Labill.
Coprosma hookeri Stapf
Coprosma huttoniana P.S.Green
Coprosma inopinata I.Hutton & P.S.Green
Coprosma intertexta G.Simpson
Coprosma kauensis (A.Gray) A.Heller
Coprosma kawaikiniensis K.R.Wood, Lorence & Kiehn
Coprosma × kirkii Cheeseman
Coprosma laevigata Cheeseman
Coprosma lanceolaris F.Muell.
Coprosma linariifolia (Hook.f.) Hook.f.
Coprosma longifolia A.Gray
Coprosma lucida J.R.Forst. & G.Forst.
Coprosma macrocarpa Cheeseman
Coprosma menziesii A.Gray
Coprosma meyeri W.L.Wagner & Lorence
Coprosma microcarpa Hook.f.
Coprosma × molokaiensis H.St.John
Coprosma montana Hillebr.
Coprosma moorei F.Muell. ex Rodway
Coprosma neglecta Cheeseman
Coprosma nephelephila J.Florence
Coprosma niphophila Orchard
Coprosma nitida Hook.f.
Coprosma nivalis W.R.B.Oliv.
Coprosma novaehebridae W.R.B.Oliv.
Coprosma obconica Kirk
Coprosma ochracea W.R.B.Oliv.
Coprosma oliveri Fosberg
Coprosma papuensis W.R.B.Oliv.
Coprosma parviflora Hook.f.
Coprosma pedicellata Molly, P.J.Lange & B.D.Clarkson
Coprosma perpusilla Colenso
Coprosma persicifolia A.Gray
Coprosma petiolata Hook.f.
Coprosma petriei Cheeseman – koprosma Petriego
Coprosma pilosa Endl.
Coprosma polymorpha W.R.B.Oliv.
Coprosma prisca W.R.B.Oliv.
Coprosma propinqua A.Cunn.
Coprosma pseudociliata G.T.Jane
Coprosma pseudocuneata W.R.B.Oliv. ex Garn.-Jones & Elder
Coprosma pubens A.Gray
Coprosma pumila Hook.f.
Coprosma putida C.Moore & F.Muell.
Coprosma pyrifolia (Hook. & Arn.) Skottsb.
Coprosma quadrifida (Labill.) B.L.Rob.
Coprosma raiateensis J.W.Moore
Coprosma rapensis F.Br.
Coprosma repens A.Rich. – koprosma płożąca
Coprosma reticulata J.Florence
Coprosma rhamnoides A.Cunn.
Coprosma rhynchocarpa A.Gray
Coprosma rigida Cheeseman
Coprosma robusta Raoul
Coprosma rotundifolia A.Cunn.
Coprosma rubra Petrie
Coprosma rugosa Cheeseman
Coprosma savaiiensis Rech.
Coprosma serrulata Hook.f. ex Buchanan
Coprosma setosa J.W.Moore
Coprosma spathulata A.Cunn.
Coprosma stephanocarpa Hillebr.
Coprosma strigulosa Lauterb.
Coprosma sundana Miq.
Coprosma × tadgellii W.R.B.Oliv.
Coprosma tahitensis A.Gray
Coprosma talbrockiei L.B.Moore & R.Mason
Coprosma temetiuensis W.L.Wagner & Lorence
Coprosma tenuicaulis Hook.f.
Coprosma tenuifolia Cheeseman
Coprosma ternata W.R.B.Oliv.
Coprosma velutina Fosberg
Coprosma virescens Petrie
Coprosma waima A.P.Druce
Coprosma waimeae Wawra
Coprosma wallii Petrie
Coprosma wollastonii Wernham

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-06-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-06-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Coprosma J.R.Forst. & G.Forst.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-20].
↑ Coprosma J. R. Forster et J. G. A. Forster. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-06-20].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Coprosma J.R.Forst. & G.Forst.. [w:] Flora of New Zealand [on-line]. Manaaki Whenua Landcare Research. [dostęp 2022-06-21].
↑ ^a ^b Nazwy polskie według: Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 60. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 233, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ UmbertoU. Quattrocchi UmbertoU., CRC world dictionary of medicinal and poisonous plants: common names, scientific names, eponyms, synonyms, and etymology, Boca Raton 2012, s. 1112, ISBN 978-0-429-17148-2, OCLC 874163087 .
↑ ^a ^b ^c ^d Genus Coprosma. [w:] New South Wales Flora Online [on-line]. National Herbarium of NSW, Royal Botanic Garden Sydney. [dostęp 2022-06-21].
↑ Genus Coprosma J. R. Forst. & G. Forst.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-20].