Jan Tomasz Zamoyski

Jan Tomasz Zamoyski

Data i miejsce urodzenia	12 czerwca 1912 Klemensów
Data i miejsce śmierci	29 czerwca 2002 Warszawa
Senator II kadencji
Okres	od 25 listopada 1991 do 31 maja 1993
Przynależność polityczna	Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne
Prezes Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego
Okres	od 1991 do 1998
Przynależność polityczna	Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne
Następca	Bogusław Kowalski
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Tomasz Zamoyski (ur. 12 czerwca 1912 w Klemensowie^[1], zm. 29 czerwca 2002 w Warszawie^[2]) – polski ziemianin i polityk. W latach 1939–1944 był szesnastym i ostatnim ordynatem Ordynacji Zamojskiej. Senator II kadencji w latach 1991–1993, prezes Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego w latach 1991–1998. Kawaler Orderu Orła Białego.

Życiorys

Pochodził z rodu Zamoyskich herbu Jelita. Był synem Maurycego Klemensa Zamoyskiego, polityka i piętnastego ordynata, oraz Marii Róży z Sapiehów.

W latach 1931–1932 odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. W 1935 ukończył studia w Instytucie Handlu i Ekonomii w Nancy. W 1937 uzyskał półdyplom i absolutorium w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie^[3]. Wziął udział w kampanii wrześniowej w szeregach 3 Dywizji Piechoty Legionów^[3]. Od 1940 należał do Związku Walki Zbrojnej^[4]. Później wstąpił do Armii Krajowej. Był też członkiem konspiracyjnej organizacji „Uprawa”, zajmującej się zbieraniem funduszy na rzecz podziemia^[5]. Podczas pacyfikacji Zamojszczyzny wraz z żoną Różą uratowali z hitlerowskiego obozu w Zwierzyńcu 460 zabranych matkom dzieci. Dla 1500 chorych dzieci utworzył 4 szpitale, w tej sprawie interweniował u Odila Globocnika, dowódcy SS na dystrykt lubelski^[6].

Na skutek powojennej reformy rolnej został pozbawiony majątku. Po krótkotrwałym pobycie w więzieniu w Kielcach osiedlił się na Pomorzu. W styczniu 1949 został aresztowany i skazany na 10 lat pozbawienia wolności. Przebywał w więzieniu we Wronkach, skąd wyszedł na wolność w połowie 1956^[3]. W 1957 został prawnie zrehabilitowany^[7]. Podjął pracę dziennikarza w czasopiśmie „Rynki Zagraniczne”. Później objął stanowisko kierownika biura przedstawicielstwa w Polsce linii lotniczych Swissair (pracował tam do 1981)^[3][8].

Działał w założonym w Warszawie Towarzystwie Przyjaciół Zamościa; dzięki staraniom tej organizacji Sejm PRL w 1975 uchwalił ustawę o renowacji zespołu staromiejskiego^[7]. Był prezesem Warszawskiego Koła Zamościan w latach 1985–1997, przyczynił się do wpisania Starego Miasta w Zamościu w 1992 na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Własnym sumptem utworzył w 1987 Muzeum Sztuki Sakralnej Fundacji Rodziny Zamoyskich przy zamojskiej kolegiacie^[9].

W 1991 objął funkcję prezesa Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego, którą sprawował do 1998^[2]. W wyborach parlamentarnych w 1991 został z ramienia Narodowego Komitetu Wyborczego wybrany w województwie zamojskim na senatora II kadencji^[3]; na pierwszym posiedzeniu pełnił funkcję marszałka seniora. Zasiadał w klubie parlamentarnym Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego. Pracował w Komisji Gospodarki Narodowej oraz Komisji Kultury, Środków Przekazu i Edukacji^[3]. W 1992 jego nazwisko pojawiło się na tzw. liście Macierewicza^[10]. W wyborach parlamentarnych w 1993 bez powodzenia ubiegał się o reelekcję z ramienia Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform^[11].

W 1991 ukazał się przeprowadzony przez Roberta Jarockiego wywiad rzeka z Janem Zamoyskim pt. Ostatni ordynat. Z Janem Zamoyskim spotkania i rozmowy^[12].

Został pochowany w krypcie rodowej w katedrze Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła w Zamościu.

Odznaczenia, wyróżnienia i upamiętnienie

W 1995, w uznaniu znamienitych zasług położonych dla Rzeczypospolitej Polskiej, został przez prezydenta RP Lecha Wałęsę odznaczony Orderem Orła Białego^[13].

Wyróżniony tytułami honorowego obywatela: Janowa Lubelskiego (1990)^[14] oraz Zamościa (1996)^[15].

Został patronem Gimnazjum nr 2 w Zamościu^[16].

Życie prywatne

Mąż Róży z Żółtowskich^[17]. Był ojcem Marcina Zamoyskiego, Gabrieli Bogusławskiej, Elżbiety Daszewskiej, Marii Ponińskiej i Agnieszki Rożnowskiej.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• ArturA. Szlufik ArturA., Zamoyski Jan Tomasz [online], ompio.pl [dostęp 2023-10-22] .

• p
• d
• e

Ordynaci zamojscy

I: Jan Zamoyski II: Tomasz Zamoyski III: Jan "Sobiepan" Zamoyski IV: Marcin Zamoyski V: Tomasz Józef Zamoyski VI: Michał Zdzisław Zamoyski VII: Tomasz Antoni Zamoyski VIII: Klemens Jerzy Zamoyski IX: Jan Jakub Zamoyski X: Andrzej Zamoyski XI: Aleksander August Zamoyski XII: Stanisław Kostka Zamoyski XIII: Konstanty Zamoyski XIV: Tomasz Franciszek Zamoyski XV: Maurycy Klemens Zamoyski XVI: Jan Tomasz Zamoyski