Heliotrop (roślina)

Heliotrop

Heliotrop peruwiański

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

ogórecznikowce

Rodzina

Heliotropiaceae

Rodzaj

heliotrop

Nazwa systematyczna

Heliotropium Tourn. ex L.
Sp. Pl. 130. 1753^[3]

Typ nomenklatoryczny

Heliotropium europaeum L.^[4]

Synonimy

Beruniella Zakal. & Nabiev
Bourjotia Pomel
Bucanion Steven
Ceballosia G.Kunkel ex Förther
Cochranea Miers
Dialion Raf.
Eliopia Raf.
Heliophytum DC.
Hieranthemum Spach
Lithococca Small ex Rydb.
Meladendron Molina
Notonerium Benth.
Oskampia Raf.
Parabouchetia Baill.
Pentacarya DC. ex Meisn.
Piptoclaina G.Don
Pittonia Mill.
Sarcanthus Andersson
Schobera Scop.
Scorpianthes Raf.
Scorpiurus Heist. ex Fabr.
Synzistachium Raf.
Tetrandra Miq.
Tiaridium Lehm.
Valentina Speg.
Valentiniella Speg.^[3]

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Heliotrop (Heliotropium Tourn. ex L.) – rodzaj roślin w zależności od ujęcia systematycznego klasyfikowany do rodziny ogórecznikowatych Boraginaceae lub Heliotropiaceae. Obejmuje ok. 240 gatunków^[3]. Rodzaj jest niemal kosmopolityczny – jest szeroko rozprzestrzeniony na obszarach o tropikalnym i umiarkowanym klimacie^[5]^[6]^[3]. Brak jego przedstawicieli tylko w północnej Eurazji i północnej Ameryce Północnej^[3]. W Polsce tylko jako przejściowo zawlekany rośnie heliotrop zwyczajny H. europaeum^[7].

Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, wykorzystywane są jako lecznicze, dostarczające jadalnych owoców i drewna^[6]. H. amplexicaule wykorzystywany jest jako ozdobny i do kontroli urodzeń. Heliotrop peruwiański H. arborescens jest popularną rośliną ozdobną, także wykorzystywaną w kosmetologii. H. arboreum jest rośliną leczniczą i dostarczającą drewna. H. balfourii jest podstawową rośliną garbnikodajną na Sokotrze^[6].

Morfologia

Pokrój: Rośliny jednoroczne i byliny, rzadziej półkrzewy, krzewy, liany i małe drzewa^[6]^[8], zwykle owłosione, czasem szczeciniasto^[8].
Liście: Ulistnienie zazwyczaj naprzemianległe. Liście pojedyncze^[9], siedzące lub ogonkowe^[8].
Kwiaty: Białe, liliowe lub niebieskie, rzadko żółte, zebrane w jednostronne sierpiki, wsparte przysadkami lub nie. Kielich złożony z 5 działek. Korona lejkowata lub walcowata, owłosiona od zewnątrz i zwykle także wewnątrz w gardzieli (czasem także przylegająco na powierzchni wewnętrznej rozpostartych płatków). Wolne łatki na końcach zaokrąglone, rzadziej wąskie, z brzegiem płaskim lub falistym. Pręciki schowane w rurce korony – ich nitki są silnie skrócone. Zalążnia podzielona (czasem częściowo) na cztery części, zawiera cztery zalążki. Słupek zwieńczony jest stożkowatym lub pierścieniowatym znamieniem^[8].
Owoce: Rozłupnia rozpadająca się na cztery jednonasienne lub dwie dwunasienne rozłupki. Nasiona znajdują się wewnątrz zdrewniałego endokarpu^[8].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj w zależności od ujęcia systematycznego zaliczany do rodziny Heliotropiaceae Schrader^[2] lub do szeroko ujmowanej rodziny ogórecznikowatych Boraginaceae^[8].

Wykaz gatunków^[3]

Heliotropium abbreviatum Rusby
Heliotropium acuminatum (A.DC.) Govaerts
Heliotropium acutiflorum Kar. & Kir.
Heliotropium adenogynum I.M.Johnst.
Heliotropium aegyptiacum Lehm.
Heliotropium agdense Bunge
Heliotropium albiflorum Engl.
Heliotropium albovillosum Riedl
Heliotropium alii Y.J.Nasir
Heliotropium ammophilum Craven
Heliotropium amplexicaule Vahl
Heliotropium anchusanthum Hiern
Heliotropium angiospermum Murray
Heliotropium angustiflorum (Ruiz & Pav.) Govaerts
Heliotropium anomalum Hook. & Arn.
Heliotropium antiatlanticum Emb.
Heliotropium arbainense Fresen.
Heliotropium arborescens L. – heliotrop peruwiański
Heliotropium arboreum (Blanco) Mabb.
Heliotropium argenteum Willd. ex Lehm.
Heliotropium arguzioides Kar. & Kir.
Heliotropium asperrimum R.Br.
Heliotropium astrotrichum (A.DC.) Govaerts
Heliotropium aucheri DC.
Heliotropium auro-argenteum (Killip) Govaerts
Heliotropium azzanum O.Schwartz
Heliotropium bacciferum Forssk.
Heliotropium balfourii Gürke
Heliotropium baluchistanicum Kazmi
Heliotropium benadirense Chiov.
Heliotropium biannulatiforme Popov
Heliotropium biannulatum Bunge
Heliotropium biblianum Craven
Heliotropium bogdanii Czukav.
Heliotropium borasdjunense Rech.f.
Heliotropium bovei Boiss.
Heliotropium brevilimbe Boiss.
Heliotropium bucharicum B.Fedtsch.
Heliotropium buruense Craven
Heliotropium cabulicum Bunge
Heliotropium calcareum Stocks
Heliotropium caribaeum (Griseb.) Feuillet
Heliotropium chaudharyanum Al-Turki, Omer & Ghafoor
Heliotropium chenopodiaceum (DC.) Clos
Heliotropium chorassanicum Bunge
Heliotropium ciliatum Kaplan
Heliotropium circinatum Griseb.
Heliotropium confertiflorum Boiss. & Noë
Heliotropium congestum Baker
Heliotropium coriaceum Lehm.
Heliotropium crassifolium Boiss.
Heliotropium crispatum F.Muell. ex Benth.
Heliotropium crispum Desf.
Heliotropium curassavicum L.
Heliotropium cuspidatum (Kunth) Feuillet
Heliotropium dasycarpum Ledeb.
Heliotropium dentatum Balf.f.
Heliotropium denticulatum Boiss. & Hausskn.
Heliotropium derafontense Vierh.
Heliotropium dicricophorum Rech.f. & Riedl
Heliotropium digynum (Forssk.) Asch. ex C.Chr.
Heliotropium disciforme Akhani
Heliotropium dissitiflorum Boiss.
Heliotropium distantiflorum Hassl. ex I.M.Johnst.
Heliotropium dolosum De Not.
Heliotropium ellipticum Ledeb.
Heliotropium elongatum (Lehm.) Gürke
Heliotropium eremobium Bunge
Heliotropium eremogenum I.M.Johnst.
Heliotropium erianthum I.M.Johnst.
Heliotropium eritrichioides Kotschy
Heliotropium esfahanicum Khat.
Heliotropium esfandiarii Akhani & Riedl
Heliotropium europaeum L. – heliotrop zwyczajny
Heliotropium fedtschenkoanum Popov
Heliotropium ferrugineogriseum Nábělek
Heliotropium filiflorum (Griseb.) Feuillet
Heliotropium filifolium (Miers) I.M.Johnst.
Heliotropium floridum Clos
Heliotropium foetidissimum (L.) Feuillet
Heliotropium formosanum I.M.Johnst.
Heliotropium fragillimum Rech.f.
Heliotropium gaubae Riedl
Heliotropium geissei F.Phil. ex Phil.
Heliotropium genovefae I.M.Johnst.
Heliotropium gibberosum (Urb.) Feuillet
Heliotropium giessii Friedr.-Holzh.
Heliotropium gillianum (Riedl) Kazmi
Heliotropium glabriusculum A.Gray
Heliotropium glabrum (L.) Feuillet
Heliotropium glutinosum Phil.
Heliotropium gossypii Ponert
Heliotropium gracillimum Bunge
Heliotropium grande Popov
Heliotropium greuteri Riedl
Heliotropium griffithii Boiss.
Heliotropium gypsaceum Rech.f. & Riedl
Heliotropium halacsyi Riedl
Heliotropium halame Boiss. & Buhse
Heliotropium harareense E.S.Martins
Heliotropium haussknechtii Bunge
Heliotropium hirsutissimum Weber
Heliotropium incanum Ruiz & Pav.
Heliotropium inconspicuum Reiche
Heliotropium indicum L.
Heliotropium jaffiuelii I.M.Johnst.
Heliotropium jizanense Al-Turki, Omer & Ghafoor
Heliotropium johnstonii Ragonese
Heliotropium kaserunense Bornm.
Heliotropium kavirense Riedl
Heliotropium keralense Sivar. & Manilal
Heliotropium khayyamii Akhani
Heliotropium krauseanum Fedde
Heliotropium kumense Bunge
Heliotropium kuriense Vierh.
Heliotropium kurtzii Gangui
Heliotropium laevigatum (Lam.) Feuillet
Heliotropium lamarckii Feuillet
Heliotropium lamondiae Kazmi
Heliotropium lanceolatum Ruiz & Pav.
Heliotropium laricum Bornm.
Heliotropium lasianthum Riedl
Heliotropium lasiocarpum Fisch. & C.A.Mey.
Heliotropium leiocarpum Morong
Heliotropium lilloi (I.M.Johnst.) Luebert
Heliotropium linariifolium Phil.
Heliotropium lineare (DC.) Gürke
Heliotropium lippioides K.Krause
Heliotropium litvinovii Popov
Heliotropium longicalyx Rech.f.
Heliotropium longiflorum (A.DC.) Jaub. & Spach
Heliotropium longistylum Phil.
Heliotropium luteoviride Rech.f. & Riedl
Heliotropium luzonicum (I.M.Johnst.) Craven
Heliotropium macrodon (Fresen.) Gürke
Heliotropium macrolimbe Riedl
Heliotropium macrostachyum (DC.) Hemsl.
Heliotropium magistri Raenko
Heliotropium makranicum Rech.f. & Esfand.
Heliotropium mamanense Bunge
Heliotropium mandonii I.M.Johnst.
Heliotropium maranjonense Luebert & Weigend
Heliotropium maris-mortui Zohary
Heliotropium megalanthum I.M.Johnst.
Heliotropium melanochaeta (A.DC.) Feuillet
Heliotropium mesinanum Bunge
Heliotropium messerschmidioide s Kuntze
Heliotropium micranthos (Pall.) Bunge
Heliotropium microspermum E.J.Thomps.
Heliotropium microstachyum Ruiz & Pav.
Heliotropium minutiflorum Bunge
Heliotropium molle (Torr.) I.M.Johnst.
Heliotropium muelleri (I.M.Johnst.) Craven
Heliotropium murinum Craven
Heliotropium myosotifolium (DC.) Reiche
Heliotropium myosotoides Banks & Sol.
Heliotropium nicotianifolium Poir.
Heliotropium nodulosum Rech.f., Aellen & Esfand.
Heliotropium noeanum Boiss.
Heliotropium olgae Bunge
Heliotropium oliganthum Rech.f., Aellen & Esfand.
Heliotropium oliverianum Schinz
Heliotropium ophioglossum Stocks ex Boiss.
Heliotropium oxapampanum Luebert & Weigend
Heliotropium pamparomasense Luebert & Weigend
Heliotropium pannifolium Burch. ex Hemsl.
Heliotropium paronychioides DC.
Heliotropium parvulum Popov
Heliotropium patagonicum (Speg.) I.M.Johnst.
Heliotropium paulayanum Vierh.
Heliotropium petiolare (A.DC.) Govaerts
Heliotropium philippianum I.M.Johnst.
Heliotropium phylicoides Cham.
Heliotropium pileiforme Czukav.
Heliotropium pinnatisectum Pérez-Mor.
Heliotropium piurense I.M.Johnst.
Heliotropium pleiopterum F.Muell.
Heliotropium popovii Riedl
Heliotropium pseudoindicum H.Chuang
Heliotropium pterocarpum (DC.) Hochst. & Steud. ex Bunge
Heliotropium pueblense Standl.
Heliotropium pycnophyllum Phil.
Heliotropium ramosissimum (Lehm.) Sieber ex DC.
Heliotropium rechingeri Riedl
Heliotropium remotiflorum Rech.f. & Riedl
Heliotropium riebeckii Schweinf. & Vierh.
Heliotropium riedlii Craven
Heliotropium roigii (Britton) Feuillet
Heliotropium rotundifolium Sieber ex Lehm.
Heliotropium rudbaricum (Bornm.) Riedl
Heliotropium rufipilum (Benth.) I.M.Johnst.
Heliotropium ruhanyi Riedl & Esfand.
Heliotropium ruiz-lealii I.M.Johnst.
Heliotropium rusbyi Govaerts
Heliotropium samoliflorum Bunge
Heliotropium saonae Alain
Heliotropium sarmentosum (Lam.) Craven
Heliotropium schahpurense Bornm.
Heliotropium schreiteri I.M.Johnst.
Heliotropium schweinfurthii Boiss.
Heliotropium scotteae Rendle
Heliotropium seravschanicum Popov
Heliotropium serpentinicum Rech.f.
Heliotropium shirazicum Mozaff. ex Negaresh
Heliotropium shoabense Vierh.
Heliotropium simile Vatke
Heliotropium sinuatum (Miers) I.M.Johnst.
Heliotropium smaragdinum (Proctor) Feuillet
Heliotropium sogdianum Bunge
Heliotropium sokotranum Vierh.
Heliotropium stamineum (Griseb.) Feuillet
Heliotropium stenophyllum Hook. & Arn.
Heliotropium steudneri Vatke
Heliotropium stevenianum Andrz.
Heliotropium styligerum Trautv.
Heliotropium suaveolens M.Bieb.
Heliotropium submolle Klotzsch
Heliotropium subspinosum Thulin & A.G.Mill.
Heliotropium sudanicum F.W.Andrews
Heliotropium sultanense Bunge
Heliotropium supinum L.
Heliotropium szovitsii (Steven) Stschegl.
Heliotropium taftanicum Rech.f., Aellen & Esfand.
Heliotropium taltalense (Phil.) I.M.Johnst.
Heliotropium thermophilum Kit Tan, A.Çelik & Gemici
Heliotropium tiaridioides Cham.
Heliotropium transalpinum Vell.
Heliotropium trichostomum Bunge
Heliotropium tubulosum E.Mey. ex DC.
Heliotropium tzvelevii T.N.Popova
Heliotropium ulei (Vaupel) Feuillet
Heliotropium ulophyllum Rech.f. & Riedl
Heliotropium velutinum (Sm.) Govaerts
Heliotropium verdcourtii Craven
Heliotropium veronicifolium Griseb.
Heliotropium viridiflorum Lehm.
Heliotropium wagneri Vierh.
Heliotropium wissmannii O.Schwartz
Heliotropium zeylanicum (Burm.f.) Lam.
Heliotropium ziegleri Akhani

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-22] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Heliotropium Tourn. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-27].
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-04].
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-26].
↑ ^a ^b ^c ^d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 429, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 92, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Heliotropium Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-27].
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .