Carmina Burana (średniowiecze)
Carmina Burana – XIII-wieczny zbiór utworów poetyckich.
Carmina Burana jest średniowiecznym manuskryptem napisanym ok. 1225–1230 roku[1][2][3][4], zawierającym 250 pieśni łacińskich i 55 niemieckich[1][5], a także 2 obrazy sceniczne po łacinie[1], tworzonych prawdopodobnie przez goliardów[4][6] od X w.[6] (w większości są to utwory z XII w. i początku XIII w.[3][5]). W roku 1803 zbiór ten został odnaleziony w opactwie benedyktynów w Benediktbeuern. Prawdopodobnym miejscem pochodzenia jest jednak Seckau. Od czasów sekularyzacji opactwa przechowywany w bibliotece krajowej w Monachium. Tytuł (łac. Carmina Burana – „Pieśni z Beuern”) został nadany przez Johanna Andreasa Schmellera w 1847 r., który przygotował je do wydania[7][8][9].
Utwory, głównie w łacinie średniowiecznej, ale częściowo także w języku starodolnoniemieckim i starofrancuskim, zostały spisane przez uczniów i zakonników. Część z nich jest wierszami i pieśniami goliardów (wagantów), czyli wędrujących żaków, a także duchownych). Pieśni te mają różny charakter, począwszy od moralitetów, aż po pieśni do tańca oraz biesiadne (w średniowiecznej Europie klęski nieurodzaju i wojny były tak częstą przyczyną głodu, że jedzenie i picie należało do częstych tematów popularnych pieśni). Najbardziej znanym utworem jest tzw. Spowiedź Archipoety, anonimowego poety z Kolonii zwanego Archipoetą, wśród autorów znajdują się również Piotr z Blois i Walter z Châtillon[7][9].
Zbiór jest podzielony na 6 części: Carmina ecclesiastica, Carmina moralia et satirica, Carmina amatoria, Carmina potoria, Ludi, Supplementum.
Interpretacje muzyczne
W 1937 Carl Orff skomponował opartą na zbiorze kantatę sceniczną Carmina Burana[9].
W 1990 roku Ośrodek Praktyk Teatralnych Gardzienice wystawił spektakl pt. Carmina Burana, oparty na tekstach z antologii Carmina Burana i opowieści o Tristanie i Izoldzie.
Przypisy
- ↑ a b c Carmina Burana, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2024-06-15] .
- ↑ Carmina burana [online], Enciclopedia Treccani [dostęp 2024-06-15] (wł.).
- ↑ a b Carmina Burana [online], Den Store Danske, 9 czerwca 2023 [dostęp 2024-06-15] (duń.).
- ↑ a b Carmina Burana [online], Hrvatska enciklopedija [dostęp 2024-06-15] (chorw.).
- ↑ a b Carmina Burana [online], Gran Enciclopèdia Catalana [dostęp 2024-06-15] (kat.).
- ↑ a b Carmina Burana, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2024-06-15] (ang.).
- ↑ a b The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. C. Oxford University Press, 2004-01-00. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).
- ↑ Karl Orff Carmina burana. [w:] Opera Śląska [on-line]. [dostęp 2017-06-03].
- ↑ a b c Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 456. ISBN 83-01-11390-1.
Linki zewnętrzne
- Tekst łaciński Carmina Burana w Vicifons
- Tekst łaciński Carmina Burana z tłumaczeniem polskim (nie zawsze zgodnym z oryginałem)
- Strona o Carmina Burana (ang.)
- PWN: 3883276
- Britannica: topic/Carmina-Burana-medieval-manuscript
- Treccani: carmina-burana
- NE.se: carmina-burana
- SNL: Carmina_Burana
- Catalana: 0015176
- DSDE: Carmina_Burana
- identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 10824
